Στην αγκαλιά του Μορφέα: Η αναγκαιότητα του ύπνου

Η περίοδος των διακοπών αποτελεί μια καλή ευκαιρία να γεμίσετε τις μπαταρίες σας ύστερα από έναν κουραστικό χρόνο σκληρής εργασίας. Κάποιοι ανυπομονούν να χαλαρώσουν στις παραλίες και να αφεθούν στο γλυκό χάδι της αύρας, ενώ άλλοι ονειρεύονται να ξενυχτήσουν, να διασκεδάσουν και να ζήσουν έντονα τις συγκινήσεις του καλοκαιριού. Εάν ανήκετε σε αυτή την κατηγορία, προτού υποκύψετε στον… πειρασμό του ξενυχτιού, καλό είναι να ενημερωθείτε για την αναγκαιότητα του ύπνου στη ζωή και την υγεία σας.

Πολλοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τον ύπνο τους παραπονούνται ότι «για μήνες, μπορεί και για χρόνια, δεν έχουν κλείσει μάτι ούτε μια στιγμή». Παρ΄ ότι πολλοί από αυτούς που πάσχουν από αϋπνία είναι σίγουροι ότι δεν έχουν κλείσει μάτι επί πολλές ημέρες, στην πραγματικότητα κανένας δεν παραμένει ξύπνιος για διάστημα μεγαλύτερο των δύο ημερών. Είναι χαρακτηριστικό ότι μπορούμε να επιβιώσουμε περισσότερο χρόνο χωρίς τροφή από ό,τι χωρίς ύπνο.


Ο ύπνος αποτελεί αναμφισβήτητα μια βασική ανάγκη. Όμως, η διάρκειά του ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό από άτομο σε άτομο. Σε ένα από τα έργα του ο εβραϊκής καταγωγής Ισπανός φιλόσοφος και γιατρός Rabbi Moses ben Maimon ή Μαιμονίδης υποστήριξε ότι πρέπει να κοιμόμαστε κατά το ένα τρίτο της ημέρας, δηλαδή το κλασικό οκτάωρο.


Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να συνδέσουμε τη διάρκεια του ύπνου με την παραγωγικότητα ή με τη σχολική επιτυχία και αντίστοιχα την έλλειψη ανάπαυσης με τα εργατικά ατυχήματα.

Σήμερα, οι ερευνητές από όλες τις χώρες συμφωνούν ότι η ανάγκη για ύπνο, όπως εξάλλου και τα περισσότερα βιολογικά γνωρίσματα, εάν αναπαρασταθεί γραφικά, παρουσιάζει μια κανονική κωνοειδή κατανομή: τα άκρα της είναι 4,5 και 10,5 ώρες και ο μέσος όρος μεταξύ 6,5 και 8,5 ωρών. Στο μέσο όρο ανήκει το 65% περίπου του πληθυσμού.
Φαίνεται ότι, όπως ακριβώς υπάρχουν άνθρωποι με μεγάλα αφτιά και άλλοι με μικρά, έτσι υπάρχουν και εκείνοι που κοιμούνται πολύ και εκείνοι που κοιμούνται λίγο, κάτι που είναι απολύτως φυσικό.


Ένα άλλο ερώτημα που απασχολεί πολλούς είναι: πόσες ώρες πρέπει να κοιμάται κάποιος για να λειτουργεί κανονικά.

Δυστυχώς δεν υπάρχει μόνο μία απάντηση. Δεν θα πρέπει να ανησυχούμε, αν ένα μωρό δεν κοιμάται πολύ. Αν το μωρό δείχνει ζωηρό και ευτυχισμένο όσο είναι ξύπνιο, τότε ο χρόνος που κοιμάται του αρκεί. Εάν το άτομο που κοιμάται πέντε ή έξι ώρες τη νύχτα είναι ενεργητικό και ζωηρό κατά τη διάρκεια της ημέρας και δεν αισθάνεται χρόνια κούραση ούτε έντονη επιθυμία για ύπνο, τότε είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν χρειάζεται περισσότερο ύπνο.


Ένα άλλο ζήτημα είναι εάν ένας άνθρωπος, που έχει συνηθίσει να κοιμάται ένα συγκεκριμένο αριθμό ωρών κάθε νύχτα, μπορεί να αλλάξει τη διάρκεια του ύπνου του.

Μπορεί η προοπτική να μειώσουμε το χρόνο που κοιμόμαστε να ακούγεται ελκυστική, επειδή θα μπορούσαμε να έχουμε περισσότερο χρόνο για την εργασιακή μας δραστηριότητα, αλλά το ζητούμενο είναι να το επιτύχουμε χωρίς αρνητικές συνέπειες.

Σύμφωνα με το Βρετανό ερευνητή ύπνου Jim Horne, ο ύπνος διαιρείται σε δύο τύπους: τον «πυρήνα» ή απαραίτητο ύπνο και τον «πολυτελή». Υποστηρίζει μάλιστα ότι ο οργανισμός χρειάζεται μόνο τον ύπνο που έχει ζωτική σημασία, τον επονομαζόμενο βαθύ. Οι ώρες εκτός βαθύ ύπνου θεωρούνται πολυτέλεια και μπορούν να ελαττωθούν χωρίς να προκληθεί οποιαδήποτε βλάβη.


