Σαλαμίνα, η γενέτειρα του Ευριπίδη

Η Σαλαμίνα, το μεγαλύτερο και πλησιέστερο στις ακτές της Αττικής νησί του Αργοσαρωνικού, είναι ως γνωστόν άρρηκτα δεμένη με την ιστορική ναυμαχία που πραγματοποιήθηκε στο θαλάσσιο χώρο της το Σεπτέμβριο του 480 π.Χ. και επιτάχυνε τον τερματισμό των Περσικών Πολέμων.

Αυτό που πιθανώς δε γνωρίζουν οι περισσότεροι απ’ όσους διαβάζουν το παρόν άρθρο είναι ότι η Σαλαμίνα υπήρξε η γενέτειρα τόσο του ονομαστού ομηρικού ήρωα Αίαντα του Τελαμώνιου, του επιφανέστερου εκπροσώπου του ηγεμονικού οίκου της Σαλαμίνας, όσο και του διάσημου τραγικού ποιητή Ευριπίδη.

Ο Ευριπίδης, που έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ., υπήρξε ο τρίτος (μετά τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή) μεγάλος τραγικός της αρχαιότητας. Το έργο του (μεταξύ άλλων, οι τραγωδίες «Μήδεια», «Ικέτιδες», «Ιφιγένεια η εν Ταύροις», «Ηλέκτρα», «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι», «Βάκχαι») χαρακτηρίζεται από την αξεπέραστη ικανότητα σε ό,τι αφορά την περιγραφή των ανθρώπινων παθών, τη διαύγεια του ύφους, τη βαθιά στοχαστικότητα και τη νεωτεριστική διάθεση.

Στο νότιο τμήμα της Σαλαμίνας, στην περιοχή όπου είναι χτισμένος ο παραλιακός οικισμός Περιστέρια, βρίσκονται δύο σημαντικά αξιοθέατα, που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον Ευριπίδη: το ιερό του Διονύσου και το σπήλαιο του Ευριπίδη.

Το ιερό του Διονύσου άκμασε κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους, τον 3ο και το 2ο αιώνα π.Χ. Τα ανασκαφικά ευρήματα του καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας Γιάννου Λώλου τεκμηριώνουν το διονυσιακό χαρακτήρα του ιερού και τη λατρεία του Ευριπίδη ταυτόχρονα με εκείνη του Διονύσου. Μετά την καταστροφή του ιερού η συλλατρεία Διονύσου και Ευριπίδη ασκήθηκε εντατικά στο σπήλαιο του Ευριπίδη.

Το σπήλαιο του Ευριπίδη, κοντά στο ιερό του Διονύσου, εξερευνήθηκε από τον Γιάννο Λώλο κατά τα έτη 1994-1997. Έχει συνολικά δέκα θαλάμους. Η χρήση του σπηλαίου χρονολογείται τόσο στους Προϊστορικούς όσο και στους Ιστορικούς Χρόνους.

Στα ευρήματα συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, θραύσματα αγγείων και λίθινα εργαλεία Νεολιθικής Περιόδου, χάλκινο ξίφος και αγγεία Μυκηναϊκών Χρόνων, αγγεία Κλασικών Χρόνων, νομίσματα και κεραμική της Ρωμαϊκής Περιόδου, νομίσματα και κοσμήματα της Φραγκοκρατίας.

Η ανακάλυψη εν μέρει σωζόμενου σκύφου (χρονολογείται στη δεκαετία 430-420 π.Χ.) με το όνομα του Ευριπίδη χαραγμένο στην εξωτερική πλευρά του επιτρέπει την ασφαλή ταύτιση του σπηλαίου με το χώρο-ησυχαστήριο όπου ο μεγάλος ποιητής αποσυρόταν για να γράψει τις τραγωδίες του.

Κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική Περίοδο το ησυχαστήριο του Ευριπίδη αναδείχθηκε σε αξιοθέατο και προσκύνημα (λατρευτικό άντρο).