Πολλαπλή σκλήρυνση: Νέος προγνωστικός δείκτης για την αναπηρία

Για δεκαετίες, οι γιατροί θεωρούσαν την εμφάνιση νέων ή την επέκταση των υπαρχόντων εγκεφαλικών αλλοιώσεων στις μαγνητικές τομογραφίες των ασθενών με πολλαπλή σκλήρυνση ως ένδειξη επιδείνωσης της νευροεκφυλιστικής νόσου.

Τώρα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο υποστηρίζουν ότι η εγκεφαλική ατροφία ή η εξαφάνιση των αλλοιώσεων στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό αποτελούν καλύτερους δείκτες πρόγνωσης του ποιος ασθενής τελικά θα εκδηλώσει αναπηρία.

Η πενταετής μελέτη της Σχολής Ιατρικής και Βιοϊατρικών Επιστημών Jacobs δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο Journal of Neuroimaging. Ενώ τα αποτελέσματα από την 10ετή παρακολούθηση 176 ασθενών του αρχικού δείγματος παρουσιάστηκαν στο πρόσφατο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας στο Λος Άντζελες.

«Χρησιμοποιώντας ως δείκτη προόδου της νόσου την εμφάνιση νέων αλλοιώσεων στον εγκέφαλο και τη μεγέθυνση των υπαρχόντων δεν μπορούσαμε να πούμε ποιος θα εκδηλώσει αναπηρία κατά την πεντεαετή ή δεκαετή παρακολούθηση των ασθενών. Αλλά όταν χρησιμοποιήσαμε την ποσότητα του όγκου της εγκεφαλικής αλλοίωσης που είχε ατροφίσει μπορούσαμε να προβλέψουμε εντός των πρώτων έξι μηνών ποιος θα έχει εξέλιξη της αναπηρία μακροπρόθεσμα», εξηγεί ο Δρ Ρόμπερτ Ζιβαντίνοφ, κύριος συγγραφέας της δεκαετούς έρευνας, μέλος της συντακτικής ομάδας της αρχικής μελέτης και καθηγητής Νευρολογίας στο αμερικανικό πανεπιστήμιο.

Οι εγκεφαλικές αλλοιώσεις γενικά είναι ένδειξη βλάβης στον εγκέφαλο, όπως ένα τραύμα, ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, η φυσιολογική γήρανσης ή μια χρόνια νόσος. Οι ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση υποβάλλονται σε μαγνητική τομογραφία τακτικά ώστε οι θεράποντες ιατροί να παρακολουθούν την εμφάνιση νέων αλλοιώσεων και τη μεγέθυνση των υπαρχόντων, θεωρώντας τες δείκτης προόδου της ασθένειας.

Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια έχουν εγκριθεί και χορηγούνται φάρμακα που στοχεύουν στη μείωση του αριθμού των εγκεφαλικών αλλοιώσεων.

Όπως εξηγεί ο Δρ Ζιβαντίνοφ «υπό αυτή τη λογική η απώλεια των εγκεφαλικών αλλοιώσεων μπορεί να ειδωθεί ως ένδειξη της βελτίωσης του ασθενή. Η πολλαπλή σκλήρυνση χαρακτηρίζεται από απομυελίνωση, δηλαδή απώλεια του προστατευτικού καλύμματος των αξόνων του εγκεφάλου και διαταραχή της ικανότητας του εγκεφάλου να στέλνει και να λαμβάνει νευρολογικά μηνύματα. Η επαναμυελίνωση των αξόνων ενδεχομένως να είναι ένδειξη ότι ο εγκεφαλικός ιστός αποκαθίσταται αυθορμήτως ή συνέπεια της φαρμακευτικής αγωγής».

