Λεία Βιτάλη: Οι μεγάλοι επαναστάτες αφανίζονται ή γίνονται στάμπες σε μπλουζάκια

Συνέντευξη: Μαρία Παπουτσή

Η καταξιωμένη συγγραφέας Λεία Βιτάλη βάζει βαθιά «το μαχαίρι στο κόκαλο» και στήνει την ιστορία της στην Εθνική οδό γιατί, όπως λέει στο in.gr, «είναι μια μικρογραφία της ελληνικής πραγματικότητας. Είναι το μέρος όπου μπορείς να συναντήσεις τη νύχτα -αν τολμήσεις- τους πάντες και τα πάντα».

Στο μυαλό της είχε να γράψει ένα έργο για την αγάπη αλλά από την «αντίθετη πλευρά» αναφέρει, «την έλλειψή της και τα αποτελέσματα που μπορεί να φέρει» αλλά τελικά τα γεγονότα που βιώνουμε την έφεραν αντιμέτωπη με το σήμερα, την πραγματική ζωή και «ξεπήδησαν από μόνα τους».

Το έργο «Νύχτα στην Εθνική», που παίζεται στο Θέατρο Μεταξουργείο, βάζει στο μικροσκόπιο «καυτά» θέματα της ελληνικής κοινωνίας: βία, ρατσισμό και ξενοφοβία «αλλά δεν παύει να ασχολείται με τις ανθρώπινες σχέσεις, που είναι η βάση της ζωής και τις οποίες προσπαθώ πάντα να ψάχνω σε βάθος» τονίζει.

Σχολιάζοντας την τρέχουσα κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα κάνει λόγο για το δύσκολο έργο της Δημοκρατίας, για τη λογοκρισία στην τέχνη, το νέο διευθυντή του Ελληνικού Φεστιβάλ, καθώς και το αβέβαιο μέλλον της νέας γενιάς που ζει σε ένα κενό, αλλά και την αισιοδοξία που πρέπει να της εμφυσήσουμε.

• Tι κρύβουν οι νύχτες στην Εθνική οδό;
  Η Εθνική Οδός όπως δηλώνει και η ίδια η λέξη είναι Εθνική, δηλαδή θα έλεγα είναι μια μικρογραφία της ελληνικής πραγματικότητας και για αυτό επέλεξα το έργο μου «Νύχτα στην Εθνική» να διαδραματίζεται εκεί. Στην Εθνική μπορείς να συναντήσεις τη νύχτα –αν τολμήσεις- τους πάντες και τα πάντα. Διακινούνται νόμιμα ή παράνομα από εμπορεύματα μέχρι άνθρωποι. Από σκοτεινούς ανθρώπους της νύχτας και μαφιόζους μέχρι γραβατομένους ευυπόληπτους επιχειρηματίες ή ανυποψίαστους πολίτες. Γυναίκες και παιδιά που εμπλέκονται σε διακίνηση ή πέφτουν εύκολα θύματα. «Μπρατσαράδες» και προστάτες. Μετανάστες και λούζερ. Είναι μια μικρογραφία της κοινωνικής πραγματικότητας. Εκεί λοιπόν μπορούν να συμβούν τα πιο ακραία. Και συμβαίνουν.

• Στο έργο σας αποκαλύπτετε τα βίαια παρασκήνια του σήμερα στην Ελλάδα;
  Αυτό ακριβώς συμβαίνει νομίζω. Αλλά δεν ήταν η πρόθεσή μου από την αρχή. Ήθελα να γράψω ένα έργο για την αγάπη αλλά από την αντίθετη πλευρά. Την έλλειψή της και τα αποτελέσματα που μπορεί να φέρνει αυτή η έλλειψη. Και τα αποτελέσματα είναι η βιαιότητα που αντιμετωπίζουμε σήμερα στην πραγματική ζωή. Μόνα τους ξεπήδησαν τα γεγονότα του έργου. Σαν αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης. Και ναι, υπάρχει πολύ μεγάλη βία σε όλα τα επίπεδα σήμερα στη χώρα μας. Και θα έλεγα τα πιο βίαια είναι αυτά που δεν βλέπουν εύκολα το φως της δημοσιότητας, γιατί εκείνοι που τα διαπράττουν κρύβονται πίσω από σκιές.

