Μοναδικό αφιέρωμα της ΕΛΣ στον Μάνο Χατζιδάκι

Με δύο εμβληματικά έργα της σύγχρονης ελληνικής μουσικής δημιουργίας ανοίγει ο Κύκλος Μάνος Χατζιδάκις για τη σεζόν 2018/19, στις 28, 29, 30 Σεπτεμβρίου, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος: Το Χαμόγελο της Τζοκόντας και τον Μεγάλο Ερωτικό.

Τα δύο αυτά έργα κυκλοφόρησαν με διαφορά επτά ετών και έχουν καθορίσει όχι μόνο το έργο του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά και τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό ευρύτερα.

Tο Χαμόγελο της Τζοκόντας είναι έργο-ορόσημο για τη μεταπολεμική ελληνική δημιουργία, που αμφισβητεί τα στεγανά μεταξύ λόγιου και λαϊκού. Είναι η ώριμη έκφραση του λυρικού κόσμου του Χατζιδάκι, που κινείται επιδέξια μεταξύ συμφωνικής και δημοφιλούς μουσικής. «Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ’ ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων. Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες τη μεγάλη πόλη. Το κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογός της, κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί»: με αυτά τα λόγια έκλεινε ο Μάνος Χατζιδάκις το σημείωμά του στην πρώτη έκδοση του θρυλικού πλέον Χαμόγελου της Τζοκόντας. Το έργο, που έχει πουλήσει πάνω από πέντε εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, ηχογραφήθηκε το 1965 στη Νέα Υόρκη σε παραγωγή του θρύλου Κουίνσυ Τζόουνς. Αρχικά ο Χατζιδάκις προόριζε τις συνθέσεις για ένα σύνολο τραγουδιών που επρόκειτο να ερμηνεύσει η Γαλλίδα τραγουδίστρια Ζακλίν Νταννό το 1960. Οι πολλαπλές μορφές της γυναίκας, οι οποίες προβάλλονται με μια ακολουθία συμβολισμών, διαπνέουν το έργο: από την ανώνυμη μοναχική γυναίκα του νεοϋορκέζικου πλήθους ως την Τζοκόντα που κοσμεί ένα εξώφυλλο στη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου, και από την κοντέσα Εστερχάζυ ως την Παναγία που δακρύζει. Ακόμη και το φύλο του προσώπου που αφηγείται είναι θηλυκό. Όλες αυτές οι μορφές συγκλίνουν, ή μάλλον εμπεριέχονται, στη μορφή της μάνας, με φόντο τη μοναξιά και την αλλοτρίωση της αμερικάνικης μεγαλούπολης ως μετωνυμία της σύγχρονης ζωής.

Ο Μεγάλος Ερωτικός αποτελεί μια από τις κορυφές της χατζιδακικής δημιουργίας. Στον Μεγάλο Ερωτικό ο Χατζιδάκις μελοποίησε Ελύτη, Καβάφη, Σαπφώ, Σαραντάρη, Γκάτσο, Σολωμό, Ευριπίδη, Χορτάτζη, Σολομώντα και ένα ποίημα της Μυρτιώτισσας, το οποίο στάθηκε η αφορμή για τη δημιουργία του έργου. Στην πρώτη αξεπέραστη ηχογράφηση τα τραγούδια του δίσκου ερμήνευσαν η Φλέρυ Νταντωνάκη και ο Δημήτρης Ψαριανός. «Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι ένας λαϊκός θεός, που ζει στη φαντασία μας από τη στιγμή που γεννιόμαστε, ίσαμε να πεθάνουμε, όμορφος, εφηβικός και αδιάκοπα ζωντανός. Ο Μεγάλος Ερωτικός δε φοράει γραφικά τοπικά ρούχα. Φοράει τα δικά του που συνθέτουν δύσκολους συνδυασμούς ήχων, ανάλαφρων χρωμάτων και ποιητικών ονείρων. Δεν περιέχει μηνύματα που εύκολα τα σβήνουν οι βροχές, δεν αντιστέκεται. Με τα τραγούδια αυτά αποτείνομαι στην πιο κρυφή ευαισθησία των νέων ανθρώπων κάθε ηλικίας κι όχι στους εφήμερους κι ανεξέλεγκτους ερεθισμούς τους. Τα τραγούδια αυτά δεν είναι αισθησιακά. Λειτουργούν πέρ’ απ’ την πράξη, στο βαθύ αίσθημα που χαρακτηρίζει οποιαδήποτε σχέση, κάθε μορφής, αρκεί να περιέχει τις προϋποθέσεις γι’ ανθρώπινη επικοινωνία», σημείωνε ο Χατζιδάκις στο οπισθόφυλλο του δίσκου.

