Ραφαέλ Περσονάζ: Οι Έλληνες δεν χωράτε σε καλούπι

Έρχεται κάθε χρόνο στην Τήνο, την οποία λατρεύει, όπως και την υπόλοιπη Ελλάδα. Φέτος βρέθηκε στην Αθήνα -στο πλαίσιο του 17ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου- για την παρουσίαση της νέας του ταινίας «Υπόθεση: Άγνωστο DNA».

Ο ταλαντούχος κ. Ραφαέλ Περσονάζ μίλησε στο in.gr για τον φόβο της τρομοκρατίας, την πραγματική υπόθεση που πραγματεύεται η ταινία -οι βίαιες δολοφονίες νεαρών γυναικών συγκλόνισαν το Παρίσι τη δεκαετία του 1990- καθώς και για την αγάπη του για την Ελλάδα.

• Η ταινία παρουσιάζει τα πραγματικά γεγονότα μιας σχετικά πρόσφατης υπόθεσης. Πώς προσεγγίσατε το θέμα, δεδομένου ότι οι περισσότεροι από τους θεατές θα γνωρίζουν σε τι αναφέρεστε;

Aπαιτείται να είναι κανείς πολύ προσεκτικός με δεδομένο ότι υπάρχουν εν ζωή συγγενείς των θυμάτων οι οποίοι ίσως δουν την ταινία. Επιπλέον το κοινό εξακολουθεί να θυμάται καθαρά τα γεγονότα έτσι, πρέπει λοιπόν κανείς να «παίξει» με τα φαντάσματα που η συγκεκριμένη ιστορία δημιούργησε στο συλλογικό ασυνείδητο εκείνη την εποχή και ταυτόχρονα, να αναπαραστήσει την αλήθεια με τη συνδρομή των επίσημων εγγράφων και ντοκουμέντων που υπάρχουν για την υπόθεση.

• Προσπαθήσατε να μιλήσετε με τον Γκι Ζορζ, τον δράστη αυτών των εγκλημάτων;

Δεν θέλαμε να έρθουμε σε επαφή μαζί του, αλλά αυτό που οφείλω να πω είναι ότι ακόμα και να θέλαμε, δεν θα ήταν εφικτό, καθώς βρίσκεται στη φυλακή και προφανώς υπάρχουν πολλοί περιορισμοί για να συναντηθείς με κάποιον σαν αυτόν. Αυτό που ίσως πρέπει να ειπωθεί για τον Γκι Ζορζ ήταν ότι ήξερε καλά πώς να χειρίζεται καταστάσεις και να χειραγωγεί ανθρώπους. Επί μια ολόκληρη δεκαετία κατάφερνε να ξεφεύγει αλλάζοντας την εξωτερική του εμφάνιση, ενώ σίγουρα ήξερε πώς να γοητεύει τους άλλους, ωστόσο ο στόχος μας δεν ήταν να αφεθούμε στο παιχνίδι του και στην γοητευτική του περσόνα αλλά να παραμείνουμε στα γεγονότα. […] Σε ό,τι αφορά την ερώτηση κατά πόσο είναι λογικό να θέλεις να προσεγγίσεις μια προσωπικότητα, χωρίς να θέλεις να έρθεις σε επαφή με τον ίδιο τον άνθρωπο, νομίζω ότι μερικές φορές για να έχεις μια καλύτερη οπτική των πραγμάτων πρέπει να διατηρείς κάποια απόσταση, ιδίως όταν έχεις να κάνεις με μια προσωπικότητα σαν και αυτή που, ίσως, δυνητικά μπορεί να σε παρασύρει στην τρέλα της. Έναν άνθρωπο που θα σου πει «Κοίτα, έχω ζήσει μια φρικτή ζωή» και θα σε βάλει σε μια διαδικασία να τον συμπαθήσεις. Και εγώ προσωπικά δεν θέλω να συμπαθήσω κανέναν άνθρωπο σαν και αυτόν. Δεν θέλω να δικαιολογήσω ό,τι έκανε. Θέλω να τον καταλάβω αλλά με μια σχετική απόσταση ασφαλείας. Βέβαια δεν είμαι εγώ που ενσαρκώνω τον συγκεκριμένο ρόλο και έτσι είχα και τη δυνατότητα να πάρω τις αποστάσεις μου. Για τον ηθοποιό που παίζει τον ρόλο ήταν μια δύσκολη διαδικασία καθώς για τους τρεις μήνες που διήρκεσαν τα γυρίσματα έπρεπε να ζήσει «μαζί» με αυτόν τον ρόλο-άνθρωπο και να δικαιολογηθεί για αυτό στους κοντινούς του ανθρώπους. Όταν βρισκόμασταν στο πλατό δεν του έλεγα ούτε καν καλημέρα και αυτό κράτησε μέχρι να γυριστεί η τελευταία σκηνή της αναμέτρησής μας.

