Η Documenta 14 στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Το 19 ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και η Documenta 14 παρουσιάζουν ένα ξεχωριστό αφιέρωμα σε δυο πρωτοπόρους της εικόνας: τους κορυφαίους Ιταλούς κινηματογραφιστές Γιέρβαντ Τζανικιάν και Άντζελα Ρίτσι Λούκι / Angela Ricci Lucchi.

Το αφιέρωμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, μέρος της ενότητας Film Forward, αποτελείται από πέντε ταινίες και δίνει την ευκαιρία στο ελληνικό κοινό να γνωρίσει το έργο των Ιταλών κινηματογραφιστών, λίγο πριν τη συμμετοχή τους στη Documenta 14, που ξεκινά στις 8 Απριλίου 2017 στην Αθήνα.

Οι Τζανικιάν και Ρίτσι Λούκι θεωρούνται παγκοσμίως δεξιοτέχνες στην ανασύνθεση, αφηγηματική και αισθητική, σπάνιου αρχειακού υλικού από τον 20ό και 21ο αιώνα. Καταπιάνονται με τα μεγαλύτερα ζητήματα της σύγχρονης ιστορίας, μέσα όμως από τα μάτια των ηττημένων και των αφανών ηρώων της.

Είναι γνωστοί διεθνώς για μια δική τους, πρωτότυπη εφεύρεση που ονομάζουν «αναλυτική κάμερα» και η οποία επεξεργάζεται εκ νέου το αρχειακό υλικό, γεννώντας νέες αφηγήσεις και νοήματα, ένα αποτέλεσμα υψηλής ποιότητας και δυναμικής.

Ο φασισμός, η βαρβαρότητα της αποικιοκρατίας, οι πόλεμοι που συγκλόνισαν τον κόσμο και η μετανάστευση, είναι βασικά θέματα στο σινεμά τους. Οι εικόνες τους σε στοιχειώνουν: πολιτικές κι ανατρεπτικές, εξωτικές αλλά και εφιαλτικές, κουβαλούν έντονο συναισθηματικό φορτίο.

Η Ιταλίδα Ρίτσι Λούκι, μαθήτρια του Όσκαρ Κοκόσκα και ο αρμενικής καταγωγής Τζανικιάν, με σπουδές αρχιτεκτονικής στην Βενετία, γεννήθηκαν το 1942 και από τις αρχές του 1970 ζουν και δουλεύουν μαζί. Το έργο τους έχει παρουσιαστεί στις σπουδαιότερες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και χώρους στον κόσμο -Μπιενάλε Βενετίας, MoMA Νέας Υόρκης, Tate Modern Λονδίνου, Πομπιντού στο Παρίσι, κ.ά.- καθώς και σε μεγάλα διεθνή φεστιβάλ (Κάννες, Λοκάρνο, Βενετία).

Οι ταινίες

• Μια «αλληγορία πόνου και βίας», χαρακτηρίζουν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες το μικρού μήκους Νυχτερινό (1997) το οποίο αντιπαραβάλει εικόνες από την πρώην Γιουγκοσλαβία με υλικό από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

• Δεκαετίες του ’20, ’30, ’40. Με αφετηρία αρχειακό υλικό αξιωματικών των Ναζί που συμμετείχαν στον βομβαρδισμό των Βαλκανίων και περιηγητών της εποχής, το Βαλκανική απογραφή (2000) στοχάζεται πάνω στη φρικιαστική όψη της ανθρώπινης πραγματικότητας.

• Προάγγελος του σύγχρονου μαζικού τουρισμού «των βανδάλων» σύμφωνα με τους δημιουργούς, είναι το βασικό θέμα του Εικόνες της Ανατολής: Βάνδαλος τουρισμός (2001). Η αντίθεση του φιλμ είναι σκληρή και ηχηρή: από τη μια, οι βρετανοί αστοί τουρίστες επισκέπτονται την Ινδία των μεγάλων αποικιοκρατικών συγκρούσεων και στον αντίποδα, οι γηγενείς πέφτουν θύματα της φτώχειας και της εκμετάλλευσης.

• Τι απομένει μετά τον πόλεμο; Το Ω, Άνθρωπε! (2004), μέρος της «Τριλογίας του Πολέμου», ζουμάρει σε πρόσωπα και σώματα που εκφράζουν τη φρίκη και τον τρόμο των ένοπλων συγκρούσεων.

• Η τελευταία τους δουλειά Βάρβαρη χώρα (2013) εστιάζει στην αιματηρή απόβαση του Μουσολίνι στην Αιθιοπία στα μέσα του ’30. «Ο φασισμός ξαναέρχεται. Βυθιζόμαστε σε μια κατασκότεινη νύχτα, δεν ξέρουμε πού πάμε», αναφέρει χαρακτηριστικά ο επίλογος του φιλμ.

Σχετικά με τη Documenta

Το 1955, δέκα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, διοργανώθηκε στο Κάσελ η πρώτη documenta, μια έκθεση δυτικοευρωπαϊκής μοντέρνας τέχνης που αποτέλεσε πρωτοβουλία ομάδας φιλότεχνων με επικεφαλής τον καλλιτέχνη, καθηγητή τέχνης και επιμελητή Άρνολντ Μπόντε (1900-77). Στις δεκατρείς εκδόσεις της documenta που έχουν παρουσιαστεί μέχρι σήμερα, η έκθεση έχει εξελιχθεί σε έναν «τόπο» όπου διεξάγονται σημαντικές συζητήσεις για τον σύγχρονο πολιτισμό και τα τρέχοντα κοινωνικοπολιτικά συμφραζόμενά του, αναδεικνύοντας παγκόσμια ζητήματα και συμπεριλαμβάνοντας ειδικότερα μη δυτικές επιστημολογίες και καλλιτεχνικές πρακτικές.

Για την documenta 14 ο καλλιτεχνικός διευθυντής Άνταμ Στσίμτσικ έχει προτείνει μια διμερή δομή λειτουργίας της έκθεσης, με κατευθυντήρια αρχή της διοργάνωσης τον τίτλο εργασίας Μαθαίνοντας από την Αθήνα. Το 2017, το Κάσελ και η ελληνική πρωτεύουσα θα φιλοξενήσουν την έκθεση από κοινού και επί ίσοις όροις. Το Κάσελ, ο αδιαμφισβήτητος μέχρι σήμερα οικοδεσπότης της documenta, αναλαμβάνει τώρα ένα νέο ρόλο, αυτόν του φιλοξενούμενου στην Αθήνα.

Η documenta 14 διεξάγεται από τις 8 Απριλίου έως τις 17 Σεπτεμβρίου 2017 στην Αθήνα και στο Κάσελ, υπό τον τίτλο εργασίας Μαθαίνοντας από την Αθήνα.

Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιείται από τις 3 έως τις 12 Μαρτίου και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση – Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2014-2020.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