Στον Μεγάλο Ερωτικό ο Χατζιδάκις επινοεί εκ νέου την αρχαία τέχνη της τραγουδοποιίας, και καταθέτει μια πρόταση-σταθμό. Ο ίδιος αναφέρει: Προχωρώ την προσωπική μου μουσική έκφραση στο Τραγούδι, σ’ επίπεδα αυστηρότερα και καθαρώς ποιητικά διατηρώντας και παραλλάσσοντας συγχρόνως τα στοιχεία εκείνα που με χαρακτήρισαν απ’ την αρχή». Οι λεπτές και ακριβείς μελοποιήσεις που αγκαλιάζουν τους φθόγγους και τα νοήματα, η σοφή χρήση της επανάληψης, η αυξομείωση της ταχύτητας, το ανάγλυφο της διακύμανσης των εντάσεων, ο πλούτος των ηχοχρωμάτων που εξασφαλίζουν οι ενορχηστρωτικές επιλογές είναι στοιχεία που διαπερνούν τις ιστορικές δομές του τραγουδιού, διεκδικώντας τη στιβαρότητα της «μουσικής δωματίου».

Κατά μια έννοια, ο Μεγάλος Ερωτικός μουσικά εγγράφεται στην προέκταση των πειραματισμών της Τζοκόντας. Επικαλούμενος την Τέχνη της ποίησης καθαυτή, διαπερνάει τα σύνορα των ειδών και εγκαθιστά έναν λειτουργικό διάλογο ανάμεσα στο λόγιο και το λαϊκό μουσικό ήθος και έθος, έξω από στερεότυπα και γραφικότητες.

Στην νέα ανάγνωση του Μεγάλου Ερωτικού, το έργο θα ερμηνεύσουν ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο οποίος έχει ερμηνεύσει τον Ερωτικό το 1999 στην Πνύκα και το 2005 στις Πρέσπες και η Δήμητρα Σελεμίδου, η οποία ερμηνεύει το έργο για πρώτη φορά.

Κύκλος Μάνος Χατζιδάκις 2018/19

Συναυλίες στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος και στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ

«Μ’ επηρεάσανε βαθιά ο Ερωτόκριτος, ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, το Εργοστάσιο του Φιξ, ο Χαράλαμπος του «Βυζαντίου», το υγρό κλίμα της Θεσσαλονίκης και τα άγνωστα πρόσωπα που γνώριζα τυχαία και παρέμειναν άγνωστα σ’ όλα τα χρόνια τα κατοπινά. Στην κατοχική περίοδο συνειδητοποίησα πόσο άχρηστα ήτανε τα μαθήματα της Μουσικής, μια και μ’ απομάκρυναν ύπουλα απ’ τους αρχικούς μου στόχους που ήταν να επικοινωνήσω, να διοχετευθώ και να εξαφανιστώ, γι’ αυτό και τα σταμάτησα ευθύς μετά την Κατοχή. Έγραψα ποιήματα και πολλά τραγούδια, και ασκήθηκα ιδιαίτερα στο να επιβάλλω τις απόψεις μου με δημοκρατικές διαδικασίες, πράγμα που άλλωστε με ωφέλησε τα μέγιστα σαν έγινα υπάλληλος τα τελευταία χρόνια».

Ασυμβίβαστος και πρωτοπόρος, εχθρός της σοβαροφάνειας και των παγιωμένων αντιλήψεων, λάτρης της «νεότητας» και της συνεχούς αμφισβήτησης και με όπλο του την ελληνική αλλά και την οικουμενική παιδεία, ο Μάνος Χατζιδάκις συνέδεσε τη λόγια με τη λαϊκή μουσική, δημιουργώντας έτσι έναν «νέο» ήχο, ένα «νέο» τραγούδι, που έχει τις ρίζες του τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση.

Η Εθνική Λυρική Σκηνή συνεχίζει το μοναδικό αφιέρωμα που ξεκίνησε με μεγάλη επιτυχία την περασμένη καλλιτεχνική περίοδο 2017/18, στον «μεγάλο ερωτικό» της ελληνικής μουσικής δημιουργίας, τον αξεπέραστο Μάνο Χατζιδάκι. Έως το 2020, σε συνεργασία με τον γιο του Γιώργο Χατζιδάκι, η ΕΛΣ θα παρουσιάσει «εκείνα που ξεχάσαμε, αλλά και αυτά που δεν γνωρίσαμε». Παράλληλα με την επανασύσταση και παρουσίαση του σπουδαίου έργου του Χατζιδάκι, στις δύο σκηνές της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ θα ερμηνευτούν επίσης ανέκδοτα έργα του.