• Εσείς τι θυμάστε από την εποχή που συνέβαιναν αυτά τα εγκλήματα;

Εκείνη την περίοδο ήμουν 13-14 ετών και τα γεγονότα εκείνης της εποχής σηματοδότησαν κατά κάποιο τρόπο το τέλος της δικής μου αθωότητας καθώς ξαφνικά ανακαλύπτω ότι εκεί έξω υπάρχει ένας άλλος κόσμος, όπου ένας τύπος μπορεί να βιάζει γυναίκες και να κυκλοφορεί ελεύθερος. Ήταν επίσης η περίοδος βομβιστικών επιθέσεων στο μετρό του Παρισιού οι οποίες μπορεί να μην είχαν σχέση με τον Γκι Ζορζ αλλά όταν είσαι τόσο μικρός και ανακαλύπτεις ότι σκάνε βόμβες κοντά στο σπίτι σου, σοκάρεσαι. Έπαιρνα κάθε μέρα το μετρό και θυμάμαι ότι φοβόμουν πολύ. Γενικώς εκείνη η περίοδος ήταν πολύ ταραγμένη για το Παρίσι και όλοι οι Παριζιάνοι την θυμούνται έντονα, καθώς για πολλούς και διαφορετικούς λόγους επικρατούσε ένα κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας το οποίο υπάρχει και σήμερα, μόνο που, σήμερα, έχω την αίσθηση ότι είναι κατά πολύ χειρότερο.

Στην ταινία ερμηνεύετε ένα υπαρκτό πρόσωπο, έναν αστυνομικό επιθεωρητή. Νιώσατε επιπλέον ευθύνη να τον αποδώσετε σωστά;

Δεν προσπάθησα να τον μιμηθώ καθόλου. Δεν ήθελα επ΄ ουδενί να κάνω ενός είδους biopic για εκείνον. Ο στόχος μου ήταν να «αναδιατυπώσω» τα συναισθήματα που αποκόμισα από τη συνάντησή μας, από τις σιωπές του και τις εκφράσεις του προσώπου του. Είναι πολύπλοκο να δημιουργήσεις μια κινηματογραφική προσωπικότητα, ένα ρόλο και πρόκειται για μια διαδικασία που εμπλέκεται τόσο το συνειδητό όσο και το υποσυνείδητο, ωστόσο αυτό που μου έκανε περισσότερη εντύπωση σε εκείνον και στις συναντήσεις μας δεν ήταν αυτά που μου έλεγε, αλλά οι σιωπές του. Τον είχα ρωτήσει πολλές φορές πώς τα κατάφερνε να μεγαλώνει τις κόρες του και να τους φέρεται φυσιολογικά την χρονική περίοδο που ασχολιόταν με την υπόθεση τoυ Γκι Ζορζ και αυτό που μου απάντησε ήταν ότι σε αυτή τη δουλειά είχε μάθει ένα πράγμα: ότι αν ο θάνατος θέλει να χτυπήσει, θα χτυπήσει και ότι εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να τον εμποδίσουμε. Αντιθέτως, μου είπε, δεν ήθελα να εμποδίσω τις κόρες μου να ζήσουν πραγματικά τη ζωή τους. Και η αλήθεια είναι ότι όλα αυτά τα τραγικά γεγονότα μας υπενθυμίζουν πόσο εύθραυστα είναι όλα και πώς οι ζωές κρέμονται από μια πολύ λεπτή κλωστή την οποία πρέπει να προστατεύσουμε αλλά και ταυτόχρονα να ζήσουμε κάθε στιγμή μας. Για μένα εκείνη η εποχή ήταν η ανακάλυψη της ζωής και του θανάτου και η συνείδηση ότι ακριβώς επειδή η ζωή κρέμεται από μια λεπτή κλωστή, πρέπει να τη ζήσω ως το μεδούλι.

