Σοφία Νικολαΐδου «Η στιγμή που με κλόνισε ήταν όταν άκουσα το ποσοστό θανάτου μου»

Συνέντευξη στην Τζωρτζίνα Ντούτση

Η συγγραφέας Σοφία Νικολαϊδου, διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού στις 22 Σεπτεμβρίου του 2014. Έκανε μαστεκτομή την 1η Οκτωβρίου και άρχισε χημειοθεραπεία στις 29 του ίδιου μήνα.

Την περίοδο εκείνη ξεκίνησε την προσωπική, συγκλονιστική καταγραφή (ή συγγραφή αν προτιμάτε), συμβάντων, αισθημάτων, σκέψεων που βίωνε: το «ρεπορτάζ της κάθε μέρας στο μυαλό και στο σώμα μου», λέει η ίδια στο in.gr.

«Το προσωπικό της αυτό ντοκιμαντέρ» αποτέλεσε το νέο συγγραφικό της πόνημα με τίτλο «Καλά και σήμερα – Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ: «Αυτό το βιβλίο είναι το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος. Από τη στιγμή της διάγνωσης ως την τελευταία χημειοθεραπεία. Γραμμένο εν θερμώ μέρα μέρα».

«Καλά και σήμερα»: Το πιο προσωπικό σας βιβλίο «γραμμένο με το σώμα σας», όπως έχετε χαρακτηριστικά δηλώσει. Ένα προσωπικό ημερολόγιο που περιλαμβάνει τις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής σας. Εκτός από ψυχοθεραπεία για εσάς, λειτούργησε και ως προσδοκία –ενδεχομένως– στο να φτάσετε να γράψετε έως και την τελευταία σελίδα του;
«Είμαι συγγραφέας, ο τρόπος μου να καταλαβαίνω τι συμβαίνει μέσα μου και γύρω μου είναι οι λέξεις. Ξέρετε, δεν υπάρχει πιο ισχυρό, πιο αδυσώπητο κρας τεστ για τις λέξεις από τη σύγκρουσή τους με την πραγματικότητα. Αντέχουν άραγε; Μπορούν να παρηγορήσουν; Έχουν δύναμη ή αποδεικνύονται κούφια λόγια, όταν τις χρειάζεσαι; Η συγγραφή του βιβλίου λειτούργησε για μένα σαν το προσωπικό μου ντοκιμαντέρ. Το ρεπορτάζ της κάθε μέρας στο μυαλό και στο σώμα μου. Συμβάντα, αισθήματα, σκέψεις βρίσκονται καταγεγραμμένα εν θερμώ εδώ. Αυτός ήταν για μένα ο τρόπος μου να τα βγάλω πέρα: να ονομάσω τα συμβάντα, να τα καθίσω απέναντι, να τα κοιτάξω κατάματα και μετά να πάω παραπέρα.

Θα μας περιγράψετε με δυο λόγια, για τους αναγνώστες που δεν το γνωρίζουν, πώς γράψατε αυτό το βιβλίο;
«Αυτό το βιβλίο είναι το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος. Από τη στιγμή της διάγνωσης ως την τελευταία χημειοθεραπεία. Γραμμένο εν θερμώ μέρα μέρα. Είμαι συγγραφέας, αυτός είναι ο τρόπος μου να βλέπω και να καταλαβαίνω τον κόσμο. Η απόφαση της συγγραφής πάρθηκε λίγο μετά τη διάγνωση. Επέστρεφα στο σπίτι με τις εξετάσεις παραμάσχαλα, με χτυπούσε ο αέρας στο πρόσωπο, έκλαιγα, στέγνωναν τα δάκρυά μου στα μάγουλα και σκέφτηκα: θα γίνει όμως ένα ωραίο βιβλίο. Χαζό ξεχαζό εμένα αυτή η σκέψη με παρηγόρησε. Έγραφα το ρεπορτάζ της μέρας: σκέψεις, αισθήματα, γεγονότα. Ας πούμε ότι αυτό είναι το δικό μου ντοκιμαντέρ. Γραμμένο κυριολεκτικά με το σώμα μου».