Ελάχιστοι έχουν επιχειρήσει να ερευνήσουν τι συμβαίνει όταν η διάρκεια του ύπνου μειώνεται, λόγου χάρη, κατά 20 με 30% για μεγάλη χρονική περίοδο.
Ολιγόωρη απώλεια του φευγαλέου ή και του σταθερού μας ύπνου, ακόμα και για μεγάλο χρονικό διάστημα, λόγω εργασιακών απαιτήσεων, διαταραχών της προσωπικότητας ή αϋπνίας, είναι μάλλον απίθανο να έχει από μόνη της σημαντικές επιπτώσεις στη συμπεριφορά.


Πάντως, τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκαν πολλές έρευνες σχετικά με τις συνέπειες της μείωσης ή ακόμα και της ολικής στέρησης του ύπνου στη λειτουργία του οργανισμού και τη συμπεριφορά. Τα πορίσματα αυτών των ερευνών αποκαλύπτουν μια σημαντική πτώση των ημερήσιων επιπέδων λειτουργίας που εκδηλώνονται στις ληθαργικές αντιδράσεις (νωχελικές αντιδράσεις οι οποίες χαρακτηρίζονται από ελάττωση των αντανακλαστικών) και στην ταχύτητα της σκέψης.

Τα άτομα που μελετήθηκαν είχαν την τάση να αποτυγχάνουν κυρίως σε πολύπλοκα έργα που απαιτούσαν υψηλό επίπεδο προσοχής και μνήμης, παρά σε απλά έργα που εκτελούνταν αυτόματα. Παρατηρήθηκαν επίσης αλλαγές στη διάθεσή τους, όπως κατάθλιψη και αυξημένα επίπεδα έντασης και διαπροσωπικής ευαισθησίας. Οι άνθρωποι που στερούνται τον ύπνο έχουν την τάση να κλείνονται στον εαυτό τους και να αντιδρούν επιθετικά για ασήμαντα ζητήματα.
Πιστεύεται ότι το διάστημα των τεσσάρων ημερών αποτελεί το ανώτατο όριο συνεχούς δραστηριότητας χωρίς ύπνο σε συνθήκες που είναι απαραίτητη η πλήρης αξιοποίηση των αποθεμάτων ενέργειας.


Η άποψη ότι όλοι χρειάζονται τον ίδιο χρόνο ύπνου είναι εντελώς αστήρικτη. Εάν κάποιος χρειάζεται κάθε βράδυ έξι ώρες ύπνου, δεν θα μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά, αν για ένα μεγάλο διάστημα αναγκαστεί να κοιμάται δύο με τρεις ή ακόμα και πέντε ώρες τη νύχτα. Σε μια κατάσταση όπως αυτή, ο άμεσος κίνδυνος είναι η εμφάνιση καταναγκαστικής τάσης για ύπνο κατά τη διάρκεια της ημέρας, ιδιαίτερα σε διαστήματα αδράνειας, συχνά όμως και σε συνθήκες έντασης. Μερικά από αυτά τα διαστήματα ύπνου είναι πολύ σύντομα, αρκούν όμως για να θέσουν σε μεγάλο κίνδυνο τη ζωή σας.


Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι άνθρωποι που υποφέρουν από χρόνια ανεπάρκεια ύπνου δεν λειτουργούν φυσιολογικά. Συνήθως νυστάζουν και παρουσιάζουν συμπτώματα οξυθυμίας και κατάθλιψης. Κάτι τέτοιο μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα επικίνδυνο, εάν εργάζεστε σε επαγγέλματα τα οποία εγκυμονούν υψηλό κίνδυνο για το κοινό, όπως είναι αυτά του οδηγού, του πιλότου και του γιατρού. Οι ειδικευόμενοι γιατροί, που έχουν εφημερία τη νύχτα, πρέπει την επόμενη μέρα να συνεχίσουν να εργάζονται αποτελεσματικά ανεξάρτητα από την κούραση που νιώθουν.


Από ό,τι φαίνεται, λοιπόν, ο ύπνος έχει ζωτική σημασία για τη ρύθμιση και τη σταθερότητα του εσωτερικού περιβάλλοντος του οργανισμού. Οι περίπλοκοι μηχανισμοί που συντηρούν αυτήν τη σταθερότητα χρειάζονται τον ύπνο, όπως ακριβώς χρειάζονται συντήρηση οι ακόμα πιο απλοί μηχανισμοί των ηλεκτρονικών και μηχανικών συστημάτων.

Σε περίπτωση που τα παραπάνω δεν σας ευαισθητοποίησαν αρκετά και σκοπεύετε να ξενυχτήσετε, το ρεκόρ στέρησης ύπνου κατέχει ο Randy Gardner με 264 ώρες αϋπνίας.

Μη θυσιάσετε λοιπόν στο βωμό της διασκέδασης την απαραίτητη για την ισορροπία σας «αγκαλιά του Μορφέα».

Στοιχεία από το βιβλίο «Ο Μαγικός Κόσμος του Ύπνου» του Peretz Lavie


Επιστροφή στην Κεντρική Σελίδα

health.in.gr