• Μοιάζει με ένα μήνυμα επίκαιρο, εάν σκεφτεί κανείς τις τρομοκρατικές επιθέσεις που έχουν συμβεί στο Παρίσι…

Ο αστυνομικός έχει απόλυτο δίκιο. Μετά τις πρώτες επιθέσεις στο Παρίσι, στις 7 Ιανουαρίου, υπήρχαν και υπάρχουν, παντού, σε κάθε γωνιά της πόλης αστυνομικοί και στρατός, ωστόσο έχω την αίσθηση ότι αν κάποιος θλιβερός τύπος θελήσει να κάνει κάτι, θα το κάνει. Ακόμα και εγώ θα μπορούσα να το κάνω. Οπότε ο αστυνομικός έχει απόλυτο δίκιο στην θεώρηση του και μάλιστα αυτή η θεώρηση επιδέχεται και ενός άλλου είδους ερμηνεία καθώς το να θεωρούμε σήμερα ότι μπορούμε να εμποδίσουμε τον οποιονδήποτε να κάνει αυτό που θέλει υψώνοντας τείχη, σύνορα ή λαμβάνοντας μέτρα ασφάλειας, είναι λάθος και δεν μπορεί να λειτουργήσει -τουλάχιστον έτσι το βλέπω εγώ.

• Έχετε μία ιδιαίτερη σχέση με την Ελλάδα (σ.σ. η μητέρα του είναι μεταφράστρια ελλήνων ποιητών). Τι σας αρέσει τόσο πολύ εδώ;

Δεν είμαι διανοούμενος, αλλά αυτό που μπορώ να διακρίνω και μου αρέσει στην Ελλάδα είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των ανθρώπων. Έχω την εντύπωση ότι στην Ελλάδα, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, εξακολουθεί να υπάρχει και να καλλιεργείται η τέχνη της συζήτησης. Στην Ελλάδα όταν μια παρέα εφήβων βρεθεί γύρω από ένα τραπέζι, θα προσπαθήσει να επικοινωνήσει, θα μιλούν μεταξύ τους, σε πλήρη αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στη Γαλλία όπου, σε αντίστοιχες περιπτώσεις, μετά βίας ανταλλάζουν ένα βλέμμα. Γενικώς, έχω την εντύπωση ότι στην Ελλάδα υπάρχει η τάση να μιλάς περισσότερο με τον άλλο -και ίσως να συμβαίνει σε μικρότερο βαθμό από αυτόν που θεωρώ εγώ ότι συμβαίνει ως ένας τυπικός νεαρός Παριζιάνος- ωστόσο είναι κάτι που εξακολουθεί να υπάρχει εδώ. Ύστερα, εδώ υπάρχει ένα πραγματικό πάθος για την πολιτική και γι’ αυτό ίσως επικρατεί και το απόλυτο χάος, κάτι το οποίο, όμως, προσωπικά, βρίσκω πολύ ωραίο και γοητευτικό καθώς με αυτόν τον τρόπο ποτέ –ευτυχώς- κανένας δεν θα μπορέσει να σας εξομοιώσει με τους Δανούς ή τους Φινλανδούς. Δεν θα μπορούσατε ποτέ ως Έλληνες να έχετε κάτι το κοινό με αυτούς και τόσο το καλύτερο για εσάς, με εξαίρεση, βέβαια, ότι όλος ο σύγχρονος κόσμος φαίνεται να έχει βαλθεί να σας τοποθετήσει σε καλούπι. Μόνο που είστε πολύ περισσότερα από αυτό, καθώς οι Έλληνες, εδώ και χιλιάδες χρόνια υπήρξαν ένας λαός ταξιδιωτών που αντλούσε επιρροές από παντού, αλλά και που πάντα επέστρεφε σε αυτό που αποτελεί την καρδιά και το επίκεντρό του. Το ίδιο, λίγο-πολύ εξακολουθεί να συμβαίνει και σήμερα με την μετανάστευση των νέων που λόγω των δυσκολιών φεύγουν για άλλες χώρες και που έχουν πάντα τη δίψα να ανακαλύψουν κάτι καινούριο χωρίς όμως ποτέ να χάνουν τις ρίζες τους. Προφανώς δεν πρόκειται για τις ίδιες ρίζες που συνέδεαν τους ανθρώπους με τον ελλαδικό χώρο του 5ου αιώνα π.Χ, αλλά και στο σήμερα υπάρχει μια νέα κουλτούρα και ένας νέος πολιτισμός τον οποίο, ομολογώ, δεν γνωρίζω και πολύ καλά.