Ποια ήταν η στιγμή εκείνη που σας κλόνισε περισσότερο;
«Η στιγμή που άκουσα το ποσοστό του θανάτου που αφορούσε τη δική μου περίπτωση. Ξέρετε, όλοι έχουμε ένα ποσοστό θανάτου να επικρέμαται στο κεφάλι μας. Λίγοι όμως έχουμε το σκληρό προνόμιο να δούμε τον γιατρό με την άσπρη μπλούζα να μας δηλώνει το ποσοστό αυτό. Τη μέρα εκείνη επέστρεψα από το ιατρείο στο σπίτι μου (μία ώρα διαδρομή με τα πόδια) σε σαράντα λεπτά. Με την παροχέτευση και τα σωληνάκια της εγχείρισης στην τσάντα».

Πού σας βρήκε η κυκλοφορία του βιβλίου και πώς νιώθετε τώρα που το κρατάτε στα χέρια σας;
«Έχει ο καιρός γυρίσματα (γέλια). Η έκδοση του βιβλίου με βρήκε σε περιοδεία στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Τις μέρες της βαριάς χημειοθεραπείας (τον Φεβρουάριο του 2015) κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ και στον αγγλόφωνο κόσμο το προηγούμενο μυθιστόρημά μου (Χορεύουν οι ελέφαντες, Μεταίχμιο 2012) στα αγγλικά (The Scapegoat, Melville House, 2015, μετάφραση: Karen Emmerich). Τον Οκτώβριο του 2015 βρέθηκα στις ΗΠΑ, σε μια περιοδεία που σχεδίασε και οργάνωσε το Onassis Foundation (USA) σε μεγάλα πανεπιστήμια της Ανατολικής Ακτής (Princeton University, Harvard University, Brown University, University of Florida, University of South Florida, Stony Brook University, Stockton College) για να παρουσιάσω το βιβλίο μου εκεί. Η περιοδεία συνδυάστηκε με πρόσκληση να συμμετάσχω στο διεθνές λογοτεχνικό φεστιβάλ IFOA (International Festival of Authors), όπου παρουσίασα το βιβλίο μου. Πολύ ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερα διδακτική εμπειρία: να συζητάς για κάτι που έγραψες στην Ελλάδα με αναγνώστες από την άλλη άκρη του κόσμου (Κινέζους, Κορεάτες, Αμερικανούς κτλ.), με ειδήμονες μελετητές, με ανθρώπους από ένα εντελώς διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο που το διάβασαν και το αγάπησαν. Δεν μου το χρωστούσε η ζωή και το έζησα σαν μεγάλο δώρο.

»Όταν λοιπόν κυκλοφόρησε το βιβλίο στην Ελλάδα και μου το έδειξε ο άντρας μου στο Skype, σκέφτηκα: πού ήμουν πέρυσι τέτοιες μέρες και πού είμαι σήμερα».

Ποιο ήταν ο πιο μεγάλος σας φόβος πριν νοσήσετε, ποιος όταν δίνατε τη μάχη με τον καρκίνο και ποιος τώρα τη στιγμή που μιλάμε;
«Ο πιο μεγάλος φόβος είναι –πάντα– ο θάνατος. Όλα τα άλλα παλεύονται. Αυτό μου έδωσε και το μέτρο των πραγμάτων τώρα, τη στιγμή που μιλάμε. Εφόσον στεκόμαστε όρθιοι και προχωρούμε μπροστά, όλα τα άλλα αντιμετωπίζονται. Το σώμα αντέχει περισσότερο απ’ όσο πιστεύουμε ή φανταζόμαστε».

Αντιμετωπίσατε τον καρκίνο κατάματα. Τον ονομάσατε, συζητούσατε για αυτόν. Γράψατε βιβλίο για αυτόν, γελάσατε με αυτό, κλάψατε. Γνωρίσατε νέες πτυχές του εαυτού σας μέσα από αυτή την «περιπέτεια»; Γνωρίζατε για αυτή την εσωτερική δύναμη που κρύβατε μέσα σας;
«Όλοι οι άνθρωποι κρύβουμε δύναμη μέσα μας – δεν γίνεται αλλιώς, είναι μονόδρομος. Απλώς, έρχεται κάποια στιγμή που παράγεις τη δύναμη που χρειάζεσαι, για να αντιμετωπίσεις αυτό που έχεις μπροστά σου. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος: αντέχεις και προχωράς».