• Πώς αντιμετωπίζετε το γεγονός ότι υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που βλέπουν την Ευρώπη ως τόπο ουτοπίας;
  Θα μου επιτρέψετε να πω ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να το αντιμετωπίσει η ίδια η Ευρώπη. Όσο πιο μεγάλο είναι το άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στους απελπισμένους ανθρώπους και σ’ αυτούς που ευνομούνται τόσο πιο πολύ θα φαντάζει σαν όραμα η είσοδος στην Ευρώπη. Αλλά η ίδια η Ευρώπη παύει σιγά σιγά να είναι αυτό που ήταν ή αυτό που ονειρευόμασταν ότι θα θέλαμε να είναι. Κι αυτό δεν είναι πρόβλημα των ανθρώπων που τη φαντάζονται σαν ιδανικό, αλλά της ίδιας της Ευρώπης που έχει χάσει το ανθρώπινο πρόσωπό της.

• Η παράσταση ανέβηκε πέρυσι για λίγες παραστάσεις και παίζεται φέτος, όπως διάβασα στο δελτίο Τύπου, εμπλουτισμένη. Τι ήταν αυτό που προσθέσατε;
  Πρόσθεσα κάποιες ιδιαίτερες σκηνές που πίστεψα ότι τις είχε ανάγκη το έργο για να αποκαλυφθούν οι βαθύτερες αιτίες της συμπεριφοράς των ηρώων μου. Γιατί το έργο μπορεί να έχει πολιτικές προεκτάσεις πάνω στο θέμα της βίας, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας –πράγμα που του προσδίδει την επικαιρότητά του- αλλά δεν παύει να ασχολείται με τις ανθρώπινες σχέσεις, που είναι η βάση της ζωής και τις οποίες προσπαθώ πάντα να ψάχνω σε βάθος. Έτσι νομίζω αναδεικνύεται περισσότερο η στερημένη από έρωτα ζωή της μάνας, η απεγνωσμένη ανάγκη του νεοναζί γιου της για την αγάπη που δεν εισέπραξε ποτέ, αλλά και η πάλη της ξένης πρόσφυγας να επιβιώσει σε μια ξένη χώρα χρησιμοποιώντας κάθε μέσο.

• Εκτός από συγγραφέας του έργου υπογράφετε και τη σκηνοθεσία. Πώς θα περιγράφατε τη διττή αυτή εμπειρία σε μία παράσταση γενικά, και πώς λειτούργησε σε εσάς στη συγκεκριμένη περίπτωση;
  Να διευκρινίσω κατ’ αρχήν ότι δεν διεκδικώ τον τίτλο του σκηνοθέτη. Δεν μπαίνω σε ξένα χωράφια. Απλώς, αν θέλετε, έχω μια ιδιαιτερότητα στον τρόπο γραφής μου από τότε που άρχισα να γράφω θέατρο. Δεν στηρίζομαι μόνο στα λόγια. Ή στις παύσεις. Αλλά στηρίζομαι πολύ στη σωματική αντίδραση των ηρώων μου και σ’ αυτά που δεν λένε αλλά υπονοούν. Όλα αυτά μαζί φτιάχνουν το έργο. Όπως καταλαβαίνετε οι σκηνικές οδηγίες σ’ αυτήν την περίπτωση είναι αναπόφευκτες για να γίνει κατανοητή η συμπεριφορά των ηρώων και να τους γνωρίσει κάποιος. Και επειδή γράφοντας γνωρίζω καλά τους ήρωές μου μπορώ να τους στήσω πάνω στη σκηνή. Από την άλλη το στήσιμο πάνω στη σκηνή των ηρώων λειτουργεί διαδραστικά. Τους γνωρίζω ακόμη περισσότερο και μπορώ να τους αναπτύξω ακόμη καλύτερα. Είναι μια διαδικασία που εμπλουτίζει το έργο. Και καμιά φορά με έλκει πολύ να το κάνω. Φυσικά μπορεί να γίνει και μια πολύ καλή ανταλλαγή απόψεων με κάποιον άλλον σκηνοθέτη, πράγμα που είναι εξίσου δημιουργικό.