• Ποια θα είναι η επόμενη δουλειά σας;

Η επόμενή μου ταινία αποτελεί προσαρμογή ενός πολύ γνωστού βιβλίου στη Γαλλία, το Dans les forêts de Sibérie, του Σιλβαίνε Τεσόν, το οποίο αφηγείται την ιστορία ενός ανθρώπου με κατάθλιψη, κουρασμένου από τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος -κάτι που λίγο-πολύ μπορεί να συμβεί σε όλους μας- και ο οποίος αποφασίζει να φύγει μόνος και να ζήσει σε μια καλύβα κάπου στην παγωμένη Σιβηρία. Ακούγεται τρελό ωστόσο ο άνθρωπος αυτός στη Σιβηρία θα καταφέρει, μέσα από την επαφή του με την φύση να ανακαλύψει και πάλι την ανθρωπιά του, την δύναμή του και το κουράγιο του. Είναι μια ταινία για την περιπέτεια του ανθρώπου και για όλα όσα έχει να αντιμετωπίσει με φόντο το εντυπωσιακό, σχεδόν σεληνιακό τοπίο της λίμνης Βαϊκάλης όπου πραγματοποιήσαμε τα γυρίσματα. (σ.σ. Σε αυτό το σημείο σταματά για να μου δειξει φωτογραφίες από ένα εξωπραγματικό τοπίο. «Κοίτα, είναι το φεγγάρι. Πώπω!» λέει σε άπταιστα ελληνικά). Ως σύνδεση με τα παραπάνω και ταυτόχρονα μια απόδειξη ότι όλα είναι ένας κύκλος, αξίζει να αναφέρω ότι έφυγα για τα γυρίσματα της συγκεκριμένης ταινίας 15 ημέρες μετά τις επιθέσεις της 7ης Ιανουαρίου στο Παρίσι με την ίδια ακριβώς διάθεση του τύπου που ενσαρκώνω στην ταινία και στην οποία βρισκόμαστε λίγο πολύ όλοι αντιμετωπίζοντας όλο αυτό το σκηνικό των πολέμων, της κρίσης, των τρομοκρατικών επιθέσεων και αυτό το ασφυκτικό συναίσθημα που δημιουργεί η πραγματικότητα και η στατιστική που αποτυπώνει ότι το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στις πόλεις.

* Η ταινία «Υπόθεση: Άγνωστο DNA» προβάλλεται στις αίθουσες από την Danaos Films. Η κεντρική φωτογραφία είναι του Βαγγέλη Πατσιαλού.

Συνέντευξη: Αγγελική Στελλάκη
Μετάφραση: Νατάσσα Κοντογιάννη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