Κύκλοι τραγουδιών, πιανιστικά έργα, σουίτες, έργα για μπαλέτο, οπερατικά, μεταγραφές θα ερμηνευτούν από τα σύνολα της ΕΛΣ (Ορχήστρα, Χορωδία, Παιδική Χορωδία) και από διακεκριμένους και νεότερους ερμηνευτές.

Επιθυμία της ΕΛΣ δεν είναι απλώς να τιμήσει τον συνθέτη και διανοητή Μάνο Χατζιδάκι, αλλά κυρίως να φέρει το έργο του στο σήμερα, να το κάνει κτήμα της καθημερινής μας ζωής, να το συστήσει στις νεότερες γενιές, να το ηχογραφήσει εκ νέου, να το επαναπροσδιορίσει, να το διασκευάσει και να του προσδώσει μια νέα περίοδο ακμής και διαχρονικότητας.

Κατά την καλλιτεχνική περίοδο 2017/18, στο πλαίσιο του Κύκλου Μάνος Χατζιδάκις παρουσιάστηκε στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Η Εποχή της Μελισσάνθης, ενώ στην Εναλλακτική Σκηνή παρουσιάστηκαν πιανιστικά έργα (Μικρή Λευκή Αχιβάδα, Το καταραμένο φίδι, Ιονική Σουίτα, Ερημία, Ρυθμολογία, Έξι λαϊκές ζωγραφιές και τα ανέκδοτα Ρώμη 1970 και Πέντε αυτοσχεδιασμοί για πιάνο) και οι κύκλοι 15 εσπερινοί και Μυθολογία,

Στη δεύτερη σεζόν (2018/19) του Κύκλου Μάνος Χατζιδάκις, θα παρουσιαστούν στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Το Χαμόγελο της Τζοκόντας και Ο Μεγάλος Ερωτικός (28, 29, 30/9/2018), καθώς και οι κινηματογραφικές σουίτες The Martlet’s Tale & Sweet Movie (1, 2/3/2019), ενώ στην Εναλλακτική Σκηνή θα παρουσιαστεί μια ιδιαιτέρως φιλόδοξη διασκευή του Μεγάλου Ερωτικού για μπαρόκ σύνολο (6, 7/12/2018), καθώς και οι κύκλοι τραγουδιών Κοινός βίος, Παίδες επί Κολωνώ, Τα Τραγούδια της αμαρτίας (6, 19, 20, 21/2/2019). Χορηγός του κύκλου Χατζιδάκι είναι η Attica Bank.

Παράλληλα, στις 23/10/2018, ημέρα γενεθλίων του συνθέτη, θα παρουσιαστεί το αφιέρωμα Χρόνια Πολλά, κύριε Χατζιδάκι σε όλους τους χώρους της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. To αφιέρωμα πραγματοποιείται με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και σε συμπαραγωγή με το ΚΠΙΣΝ.

Μάνος Χατζιδάκις

Το Χαμόγελο της Τζοκόντας / Ο Μεγάλος Ερωτικός

28, 29, 30 Σεπτεμβρίου 2018 / Ώρα έναρξης 20.00

Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Μουσική διεύθυνση Λουκάς Καρυτινός

Καλλιτεχνική επιμέλεια Γιώργος Χατζιδάκις

Το Χαμόγελο της Τζοκόντας

Βίκυ Στυλιανού τσέμπαλο

Χάρης Κανελλίδης κιθάρα Ι

Άρης Χατζησταύρου κιθάρα ΙΙ, ηλεκτρική κιθάρα

Βιβή Γκέκα μαντολίνο

Διονύσης Ρούσσος σαξόφωνο

Με την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Ο Μεγάλος Ερωτικός

Ερμηνεύουν ο Αλκίνοος Ιωαννίδης και η Δήμητρα Σελεμίδου

Βίκυ Στυλιανού, Φρίξος Μόρτζος πιάνο

Χρήστος Κομισόπουλος κοντραμπάσο

Διονύσης Βερβιτσιώτης βιολί

Ρενάτο Ρίπο βιολοντσέλο

Μαρία Μπιλντέα άρπα

Βιβή Γκέκα μαντολίνο

Τιμές εισιτηρίων 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 60€/ Παιδικό – φοιτητικό 12€ / Περιορισμένης ορατότητας 10€

Προπώληση: Ταμεία Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος / Καθημερινά 09.00-21.00 / Τηλ.: 213 088 5700 / Ομαδικές πωλήσεις: 2130885742 www.nationalopera.gr

-Καταστήματα PUBLIC / http://tickets.public.gr

-www.ticketservices.gr / Εκδοτήρια Ticket Services, Πανεπιστημίου 39, εντός Στοάς Πεσμαζόγλου.