• Μας λείπουν οι ηγέτες σήμερα – με την ουσιαστική έννοια του όρου- αυτοί που θα παράξουν έργο και δεν θα αναζητήσουν οπαδούς;
  Ανατρέχοντας πίσω στην ιστορία μπορεί να δει κανείς ότι οι μεγάλοι ηγέτες στην πραγματικότητα ήταν πολεμιστές. Κέρδισαν κάποιον πόλεμο. Δεν ξέρω αν αυτό για μένα είναι το ιδεώδες ενός μεγάλου ηγέτη. Γιατί είμαι απελπιστικά κατά του πολέμου όσο αναπόφευκτος και αν είναι. Ο πόλεμος ωστόσο γίνεται αναπόφευκτος όταν βρίσκεσαι σε άμυνα. Οι άλλοι μεγάλοι ηγέτες είναι οι μεγάλοι επαναστάτες. Που είτε τους αφανίζουν είτε τους ανατρέπουν τα ιστορικά γεγονότα. Και ευτελίζονται γινόμενοι στάμπες σε μπλουζάκια! Σήμερα δεν μπορώ πια να πω ότι μπορεί να υπάρξει μεγάλος ηγέτης. Πολιτικοί, ναι, καλύτεροι ή χειρότεροι. Αλλά όλοι έχουν ανάγκη από οπαδούς για να υπάρξουν. Αν δεν έχεις τον κόσμο με το μέρος σου είσαι εναντίον του. Και αν είσαι εναντίον του είσαι δικτάτορας. Δύσκολο το έργο της Δημοκρατίας.

• Πόσο ρόλο παίζει η διανομή για την επιτυχία μιας παράστασης;
  Η καλή διανομή αναδεικνύει το έργο. Ο ρόλος είναι μόνο λόγια και σκηνικές οδηγίες. Βρίσκεται μέσα στο μυαλό του συγγραφέα. Αλλά για να υπάρξει πραγματικά, ο ηθοποιός είναι εκείνος που δίνει στο ρόλο σάρκα και οστά. Μεταλαμπαδεύει τη δική του προσωπικότητα. Αν δεν ταιριάζει στο ρόλο, και αν δεν τον υποστηρίξει, δεν υπάρχει τίποτα πάνω στη σκηνή. Αν αυτή τη στιγμή γίνεται κάτι ζωντανό και ενδιαφέρον πάνω στη σκηνή, και αναδεικνύεται η Νύχτα στην Εθνική, είναι γιατί υπάρχουν αυτοί οι τρεις εξαιρετικοί ηθοποιοί που χαρίζουν τη δική τους προσωπική ενέργεια στους ρόλους. Φυσικά κάπου πρέπει να έχουν να βασιστούν. Ρόλος και ηθοποιός είναι συγκοινωνούντα δοχεία και ο συγγραφέας ευτυχής αν κυλάει αίμα ζωντανό και ζεστό από το ένα μέρος στο άλλο.

