Β. Θεοδωρόπουλος: «Το ελληνικό θέατρο έχει αναπτύξει μεγάλη εφευρετικότητα για να αντιμετωπίσει την ανέχεια»

Συνέντευξη: Μαρία Παπουτσή

«Έργο βαθιά πολιτικό. Είναι η αναμέτρηση του ηρωισμού με την «πολιτική», και είναι η ώρα που θα νικήσει η πολιτική» αναφέρει ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος στο in.gr με αφορμή τον Αίαντα του Σοφοκλή που θα ανεβάσει στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στις 17 και 18 Ιουλίου. Μεταξύ άλλων δηλώνει επηρεασμένος από ένα μεγάλο ήρωα της επανάστασης του ’21, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, που «και αυτός ένιωσε στο πετσί του τον παραμερισμό του από τους πολιτικούς» και κάνει λόγο για την κατάργηση των επιχορηγήσεων και τις δυσκολίες που βιώνει το ελληνικό θέατρο σήμερα, καθώς και τη «μεγάλη εφευρετικότητα που έχει αναπτύξει για να αντιμετωπίσει την ανέχεια».

Τι ήταν αυτό που σας κέντρισε στο έργο;

Πολλά, αλλά πριν απ’ όλα αυτός ο μοναχικά ωραίος ήρωας: ο Αίας, μετά το θάνατο του Αχιλλέα, είναι ο καλύτερος πολεμιστής στο στρατόπεδο των Ελλήνων. Όμως, κατά την κρίση των όπλων του νεκρού ήρωα, την ώρα της απόφασης δηλαδή σε ποιον θα δοθούν ως έπαθλο αριστείας τα όπλα του Αχιλλέα, οι αρχηγοί των Αχαιών δεν τα δίνουν στον Αίαντα αλλά μεροληπτούν υπέρ του Οδυσσέα. Αυτό θίγει βαθιά τον Αίαντα. Τυφλωμένος από την οργή, επιχειρεί να επιτεθεί στις σκηνές των αντιπάλων του, όμως η Αθηνά θολώνει το μυαλό του και η φονική του μανία ξεσπάει στα κοπάδια, τη λεία των Αχαιών. Όταν συνειδητοποιεί τι έχει κάνει, ο Αίας δεν έχει άλλη διέξοδο από την αυτοκτονία. Η ζωή του είναι η τιμή του. Μετά τον εξευτελισμό δεν υπάρχει ζωή.

Από ποια οπτική γωνία βλέπετε τον Αίαντα;

Στον Αίαντα του Σοφοκλή συγκρούονται δύο κόσμοι: ο ηρωικός, με εκφραστή τον Αίαντα, και η νέα τάξη πραγμάτων, όπου κυριαρχεί η πολιτική, με εκφραστή τον Οδυσσέα. Όταν τελειώνει ένας πόλεμος (κι ο Τρωικός πόλεμος βρίσκεται προς το τέλος του), βλέπουμε να αναδύεται η μορφή του πολιτικού, ενώ ο πολεμιστής, ατίθασος από τη φύση του, πρέπει να φύγει απ’ τη μέση. Η θεά Αθηνά σπρώχνει τον Αίαντα στην τρέλα, καταστρέφοντας τη δημόσια εικόνα του ήρωα. Το πεδίο είναι πια ελεύθερο στους αντιπάλους του.
Η παράσταση προσπάθησε να κινηθεί ανάμεσα στην αφήγηση και την υπόκριση. Με την παρουσία ενός ραψωδού, που βγαίνει μέσα από το χορό, και με τη βοήθεια της μουσικής, θελήσαμε να φτιάξουμε μια παράσταση που να είναι ένα τραγούδι για τον Αίαντα, για τον κάθε Αίαντα ως τις μέρες μας. Κι επειδή με ενδιαφέρει, ακόμα και ώς υπόθεση εργασίας, να βρίσκω αναλογίες μέσα στο χρόνο, ακόμα και μέχρι την εποχή μας, η σκέψη μου στάθηκε σ’ ένα πρόσωπο από την Επανάσταση του ’21. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, από τις μεγαλύτερες μορφές του Αγώνα, ένιωσε στο πετσί του τον παραμερισμό του από τους πολιτικούς. Η νέα τάξη πραγμάτων δεν τον χρειαζόταν τον χτεσινό ήρωα, έπρεπε να τον ακυρώσει. Αμαυρώνοντας το όνομά του και παίρνοντας τη ζωή του με τον πιο βίαιο τρόπο. Αυτές οι αναλογίες, που βασίζονται σε κάποια κοινά στοιχεία, δεν χρειάζεται να δηλώνονται φωναχτά, ωστόσο επηρέασαν τη σκηνοθετική ματιά, τη μουσική και την αισθητική της παράστασης.

