Το τέλος του τραμ: Η σύγκρουση Καραμανλή – «Πάουερ» και η επιστροφή το 2004

Η 12η Ιουνίου του 1955 είναι η ημέρα που επρόκειτο να φύγει το ιστορικό τραμ από τους δρόμους της Αθήνας (μέχρι το 2004, τουλάχιστον). Η κατάργηση του τραμ είχε αποφασιστεί δύο χρόνια νωρίτερα, τον Νοέμβριο του 1953. Υπουργός Δημοσίων έργων ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και λίγες ημέρες αργότερα, στις 16 Νοεμβρίου του 1953 παρευρέθηκε στα έργα απομάκρυνσης των γραμμών του τραμ. Στόχος ήταν να αντικατασταθεί από τα πιο σύγχρονα -τότε- τρόλεϊ.

Τότε το τραμ «ανήκε» στην βρετανική εταιρεία Πάουερ. Το 1925 η δικτατορία του Πάγκαλου υπέγραψε συμφωνία με την εταιρεία, η οποία και ανέλαβε την ηλεκτροδότηση των σιδηροδρόμων του τραμ εν Αθήναις. Επί δεκαετίες, όλα τα κέρδη κατέληγαν στα βρετανικά ταμεία. Η σύγκρουση του Κωνσταντίνου Καραμανλή με την εταιρεία ήρθε μόλις ανέλαβε υπουργός και η εταιρεία επιχείρησε να καθυστερήσει τα έργα με κάθε πιθανό τρόπο.

Έτσι. όταν πλέον ξεκίνησε η διαδικασία της απομάκρυνσης των γραμμών, ανώτατα στελέχη της εταιρείας βρέθηκαν στα έργα απειλώντας πως θα καλέσουν την αστυνομία. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε γράψει σχετικά:  «Επειδή η εταιρεία ηρνείτο να συμμορφωθεί, τα μεσάνυχτα, όταν απεσύρθησαν και τα τελευταία τραμ, μετέβην και ο ίδιος επικεφαλής συνεργείου και αχρήστευσα τας σιδηροτροχιάς δι’ αφαιρέσεως τμήματος αυτών. Εννοείται ότι η εταιρεία διεμαρτυρήθη εντονώτατα, αλλ’ η κοινή γνώμη εχειροκρότησεν και διότι αντιπαθούσε ζωηρώς την εταιρείαν”.

Ηρθαν τα τρόλεϊ

Τα τραμ αντικαταστήθηκαν από τα τρόλεϊ με σκοπό να αποδεσμευτεί η συγκοινωνία τω Αθηνών (ή, έστω, ένα μεγάλο τμήμα της) από την βρετανική διεύθυνση και να διευκολυνθούν οι μετακινήσεις των πολιτών από πιο σύγχρονα, τότε, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.

Η αντιπολίτευση αντέδρασε εντονότατα. Η αντικατάσταση του -ιστορικού, αφού χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αιώνα- τραμ σε συνδυασμό με την αύξηση των κατεδαφίσεων νεοκλασικών κτιρίων, με σκοπό την ανέγερση πολυκατοικιών, επρόκειτο να αλλάξει την όψη της πόλης. Ακόμα και σήμερα, η ραγδαία πολεοδομική αλλαγή που συντελέστηκε κατά την δεκαετία του ’50 θεωρείται μία από τις μελανές σελίδες της -οικοδομικής- ιστορίας της.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αναγνωρίστηκε για την αποφασιστικότητά του τόσο στους ψηφοφόρους, όσο και στους πολιτικούς κόλπους των οποίων αργότερα ηγήθηκε. Ωστόσο, τα τρόλεϊ τελικά δεν έλυσαν το κυκλοφοριακό πρόβλημα της ραγδαία αστικοποιημένης Αθήνας.

Δεκαετίες αργότερα, στις αρχές του ’90, ο Αντώνης Τρίτσης ήταν ο πρώτος δήμαρχος της Αθήνας που επανέφερε την ιδέα του τραμ. Θεωρούσε πως με αυτόν τον τρόπο θα αποδοθεί στην Αττική λίγη από την χαμένη της αίγλη. Η Αθήνα του ’80 ήταν ανυπόφορη. Η κίνηση στους δρόμους και τα μποτιλιαρίσματα έκαναν την πόλη να ασφυκτιά. Το τραμ θα ήταν μία καλή λύση ώστε να συνδέεται το κέντρο με τα  προάστια και τις συνοικίες, ξεκινώντας από το ιστορικό κέντρο. Ωστόσο, η ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων το 1996 άλλαξε κατά πολύ τα αρχικά σχέδια. Τώρα το τραμ καλείται να εξυπηρετήσει τις μετακινήσεις προς τις διάσπαρτες αθλητικές εγκαταστάσεις των νοτίων προαστίων.

Έτσι, μετά από 44 χρόνια, πλήρως εκσυγχρονισμένο , το τραμ επέστρεψε στους δρόμους. Ξεκίνησε τη λειτουργία του στις 19 Ιουλίου 2004.