• Είναι τα όνειρα της νεότερης γενιάς «Όνειρα που ματώνουν ντελαπάροντας;»
  Είμαι πολύ κοντά στη νέα γενιά, γιατί ο γιος μου ανήκει σ’ αυτήν. Ζω μαζί του το μεγάλο πρόβλημα αυτής της γενιάς που έπεσε ξαφνικά στο κενό. Δεν έχει αξίες να στηριχτεί. Αυτά που μαθαίνει σπίτι του δεν υποστηρίζονται από τη ζωή εκεί έξω. Δεν έχει οράματα η έξω ζωή. Δεν προσφέρει δυνατότητες. Ίσως δεν έχει και μέλλον. Τουλάχιστον έτσι όπως το ονειρευτήκαμε εμείς γι’ αυτούς. Ναι, η νέα γενιά ζει σε ένα κενό. Κι εμείς με νύχια και με δόντια παλεύουμε να τους εμφυσήσουμε την αισιοδοξία και τη μη παραίτηση από την προσπάθεια. Ελπίζω να είμαστε αρκετά ικανοί γι’ αυτό.

• Πώς βλέπετε που ο Γιαν Φαμπρ αναλαμβάνει έναν ελληνικό πολιτιστικό οργανισμό όπως είναι το Φεστιβάλ Αθηνών;
  Τέλειο! Ο Γιαν Φαμπρ είναι ένας εξαιρετικός και πρωτοποριακός καλλιτέχνης. Θα μπορούσε, πιστεύω, να αναλάβει όχι μόνο το Φεστιβάλ στη χώρα μας, αλλά και άλλα πολλά πράγματα και όχι μόνο στη χώρα μας αλλά παντού. Σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία δεν υπάρχουν στεγανά τουλάχιστον στην Τέχνη. Πρόσφατα μαθαίνω ότι και άλλοι ξένοι θα αναλάβουν καίρια πόστα στους τομείς της Τέχνης στη χώρα μας. Χαίρομαι που όλοι αυτοί οι σπουδαίοι άνθρωποι προσπαθούν να στηρίξουν την Ελλάδα. Και λυπάμαι απεριόριστα που εμείς εδώ, σ’ αυτό το μικρό χωριό της Ευρώπης, δεν έχουμε ικανούς ανθρώπους και καλλιτέχνες για να το κάνουν αυτό. Ή μήπως έχουμε;

• Στην παράσταση έχετε εντάξει και ένα νεοναζί. Έχετε σκεφτεί μήπως ο συγκεκριμένος ρόλος προκαλέσει αντιδράσεις από την πολιτεία ή την κοινωνία;
  Η μεγαλύτερη κατάκτηση του πολιτισμένου ανθρώπου είναι η ελευθερία, πιστεύω. Κερδίσθηκε με αίμα. Όχι βέβαια ότι υπάρχει η ελευθερία στο βαθμό που θα θέλαμε. Ωστόσο μια μεγάλη στιγμή της ελευθερίας εκφράζεται μέσα από την Τέχνη. Η τέχνη δεν αντέχει τη λογοκρισία. Πεθαίνει μαζί της. Και το μεγάλο έργο της τέχνης είναι, πιστεύω, να λέει την αλήθεια έτσι όπως δεν τη βλέπει ο κόσμος δημοσιευμένη εύκολα. Την πραγματική αλήθεια. Οι νεοναζί υπάρχουν. Και είναι πολλοί γύρω μας. Η Τέχνη πρέπει να είναι ελεύθερη να φέρνει στο φως την όποια αλήθεια. Αν φοβάται η κοινωνία να δει την αλήθεια είναι καταδικασμένη να την υφίσταται.

  Ιnfo
  To έργο «Νύχτα στην Εθνική» που έγραψε και σκηνοθετεί η Λεία Βιτάλη παίζεται στο Θέατρο Μεταξουργείο (Ακαδήμου 14-16, Αθήνα) κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00
  Δευτέρα – Τρίτη στις 21.00
  Ερμηνεύουν: Μαίρη Νάνου, Βασίλης Μπατσακούτσας, Ντομένικα Ρέγκου.Τραγουδά ζωντανά η Ντομένικα Ρέγκου και παίζουν: ακορντεόν ο Χάρης Σταυρακάκης και τουμπερλέκι η Καίτη Αναστασιάδου.

entertainment.in.gr