Πόσο το έργο «ακουμπάει» στο σήμερα;

Όλα αυτά τα μεγάλα έργα αντέχουν στο χρόνο, επειδή κάθε εποχή μπορεί και βρίσκει τις αντιστοιχίες της. Ο Αίας είναι έργο βαθιά πολιτικό. Είναι η αναμέτρηση του ηρωισμού με την «πολιτική», και είναι η ώρα που θα νικήσει η πολιτική. Είναι η τραγική ιστορία ενός ήρωα που η ιστορία δεν τον χρειάζεται πια, γιατί το ζητούμενο δεν είναι πια η πολεμική αρετή, η μάχη σώμα με σώμα, αλλά η νομή και η κατοχή της εξουσίας. Στοχαζόμαστε έτσι και συνειδητοποιούμε ακόμα μια φορά την ανθρώπινη αδυναμία και τα όρια της πολιτικής.

Σας αγχώνει η Επίδαυρος;

Όλες οι παραστάσεις έχουν ένα βαθμό άγχους, ελεγχόμενο. Κάθε παράσταση στην Επίδαυρο είναι μεγάλη στιγμή για μας τους ανθρώπους του θεάτρου. Είναι η τρίτη φορά που σκηνοθετώ γι’ αυτό το θέατρο. Κι ενώ ξέρω τόσο καλά το χώρο εδώ και 40 χρόνια που πηγαίνω σαν θεατής, αισθάνθηκα πάλι την ανάγκη, στην αρχή των προβών, να επισκεφτώ το χώρο με τους συνεργάτες μου και να φανταστώ το σκηνικό και τους ηθοποιούς του Αίαντα μέσα σ’ αυτό το κοίλο. Είμαστε πολύ τυχεροί σαν Έλληνες που μπορούμε να ανεβάζουμε έργα σ’ αυτό το θέατρο, με όλη τη γοητεία που μας ασκεί και τον παραστασιακό μύθο που κουβαλάει. Ε, μαζί με όλα αυτά υπάρχει κι ένας γλυκός φόβος, πώς αλλιώς;

Αντέχει οικονομικά το Θέατρο του Ν. Κόσμου;

Τι εννοείτε; Δε θα μπορούσε να γίνει αυτή η παράσταση αν δεν υπήρχε το Φεστιβάλ Αθηνών. Με την κατάργηση (την αναστολή, θέλω να πιστεύω) των θεατρικών επιχορηγήσεων τα χρόνια της κρίσης, τα πράγματα έχουν γίνει πάρα πολύ δύσκολα για ένα μεγάλο κομμάτι του θεάτρου, που πολύ απλουστευτικά το αποκαλούμε «ποιοτικό», το θέατρο ουσιαστικά που δεν υποστηρίζεται από κάποιον επιχειρηματία. Παλεύουμε με νύχια και με δόντια για να ανταποκρινόμαστε στις οικονομικές υποχρεώσεις μας. Το ελληνικό θέατρο έχει αναπτύξει μεγάλη εφευρετικότητα για να αντιμετωπίσει την ανέχεια. Από τη μια μεριά επιβεβαιώνεται μια εντυπωσιακή ανθεκτικότητα, από την άλλη όμως διάφορα νέα χαρακτηριστικά μπορεί να τα θεωρήσει κανείς και στρεβλώσεις. Ελπίζουμε πάντως ότι το θέατρο θα αντιμετωπιστεί ισότιμα με τις άλλες τέχνες, και πρέπει να κινηθούμε γι’ αυτό. Για την ώρα είμαστε χαμηλόφωνοι και δεν ακουγόμαστε.

