«Δεν πέφτει καρφίτσα στην Επίδαυρο», λένε πρωταγωνιστές του «Ορέστη»

Συνέντευξη στην Ελισάβετ Σταμοπούλου

Λίγο πριν σταθμεύσουν στην Επίδαυρο, στις 28 και 29 Αυγούστου, δύο από τους πρωταγωνιστές του «Ορέστη», ο Μιχάλης Βαλάσογλου και η Δήμητρα Κούζα, μιλούν για μια το ρόλο της αρχαίας τραγωδίας στη σύγχρονη δημοκρατία, για τα ξεχωριστά εκείνα σημεία της παράστασής τους, για τα αγκάθια του σήμερα, αλλά και για την αγάπη που δείχνει ο κόσμος για το θέατρο.

Ανιχεύετε τον κόσμο του Ευριπίδη. Tι θα «χαρίσει» στο θεατή αυτός ο «Ορέστης»; Θα τον χαρακτηρίζατε «διαφορετικό» εάν κοιτάξετε πίσω σε προηγούμενα σχετικά ανεβάσματα;

Μ.Βαλάσογλου: Κατ’ αρχάς την πάλλουσα και νέτη μετάφραση του Τσαρούχη στο έργο στο οποίο κορυφώνεται η απογοήτευση του Ευριπίδη από τα πολιτικά πράγματα στην Αθήνα. Σε πάρα πολλά σημεία του έργου δίδεται η εντύπωση ενός αριστουργήματος λόγου, που έχει φτιαχτεί με «μη – λόγο».Οι ήρωες παρασύρονται τόσο βίαια από αυτό που θεωρούν ως δίκιο τους, που ακούς ουρλιαχτά και ύβρεις, ενώ νομίζεις ότι ακούς επιχειρήματα. Αυτό το έλλειμμα Λόγου, με το οποίο τους προικίζει σχεδόν όλους ο Ευριπίδης, τους αφήνει χωρίς έρμα στην παρόρμηση. Μία ακόμα παράμετρος είναι η διδασκαλία του λόγου, που ο σκηνοθέτης έχει απογυμνώσει από κάθε λογής φτιασίδια, αναδεικνύοντας με τον καλύτερο τρόπο την αμεσότητα και την ειλικρίνειά του. Σημαντική ειδοποιό διαφορά συνιστά και η χρήση της μάσκας, στην τεχνική της οποίας ο θίασος εργάζεται με σπουδή χρόνια τώρα, παράγοντας μοναδικό αποτέλεσμα.

Δ. Kούζα: H παράσταση είναι πιστή στη μετάφραση του Τσαρούχη. Δουλέψαμε πολύ πάνω στο λόγο του Ευριπίδη και κατ’επέκταση στο «λόγο» του Τσαρούχη που είναι λαϊκός και συνάμα ποιητικός. Κάτι που απαιτεί μεγάλη ισορροπία. Στην εργασία με το «λόγο» έπρεπε ο καθένας μας να ξεπεράσει τις προσωπικές του συνήθειες έτσι ώστε να ακουστεί ο Τσαρούχης αυτούσιος.

Τι θα λέγατε ότι έχετε αποκομίσει από την πολυετή συνεργασία σας με τον Σίμο Κακάλα;

Μ.Βαλάσογλου:Την ανεκτίμητη εργασία πάνω σε μία σπουδαία θεατρική τεχνική. Το σώμα και ο λόγος στη μάσκα και χωρίς αυτήν είναι ένας ολόκληρος κόσμος, που μόλις αρχίζω να ανακαλύπτω. Είναι ευτύχημα το ότι συνεργάζομαι τα δύο τελευταία χρόνια με έναν τόσο καταρτισμένο σκηνοθέτη, που έχει όραμα και δεν ξέρει άλλο από τη σκληρή, συνεχή δουλειά. Ο Σίμος είναι δάσκαλος για μένα.

Δ.Κούζα: Με το Σίμο κλείνουμε 10 χρόνια συνεργασίας τόσο ως μέλη στον »Χώρο», όσο και ως σχέση ηθοποιού – σκηνοθέτη.Κάθε φορά η προετοιμασία για την εκάστοτε παράσταση είναι μια δύσκολη, επίπονη διαδικασία. Απαιτεί σώμα και πνεύμα. Θέλει συγκέντρωση.

Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο ρόλος της τραγωδίας στη δημοκρατία;

Μ.Βαλάσογλου:Δεν νοείται δημοκρατία χωρίς διαφάνεια και ανάληψη ευθύνης, δύο χαρακτηριστικά που αποτυπώνονται με μεγάλη διαύγεια στην τραγωδία. Οι ήρωες παίρνουν το λόγο ο ένας μετά τον άλλον για να επιχειρηματολογήσουν και να πείσουν ενώπιον της εκκλησίας του δήμου και όταν φαίνονται άφρονες, υπάρχει ο χορός που τους καλεί σε σύνεση και προσπαθεί να τους καταφέρει να μετριάσουν το πάθος τους. Τελικά καθένας πληρώνει το κόστος των επιλογών του. Η λήψη της απόφασης, η διακυβέρνηση, προϋποθέτει ότι το άτομο είναι ικανό να κυβερνά πρώτα τον εαυτό του. Η τραγωδία, ειδικά στον Ευριπίδη, λειτουργεί και ως όργανο δημοκρατικού στοχασμού γύρω από αυτό το άτομο.