Για να επικεντρωθούν αποκλειστικά στην εξαφάνιση των αλλοιώσεων, που πιθανόν αποτελεί ένδειξη παθολογικής αλλαγής όπως η ατροφία ή ωφέλιμης όπως η επαναμυελίνωση, οι ερευνητές εστίασαν σε αλλοιώσεις που είχαν δει σε προηγούμενες μαγνητικές απεικονίσεις και που στη συνέχεια αντικατέστησαν με το εγκεφαλονωτιαίο υγρό.

«Αυτό που κάναμε είναι το αντίθετο απ’ αυτό που γινόταν τα τελευταία 40 χρόνια. Αντί να αναζητάμε νέες εγκεφαλικές αλλοιώσεις, ερευνήσαμε το φαινόμενο της εξαφάνισης των εγκεφαλικών αλλοιώσεων στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό», λέει ο Δρ Μάικλ Ντουάιερ, επίκουρος καθηγητής Νευρολογίας και Βιοστατιστικής της Σχολής Ιατρικής και Βιοϊατρικών Επιστημών Jacobs.

Οι ερευνητές μελέτησαν επισταμένως τον ρυθμό της απώλειας των εγκεφαλικών αλλοιώσεων λόγω ατροφίας συγκριτικά με τη συσσώρευση του όγκου της αλλοίωσης και παρατήρησαν ότι η ποσότητα του όγκου της αλλοίωσης που ατρόφισε ήταν η μόνη σημαντική παράμετρος της αλλοίωσης που συσχετιζόταν με την κλινική αναπηρία όπως αυτή μετράται στην κλίμακα EDSS.

«Δεν διαπιστώσαμε συσχετισμό σε άτομα που εκδήλωσαν περισσότερες ή μεγαλύτερες αλλοιώσεις και εκδήλωσαν αυξημένη αναπηρία. Αλλά βρήκαμε ότι η ατροφία του όγκου της αλλοίωσης προέβλεπε την εκδήλωση περισσότερης σωματικής αναπηρίας», συμπληρώνει ο Δρ Ντουάιερ.

Κι ενώ οι ασθενείς με υποτροπιάζουσα διαλείπουσα πολλαπλή σκλήρυνση είχαν την μεγαλύτερη ποσότητα νέων αλλοιώσεων κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι ασθενείς με προοδευτική μορφή της νόσου είχαν τον πιο γρήγορα επιταχυνόμενο όγκο ατροφίας της εγκεφαλικής αλλοίωσης. Οι αμερικανοί ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό είναι ένδειξη ότι ο νέος βιοδείκτης μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικός στις φάσεις μετάβασης των ασθενών από τον έναν τύπο της πολλαπλής σκλήρυνσης στον άλλον.

«Παραδόξως, βλέπουμε ότι ο όγκος της αλλοίωσης αυξάνει στην αρχική φάση της νόσου και μετά μένει στάσιμος στις μετέπειτα φάσεις. Όταν οι αλλοιώσεις μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, δεν είναι γιατί επουλώνονται αλλά επειδή πολλές εξ αυτών εξαφανίζονται, μετατρεπόμενες σε εγκεφαλονωτιαίο υγρό», εξηγεί ο Δρ Ζιβαντίνοφ.

Και συμπληρώνει ότι «ένα ακόμα σημαντικό εύρημα των μελετών μας είναι ότι οι ατροφίζουσες εγκεφαλικές αλλοιώσεις είναι ισχυρός προγνωστικός δείκτης της προόδου της αναπηρίας συγκριτικά με την ίδια την εγκεφαλική ατροφία που είναι ο πλέον αποδεκτός δείκτης νευροεκφύλισης στην πολλαπλή σκλήρυνση. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι αλλοιώσεις που έχουν ατροφίσει δεν είναι μικρές, δηλαδή δευτεροπαθές φαινόμενο της πολλαπλής σκλήρυνσης, αλλά αντίθετα μπορούν να παίξουν έναν αυξημένης σημασίας ρόλο στην πρόγνωση του ποιος θα εκδηλώσει πιο σοβαρή και προοδευτική μορφή της νόσου».