Τα μυστικά του βάλτου έγιναν κόμικ

Η αρχή έγινε με το «Logic Comix» των Απόστολου Δοξιάδη, Χρίστου Χ. Παπαδημητρίου. Αλέκου Παπαδάτου και Annie di Donna. Ακολούθησαν το «Παραρλάμα» των Δημήτρη Βανέλλη και Θανάση Πέτρου (με ιστορίες του Δημοσθένη Βουτυρά), «Η μεγάλη βδομάδα του Πρεζάκη» των ίδιων (με ένα διήγημα του Μ. Καραγάτση), ο «Ερωτόκριτος» των Γιώργου Γούση και Δημοσθένη Παπαμάρκου (από το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου) και το «Γρα Γρου» των Τάσου Ζαφειριάδη, Γιάννη Παλαβού και Θ. Πέτρου.

Πρόκειται για μερικά μόνο από τα graphic novels (να τα πούμε «εικονογραφημένα μυθιστορήματα»;) που κυκλοφόρησαν από Έλληνες συγγραφείς και κομίστες τα τελευταία χρόνια. Σειρά τώρα έχουν η Πηνελόπη Δέλτα και το μυθιστόρημά της «Στα μυστικά του Βάλτου», που κυκλοφόρησε το 1937 και έθρεψε γενεές επί γενεών εφήβων, επεκτείνοντας την επιρροή του σχεδόν μέχρι και τις ημέρες μας. Δράστες της τωρινής πρωτοβουλίας (το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Pοlaris) είναι ο Παναγιώτης Πανταζής και ο Γιάννης Ράγκος, που έχουν μεταφέρει σε κόμικς την ιστορία του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908) όπως την εκθέτει η Π. Δέλτα στην αφήγησή της.

Ο Γ. Ράγκος έχει συνεργαστεί με τον Γ. Γούση και τον Δ. Παπαμάρκο για τον «Ερωτόκριτο» ενώ ο Π. Πανταζής είναι μόνιμος συνεργάτης των περιοδικών «9» και «Μπλε κομήτης» κι έχει δημοσιεύσει πάνω από δεκαπέντε βιβλία με κόμικς.

Μένοντας πολύ κοντά στο κείμενο της Δέλτα (γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1874 και αυτοκτόνησε στην Αθήνα το 1941, την ημέρα της εισβολής των ναζιστικών στρατευμάτων), ο Πανταζής και ο Ράγκος ξεδιπλώνουν καρέ-καρέ τις συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν στα εδάφη που βρίσκονταν υπό την κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι δύο πλευρές βρέθηκαν στα όπλα, διεκδικώντας η καθεμιά το δικό της κομμάτι.

Από τη μια ήταν οι Έλληνες και το Οικουμενικό Πατριαρχείο ενώ από την άλλη τα βουλγαρικά κομιτάτα και η βουλγαρική εκκλησία που είχε αυτονομηθεί από την πατριαρχική δικαιοδοσία ως Εξαρχία.

Ήρωες της Δέλτα είναι ο Αποστόλης και ο Γιωβάν, που είναι Βουλγαρόπουλο, αλλά δίνει μαζί με τον φίλο του τον αγώνα υπέρ των ελληνικών αντάρτικων σωμάτων. Γρήγορα θα συναντήσουμε δίπλα στους μυθοπλαστικούς πρωταγωνιστές και τους πραγματικούς ανθρώπους: τον Τέλλο Άγρα (Σαράντο Αγαπηνό) και τον Καπετάν Νικηφόρο (Ιωάννη Δεμέστιχα). Η Δέλτα είναι βεβαίως με το μέρος των Ελλήνων, παρακολουθεί όμως με ιδιαίτερη ακρίβεια και με μεγάλη προσοχή τόσο τις στρατιωτικές διαμάχες όσο και τις λεπτές ιστορικές αποχρώσεις που είχε η αντίθεση ανάμεσα σε Έλληνες και Βουλγάρους.

Η δράση του κόμικ είναι γρήγορη και πυκνή και οι διάλογοι ζωντανεύουν με ανάγλυφο τρόπο το κλίμα και την ατμόσφαιρα της εποχής. Ξεχωριστό βάρος στη δουλειά των Πανταζή και Ράγκου αποκτούν τα χρώματα μέσω των οποίων λειτουργούν οι εικόνες: εικόνες νοτισμένες από την υγρασία και το έλος της λίμνης των Γιαννιτσών, όπου γίνονται καθημερινά οι πιο δύσκολες και άνισες μάχες με αποτέλεσμα το αίμα να ρέει ποταμηδόν και από τις δύο μεριές. Υποβλητικά φωτισμένα μοιάζουν και τα πρόσωπα των Ελλήνων αγωνιστών: πρόσωπα σκληραγωγημένα και ταυτοχρόνως βασανισμένα από την ελονοσία που χτυπάει τους πάντες στη λίμνη, αποτελώντας το δυσκολότερο ίσως εμπόδιο το οποίο έχουν να αντιμετωπίσουν οι εμπόλεμοι.