Τι σας ώθησε να εκδώσετε αυτά τα προσωπικά –τα πιο προσωπικά αναμφίβολα– κείμενά σας και μάλιστα τόσο σύντομα; Θα μπορούσε σαφώς να είναι μια «λύτρωση», που θα έμενε όμως για πάντα στο συρτάρι σας.
«Ο καρκίνος είναι μια ασθένεια που την καλύπτει σιωπή. Κανείς δεν ντρέπεται να πει ότι έκανε μπάι πας. Ήταν στιγμές στην αίθουσα της χημειοθεραπείας που άκουγα ανθρώπους στα τηλέφωνα να απαντούν «είμαι σε σύσκεψη, πάρε σε λίγο». Είχα φίλες που νόσησαν και δεν το είπαν ποτέ και σε κανέναν – μου το αποκάλυψαν μόνο όταν νόσησα κι εγώ. Φυσικά ο κάθε ασθενής είναι η ατομική του περίπτωση και αντιμετωπίζει την ασθένεια όπως ο ίδιος κρίνει κι επιθυμεί. Όμως αυτή η σιωπή που σκεπάζει τη συγκεκριμένη (πανάρχαιη και δυστυχώς πανέξυπνη) ασθένεια θα πρέπει, νομίζω, κάποια στιγμή να σπάσει. Θα κάνει καλό σε όλους μας αυτό.

»Άλλωστε το βιβλίο δεν απευθύνεται μόνο στους ανθρώπους που πέρασαν καρκίνο ή στους ανθρώπους που έζησαν πλάι σε έναν άνθρωπο που νοσεί. Μας αφορά όλους. Ιδίως όσους νομίζουν ότι είναι υγιείς. Γιατί αυτή είναι η ανθρώπινη κατάσταση: κάποιος κλαίει, κάποιος σπάει τα μούτρα του, άλλος προχωράει ακάθεκτος».

Πόσο έχει αλλάξει η Σοφία Νικολαΐδου σήμερα, έπειτα από όσα αντιμετώπισε με τον καρκίνο, τι έμαθε και ποιο είναι το μότο της ζωής της πλέον;
«Τα κορίτσια που έχουν νοσήσει ξέρουν. Καμιά μας ποτέ δεν θα ξανακοιμηθεί ήσυχη. Αυτό που κάνει η αρρώστια: πετάς τα βαρίδια, τους καθωσπρεπισμούς και τα ψέματα. Ζεις τις στιγμές στη διαπασών. Δεν έχω χρόνο και ψυχή να τρώγομαι με βλακείες. Θέλω χαρά».

Και ακολούθως, πόσο έχει αλλάξει ο τρόπος ζωής, μετά τον καρκίνο;
«Αν κάτι μου έκανε η αρρώστια, είναι ότι πλέον είμαι πιο χαρούμενος (και πιο συμπονετικός) άνθρωπος».

Έχετε συμφιλιωθεί με το σώμα σας, νιώθετε νικήτρια;
«Νίκη δεν νιώθεις ποτέ. Ποτέ δεν ξέρεις τι σε περιμένει στη στροφή. Κάθε φορά που κάνω εξετάσεις, βλέπω το έργο από την αρχή. Όσο για τα υπόλοιπα: στέκομαι όρθια, κοιτάζω τον ήλιο κατάματα. Όλα καλά».

Ποια είναι η ευχή σας για το μέλλον;
«Υγεία και χαρά. Αυτή θα είναι η ευχή μου στο διηνεκές. Τα υπόλοιπα έπονται».

Τι έχετε να πείτε στους ανθρώπους εκεί έξω, είτε δίνουν μια αντίστοιχη προσωπική μάχη είτε όχι;
«Αν δίνουν προσωπική μάχη, μία μόνο λέξη: δύναμη.

»Όσο κι αν μας αγαπούν οι δικοί μας άνθρωποι, το δύσκολο κομμάτι το περνάμε μόνοι μας – και τους συναντάμε μετά, στο τέλος του τούνελ».

Η παρουσίαση του νέου βιβλίου της Σοφίας Νικολαΐδου, «Καλά και σήμερα – Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος», θα πραγματοποιηθεί στο βιβλιοπωλείο IANOS (Σταδίου 24), την Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 2015, στις 20.30. Με αφορμή το βιβλίο, η συγγραφέας θα συνομιλήσει με τη Μάγια Τσόκλη.

entertainment.in.gr