Σταύρος Λίτινας: «Αναζητώ σωματικά το ψεύδος ως μέσο ερωτικού καταναγκασμού»

Μαρία Παπουτσή

O χορογράφος και σκηνοθέτης Σταύρος Λίτινας μετά την επιτυχημένη «Δεποινίς Τζούλια» με την ομάδα χορού flamenco Arroyo Nuevo κάνει το δεύτερο μεγάλο βήμα χορογραφώντας το αριστούργημα του Χάινερ Μίλερ «Κουαρτέτο» (1980), βασισμένο στο μυθιστόρημα επιστολογραφίας «Επικίνδυνες σχέσεις» του Σοντερλό ντε Λακλό (1782), σε μια ιδιότυπη σύζευξη με κλασική μουσική.

Με οδηγό το φλαμένκο ο χορογράφος δίνει τη δυνατότητα μιας άλλης ανάγνωσης στα έργα που ανεβάζει γιατί όπως μας λέει «ο χορός είναι μια γλώσσα που μας βοηθά να προσλαμβάνουμε ερεθίσματα με την πίσω όψη του μυαλού, με τη ράχη του σώματος, μέσω ενός νευρικού μαγνητισμού που ξυπνά τη φαντασία και τις αισθήσεις, ενεργοποιώντας το σύνολο της αντίληψής μας».

Προκειμένου να αποδοθούν οι λεπτές αποχρώσεις των σκηνών καθώς και η πολυδιάστατη ιδιοσυγκρασία των προσώπων του έργου οδηγήθηκε «ασυναίσθητα στην κλασική μουσική, που λόγω σύνθεσης τη θεώρησα ιδανικό εργαλείο».

Το έργο βάζει στο μικροσκόπιο τις σχέσεις των δύο φύλων. Έρωτας, παιχνίδια εξουσίας και δύναμης γίνονται άλλοθι και κυριαρχούν ως εξουσιαστικό μέσο οδηγώντας στην κοινωνική καταξίωση.

Ο δημιουργός με αφορμή την παράσταση μας εξηγεί τι κρύβεται πίσω από το προσωπείο του έρωτα ανάμεσα στη Μαρκησία ντε Μερτέιγ και του Υποκόμη ντε Βαλμόν, τους δύο κεντρικούς ήρωες του έργου.

• Σε αυτή τη δεύτερή σας χορογραφική απόπειρα – μετά τη Δεσποινίς Τζούλια του Στρίντμπεργκ – επιλέγετε και καταπιάνεστε με το αριστούργημα του Χάινερ Μίλερ «Κουαρτέτο». Τι είναι αυτό που σας εμπνέει να μετατρέπετε τα θεατρικά έργα σε χορογραφίες;

Η πρόσληψη των έργων με τις αισθήσεις. Τα θεατρικά έργα έχουν ένα βασικό θεματικό άξονα γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται. Η πρόσληψη, τόσο του κεντρικού θέματος όσο και των νοηματικών αποχρώσεων του κειμένου, από το θεατή γίνεται με την εμπρός όψη του μυαλού. Όταν το κείμενο είναι πυκνό κάποιες από αυτές τις αποχρώσεις χάνονται καθώς το μυαλό δεν προλαβαίνει να τις επεξεργαστεί. Χρειάζεται έτσι, να ανατρέξει κάποιος στο κείμενο για να το διαβάσει ξανά και ξανά. Ο χορός δίνει τη δυνατότητα μιας άλλης ανάγνωσης των έργων καθώς είναι μια γλώσσα που μας βοηθά να προσλαμβάνουμε ερεθίσματα με την πίσω όψη του μυαλού, με τη ράχη του σώματος, μέσω ενός νευρικού μαγνητισμού που ξυπνά τη φαντασία και τις αισθήσεις, ενεργοποιώντας το σύνολο της αντίληψής μας.

• Πώς «παντρεύετε» το Flamenco με την κλασική μουσική στο «Κουαρτέτο»;

Αναλύω τη δομή ενός κομματιού και στη συνέχεια προσθέτω μια ακόμη φωνή, στη συγκεκριμένη περίπτωση μια κρουστή ακολουθία, είτε πάνω στη μελωδική γραμμή, είτε σε διαλογική σχέση με το ρυθμικό του μοτίβο. Αυτό μπορεί να ακούγεται λίγο αιρετικό αλλά η αποδόμηση όταν ακολουθείται από αναδόμηση είναι κάτι που με συναρπάζει. Ίσως αυτό, ως διαδικασία, έχει να κάνει με την αρχιτεκτονική μου ιδιότητα. Στο συγκεκριμένο έργο η πολυδιάστατη ιδιοσυγκρασία των προσώπων με οδήγησε ασυναίσθητα στην κλασική μουσική, που λόγω σύνθεσης τη θεώρησα ιδανικό εργαλείο, προκειμένου να αποδοθούν οι λεπτές αποχρώσεις των σκηνών.

