«Ο γιος του Σαούλ»: Μια δυνατή ματιά στην κόλαση του Άουσβιτς

Μαρία Πετροπούλου

Το ντεμπούτο του ούγγρου σκηνοθέτη Λάζλο Νέμες, Ο γιος του Σαούλ, είναι μια εκπληκτική απόδοση της φρίκης του Ολοκαυτώματος και μια ιστορία που αναδεικνύει το ανθρώπινο κουράγιο και την πιστή προσήλωση σε έναν στόχο.

Ο Σαούλ, κρατούμενος στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, είναι αναγκασμένος από τους ναζί να διευθετεί τη διαδικασία της συλλογής και «καταστροφής» των πτωμάτων.

Η ταινία μεταφέρει τον θεατή στην «κόλαση» και ξυπνά μνήμες από το Ολοκαύτωμα. Εικόνες και αισθήματα τρόμου, που δεν δύναται να φανταστεί ή να σκεφτεί κανείς ότι υπάρχουν, προβάλλονται στο εν λόγω έργο. Υπάρχει ένα επιχείρημα, που υποστηρίζει ότι οποιοδήποτε ανάλογο έργο, παρά την αναμφισβήτητη ηθική πρόθεση, ρισκάρει να υποτιμήσει σοβαρά γεγονότα, όπως αυτό. Ωστόσο, στην περίπτωση του Γιου του Σαούλ, κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Με τη δύναμη του Έλεμ Κλίμοφ, ενός από τους «κλασικούς» του σοβιετικού κινηματογράφου και δημιουργός του αριστουργήματος Ελα και δες και με τη δριμύτητα του Μπέλα Ταρ, με τον οποίο ο Νέμες εργάστηκε για δυο χρόνια ως βοηθός του, ο ούγγρος σκηνοθέτης συνέθεσε μια αξιοσημείωτη ταινία.

Επίλεκτοι εβραίοι κρατούμενοι, οι Ζοντερκομμάντο, έχουν εξαναγκαστεί να εκτελούν τους ανθρώπους που καθημερινά έρχονται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, τα «κομμάτια» όπως αποκαλούνται στην ταινία. Γυναίκες, άντρες και παιδιά οδηγούνται σε θαλάμους αερίων, οι πόρτες κλείνουν και τα «κομμάτια» εκτελούνται. Έπειτα, οι Ζοντερκομμάντο, στοιβάζουν τα πτώματα, τα καίνε, καθαρίζουν τις αίθουσες και η ανθρώπινη «ανακύκλωση» ξεκινά ξανά την επόμενη ημέρα.

Ο Σαούλ, ανήκει στους Ζοντερκομμάντο, οι οποίοι έχουν στην πλάτη του ρούχου τους ένα κόκκινο Χ. Εκτελεί καθημερινά τα «καθήκοντά» του, μέχρι που βλέπει ανάμεσα στα πτώματα ένα μικρό αγόρι. Προσπαθώντας να διατηρήσει την ανθρωπιά μέσα του, προστατεύει το σώμα του νεκρού παιδιού και θέτει ως στόχο να βρει έναν ραβίνο για να τον ψάλλει και να τον θάψει. Ο θεατής παρακολουθεί τον αγώνα του Σαούλ για να πραγματοποιήσει τον στόχο του- ένας αγώνας ενάντια στους κανόνες και με τον διαρκή φόβο της εκτέλεσης από τους ναζί. Ο Σαούλ προσπαθεί να κρατηθεί ζωντανός για έναν μόνο λόγο. Να θάψει το παιδί αποδίδοντάς του την τιμή που του αρμόζει.

Στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας, ο Νέμες επικεντρώνεται στο πρόσωπο του πρωταγωνιστή και στην αγωνία που διαγράφεται σε αυτό. Ένα πρόσωπο από το οποίο κάθε συναίσθημα φαίνεται να έχει ξεριζωθεί βίαια. Συνήθως, τα όσα συμβαίνουν πίσω του είναι θολά. Τα μάτια του εκπέμπουν αποφασιστικότητα και ηθική διαύγεια. Οι πράξεις του υποδηλώνουν την απεγνωσμένη του ανάγκη και θέληση να πιστέψει σε έναν Θεό που δεν είναι απών. Ο Νέμες «μπλέκει» την βιωματική εμπειρία του κεντρικού ήρωα με τον τρόμο που είναι διάσπαρτος παντού.

Συχνά, ακούγονται ουρλιαχτά από τους θαλάμους αερίων, αλλά η κάμερα δεν «μπαίνει» μέσα σε αυτούς, παρά μόνο όταν ο Σαούλ και οι υπόλοιποι κρατούμενοι εκτελούν τα καθήκοντα τους. Πραγματοποιείται, έτσι, η σύνθεση ενός ηχητικού τοπίου, που πολλές φορές λειτουργεί σαν συμπλήρωση της δράσης.

Μια από τις πιο έντονες και συγκλονιστικές στιγμές της ταινίας είναι ότι ξεκινά σε έναν θάλαμο αερίων. Οι κρατούμενοι απογυμνώνονται, εκτελούνται και στοιβάζονται στο πλαίσιο μιας «δαιμονικής» βιομηχανικής διαδικασίας. Μια «παράσταση του κακού», ενός κακού που δυσκολεύεται κανείς να παρακολουθήσει και να πιστέψει ότι υπήρξε.

Για τον Σαούλ, αλλά και για τον 38χρονο σκηνοθέτη, το να αποδέχεται κανείς τον θάνατο, δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να του αποδίδει την αξιοπρέπεια και την τιμή που αρμόζει.

*Ο Γιος του Σαούλ (Son of Saul) του Λάζλο Νέμες, τιμήθηκε τον Μάιο στο 68ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής και το Βραβείο Fipresci
*Η ελληνική πρεμιέρα της ταινίας πραγματοποιήθηκε στις 7 Νοεμβρίου, στο πλαίσιο στο 56ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (6-15 Νοεμβρίου).
*Στις ελληνικές αίθουσες από την Πέμπτη 12 Νοεμβρίου

entertainment.in.gr