Πιστεύετε πώς η οικονομική δυσχέρεια έχει γίνει άλλοθι για προχειρότητες που περνάνε ως στιλ;

Αν εννοείτε τη σκηνική λιτότητα, είναι σπουδαίο ζητούμενο, και έχει οικονομικό κόστος. Αυτό ναι, είναι στιλ, η προχειρότητα όχι. Ένα πρόβλημα που ανάμεσα σε άλλα παίρνει σήμερα διαστάσεις, είναι η συμμετοχή των ηθοποιών, ταυτόχρονα, σε δύο και τρία έργα. Είτε για οικονομικούς λόγους είτε γιατί κάποιοι πιστεύουν ότι έτσι υπάρχουν στη θεατρική αγορά και προβάλλονται. Δεν μπορεί ένας ηθοποιός να πηγαίνει από τη μία προβα στην άλλη (και συχνά να παίζει αμέσως μετά και σε παράσταση), να μην έχει δηλαδή την πολυτέλεια του χρόνου για να σκεφτεί το έργο και το ρόλο του και να δοκιμάσει πράγματα και μόνος του. Αφήνω το πότε βρίσκει χρόνο για να έχει ένα σώμα γυμνασμένο, ευέλικτο, σε ετοιμότητα, κι αφήνω αυτό που λέγεται προσωπική ζωή, κύρια πηγή έμπνευσης για έναν καλλιτέχνη.

Το καστ είναι εξαιρετικό. Τι σημαίνει αυτό για τον σκηνοθέτη, κατά πόσο έχετε συγκεκριμένους ηθοποιούς στο μυαλό σας όταν διαμορφώνετε τους χαρακτήρες;

Η σωστή επιλογή των ηθοποιών, η καλή διανομή, είναι για μένα πρωταρχικής σημασίας σε όλα τα έργα και κατά μείζονα λόγο στο αρχαίο δράμα, που έχει αυξημένες απαιτήσεις: ταλέντο αλλά και υψηλή τεχνική, σώματα ευέλικτα και γυμνασμένα, φωνητικά και μουσικά προσόντα. Ο χορός είναι πάντα μια δυσκολία στην τραγωδία, πώς τον αντιμετωπίζεις δηλαδή. Στη συγκεκριμένη παράσταση, μαζί με τον Νίκο Κυπουργό, θελήσαμε να εκτελείται ζωντανά η μουσική από τους ηθοποιούς, χωρίς μηχανική υποστήριξη. Αυτό ήταν ένα επιπλέον κριτήριο για την επιλογή των ηθοποιών, που είναι ένας κι ένας. Και θεωρώ πως είναι από τα πιο ωραία στοιχεία της παράστασης τα λαούτα και η μπάντα των πνευστών μέσα στο μοναδικό φυσικό ηχείο της Επιδαύρου.

Η παράσταση παρουσιάζεται την Τρίτη 1η Σεπτεμβρίου στον Πειραιά στο Βεάκειο Θέατρο, την Τετάρτη 2 Σεπτεμβρίου στην Ηλιούπολη στο Αμφιθέατρο Άλσους «Δημήτρης Κιντής», το Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου στο Ηρώδειο και τη Δευτέρα 7 και την Τρίτη 8 Σεπτεμβρίου στο Κηποθέατρο Παπάγου.

entertainment.in.gr