• Ποιον κινησιολογικό κώδικα χρησιμοποιείται για να περιγράψετε τις σκηνές;

Δεν προσπαθώ να περιγράψω τις σκηνές. Δεν ακολουθώ, δηλαδή, μια παθητική παντομιμική στάση αλλά αντίθετα αναζητώ τις δυναμικές σχέσεις που ανασυστήνουν νοηματικά το κείμενο. Αναζητώ την αιτία που κινεί τα σώματα πριν αρθρωθεί ο λόγος. Αυτό που προκύπτει είναι ο βαθύτερος, ο φυσικός λόγος και αυτόν χρησιμοποιώ ως υλικό, θέτοντας τον άλλο, τον επεξηγηματικό, σε κατάσταση σιωπής. Η διαδικασία αυτή έχει ως αποτέλεσμα η δράση να προκύπτει από τη δράση και όχι από το παρελθόν των προσώπων, που ελλείψει λόγου είναι αδύνατον να καταστεί αντιληπτό.

• Μπορεί ο χορός να αντικαταστήσει το λόγο;

Το σώμα δεν ψεύδεται… η σωματική γλώσσα είναι πιο ειλικρινής. Οι εξουσιαστικοί μηχανισμοί της δυτικής κοινωνίας το γνωρίζουν καλά αυτό και προσβλέπουν στην απόλυτη σωματική απονεύρωση ώστε η χειραγώγηση να καθίσταται απλούστερη. Σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι αναγκαίο να μην επιτρέπουμε κανένα διαχωρισμό αλλά να επιδιώκουμε την αλληλοσυμπλήρωση. Στην τέχνη όμως που στοχεύει στο «ταξίδι», εξάλλου εκεί εντοπίζεται και η δύναμή της, μπορεί να υπάρξει αντικατάσταση παρέχοντας ένα διαφορετικό όχημα.

• Πού επικεντρώνεστε στο «Κουαρτέτο»;

Στις σχέσεις εξουσίας που αναπτύσσονται ανάμεσα στους βασικούς χαρακτήρες του Υποκόμη ντε Βαλμόν και της Μαρκησίας ντε Μερτέιγ και στα υποχείριά τους. Αναζητώ σωματικά το ψεύδος και την υποκρισία ως μέσο σαγήνης και ερωτικού καταναγκασμού αλλά και τη διάβρωση που προκαλεί η ειρωνεία όταν σταδιακά καταλαμβάνει το χώρο του αισθησιασμού των κάποτε εραστών, που έχουν χάσει κάθε ψευδαίσθηση. Αναζητώ τα όρια, αν υπάρχουν, του εξανδραποδισμένου, ακόρεστου και ανικανοποίητου ανθρώπου, που έχει μοναδικό στόχο την ηδονή της νίκης ενός προμελετημένου χτυπήματος στο πλαίσιο ενός νοσηρού παιχνιδιού.

• Πόσοι και ποιοί είναι οι χαρακτήρες του έργου και τι θέλουν να πουν;

Στο Κουαρτέτο (1980) ο Heiner Müller οικειοποιείται τους δύο βασικούς χαρακτήρες, του Υποκόμη ντε Βαλμόν και της Μαρκησίας ντε Μερτέιγ, του έργου του Σοντερλό ντε Λακλό «Επικίνδυνες σχέσεις» (1782) ενσωματώνοντας σε αυτούς τη μελαγχολία και την πικρία της φθοράς ενός κόσμου σε παρακμή. Στο πλαίσιο του επικίνδυνου παιχνιδιού που στήνουν, ως επιτήδειοι λιμπερτίνοι, μεταμφιέζονται υποδυόμενοι τέσσερα πρόσωπα: τους εαυτούς τους σε συνεχή εναλλαγή και τα δύο αθώα θύματά τους τα οποία οδηγούν με μαεστρία στην υποταγή και στην ταπείνωση προσπαθώντας μάταια να αισθανθούν, τη Βολάνζ (παρθένα ανιψιά της Μερτέιγ) και την Κυρία του Προέδρου ντε Τουρβέλ (πιστή σύζυγο). Η αρχετυπική πάλη των φύλων αποκτά λυσσαλέες διαστάσεις εξόντωσης καθώς οι βασικοί χαρακτήρες έχοντας καταναλώσει με απληστία τα πάντα αναζητούν μάταια διέξοδο στη σεξουαλική υπερβολή. Ο έρωτας γίνεται άλλοθι και κυριαρχεί ως εξουσιαστικό μέσο που οδηγεί στην κοινωνική καταξίωση. Ο ναρκισσισμός και η υποκρισία, ως αποτέλεσμα μιας ισχυρά οργανωμένης σαθρής κοινωνίας και η υστεροβουλία των συγκρουόμενων προσώπων σε ένα περιβάλλον αφόρητης πλήξης δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα.

Info:
Το «Κουαρτέτο» παίζεται Κάθε Σάββατο και Κυριακή στο Arroyo Nuevo (Μ. Αλεξάνδρου 128, Κεραμεικός, τηλ.: 210 3469575).

entertainment.in.gr