Δ. Κούζα: Η τραγωδία κατά την αρχαιότητα είχε εκπαιδευτικό και κοινωνικό χαρακτήρα. Η αναπαράσταση ανθρώπινων καταστάσεων και συναισθημάτων (αγάπη, πόνος, μίσος, εκδίκηση κ.ά.) εμπλουτίζει τις γνώσεις του θεατή για την ανθρώπινη φύση. Οι θεατές συμμετέχουν σε αυτά που συμβαίνουν και στο τέλος με την αποκατάσταση της ισορροπίας, οδηγούνται προς την κάθαρση. Κατανοώντας καλύτερα την ανθρώπινη φύση, γίνονται και οι ίδιοι καλύτεροι. Δυστυχώς σήμερα, αυτή η σχέση έχει πλέον αποκοπεί.

Πιστεύετε πως το απόφθεγμα του Ευριπίδη «Σοφόν το σαφές» εκλείπει σε μεγάλο βαθμό στις μέρες μας;

Μ.Βαλάσογλου: Είναι μεγάλη κουβέντα. Μοιάζει η πολιτική να έχει καπηλευτεί και παραφράσει κατά το συμφέρον της μία αρετή της τέχνης, το άνοιγμα στην ερμηνεία. Δεν είναι νεόκοπο το αίτημα για σαφήνεια στον πολιτικό λόγο, ούτε βέβαια η αγωνία όσων τον φέρουν να γίνουν ξαφνικά δημιουργικοί με την απουσία της. Στην τέχνη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ναι μεν ο καλλιτέχνης δεν οφείλει να είναι σαφής, αλλά η τέχνη έχει τους δικούς της «κανόνες», δεν πρόκειται για εκφραστικά μέσα ατάκτως ερριμμένα.

Δ.Kούζα: Νομίζω ότι στην πλειοψηφία των ανθρώπων δεν υπάρχει σαφήνεια πολύ απλά γιατί δεν υπάρχει αυτή η διάθεση. Ας μην πιάσουμε τους πολιτικούς, όπου είναι σαφές ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως σαφήνεια. Αυτό πλέον νομίζω είναι ολοφάνερο.

Λίγο πριν ρίξει αυλαία το Φεστιβάλ Αθηνών πώς αισθάνεστε που θα παίξετε στην Επίδαυρο;

Μ.Βαλάσογλου: Αδημονώ, γιατί είναι η πρώτη φορά που θα βρεθώ στην Επίδαυρο ως ηθοποιός. Και φυσικά νιώθω την ίδια λαχτάρα, όπως πριν από κάθε πρεμιέρα. Την αγωνία για το αν θα επικοινωνηθεί η ανάγνωση που κάναμε στο έργο, αυτό για το οποίο μοχθούμε τόσο στις πρόβες, αν θα φανούμε άξιοι υπηρέτες της τέχνης μας. Είτε στο υπόγειο για δεκάδες, είτε στην Επίδαυρο για χιλιάδες, το ζητούμενο είναι το ίδιο.

Δ.Kούζα: Αδημονώ. Και αγωνιώ.

Δεδομένων των δύσκολων συνθηκών πιστεύετε ότι οι πολίτες τίμησαν την Επίδαυρο με την παρουσία τους;

Μ.Βαλάσογλου: Απολύτως. Και όχι μόνο την Επίδαυρο, αλλά συνολικά το Φεστιβάλ Αθηνών. Στις παραστάσεις που παρακολούθησα σχεδόν δεν έπεφτε καρφίτσα, αυτό πρέπει κάτι να μας πει. Ήρθαν τόσοι άνθρωποι στο θέατρο με προσδοκία, τη στιγμή που η ζωή μας ρημάζεται μέσα σ’ αυτό το τσίρκο. Έχουμε ευθύνη ως καλλιτέχνες να απαντήσουμε σ’ αυτήν την προσδοκία με ό,τι διαθέτουμε.

Δ.Κούζα: Η προσέλευση των πολιτών ήταν πολύ μεγάλη, κάτι που είναι άκρως ελπιδοφόρο. Ήμουν εκεί στην παράσταση Νέκυια του Μαρμάρινου, όπου είχε έρθει πολύς κόσμος να την παρακολουθήσει. Και δικαίως γιατί ήταν μια εξαιρετική παράσταση.

Τι θα χαρακτηρίζατε σήμερα ως αγκάθι τόσο στη ζωή όσο και στην υποκριτική;

Μ.Βαλάσογλου: Τη δυσκολία να αποκολληθούμε από την αποκλειστική και εμμονική φροντίδα του ατομικού και να δράσουμε συλλογικά, χωρίς, όμως, να χάσουμε τον εαυτό μας. Ως ίσοι, αλλά όχι ίδιοι. Είναι ένας ακόμα λόγος που αισθάνομαι τυχερός που βρίσκομαι σ’ αυτόν τον θίασο.

Δ.Kούζα: Το ψέμα. Το να παρουσιάζει κανείς τον εαυτό του σαν κάτι άλλο από αυτό που είναι στην πραγματικότητα. Βέβαια…στη σκηνή αυτό είναι ουσιαστικά που κάνεις, αναπαριστάς μια άλλη πραγματικότητα. Και αυτό απαιτεί ειλικρίνεια.

entertainment.in.gr