Αντισύλληψη: Ευθύνη και των δύο

Η αντισύλληψη βοηθά ένα ζευγάρι να χαρεί τον έρωτα μειώνοντας σε πολύ μικρό ποσοστό την πιθανότητα εμφάνισης κάποιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Υπάρχουν πολλοί τρόποι αντισύλληψης για άνδρες και για γυναίκες. Ποια είναι όμως τα πλεονεκτήματα και ποια τα πλεονεκτήματα κάθε μεθόδου? Υπάρχει απόλυτη ασφάλεια; Ενημερωθείτε τι πρέπει να προσέχετε και τι να αποφεύγετε, γιατί και η αντισύλληψη είναι ζήτημα ζωής.

Ποιες είναι οι μέθοδοι αντισύλληψης;

Οι μέθοδοι αντισύλληψης διακρίνονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες:

1. Τις μεθόδους φραγμού
2. Τα αντισυλληπτικά χάπια
3. Τα ενδομήτρια σπειράματα
4. Τις μόνιμες μεθόδους αντισύλληψης

Οι μέθοδοι φραγμού αναφέρονται σε μέτρα αντισύλληψης που βασίζονται στην παρεμπόδιση της «συνεύρεσης» του σπερματοζωαρίου με το ωάριο (συνεύρεση υπεύθυνη για τα… αποτελέσματα που θέλουμε να αποφύγουμε). Στις μεθόδους φραγμού περιλαμβάνονται:

1. Το ανδρικό προφυλακτικό
2. Το γυναικείο προφυλακτικό
3. Το διάφραγμα
4. Οι κολπικοί σπόγγοι
5. Τα σπερματοκτόνα κολπικά επιθέματα

Στην κατηγορία των αντισυλληπτικών χαπιών υπάγονται δύο υποκατηγορίες:
1. Συνδυασμένα αντισυλληπτικά οιστρογόνων-προγεστερόνης (το γνωστό κλασσικό «χάπι»)
2. Αντισυλληπτικά χάπια μόνο με προγεστερόνη

Τέλος, οι μόνιμες μέθοδοι αντισύλληψης μπορούν να αφορούν τόσο στον άνδρα (ανδρική στείρωση) όσο και στη γυναίκα (γυναικεία στείρωση).

Ποια θα πρέπει να είναι τα κριτήρια ενός ζευγαριού, προκειμένου να επιλέξει τη σωστή μέθοδο αντισύλληψης;

Όπως αντιλαμβάνεται κανείς και μόνο από τη γενική αναφορά στις μεθόδους, οι δυνατότητες που έχει ένα ζευγάρι είναι πολλές. Αυτό που πρέπει να κάνει, είναι να διαλέξει την καλύτερη, δηλαδή αυτή που έχει υψηλά ποσοστά επιτυχίας, χωρίς παράλληλα να δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα -τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε σωματικό επίπεδο- στους ερωτικούς συντρόφους.
Κάθε ζευγάρι θα πρέπει να απευθύνεται σε έναν ειδικό (συνήθως γυναικολόγο), ο οποίος θα το κατευθύνει προς την ιδανικότερη μέθοδο.

Θα πρέπει, όμως, να τονίσουμε πως η παραπάνω ταξινόμηση βασίζεται στο γεγονός ότι όλες οι μέθοδοι εφαρμόζονται με σωστό τρόπο. Αλλωστε, η σωστή εφαρμογή είναι εκείνη που εξασφαλίζει και το μέγιστο ποσοστό της αποτελεσματικότητας της εκάστοτε μεθόδου.

Τέλος, στην επιλογή μεθόδου αντισύλληψης, θα πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψη του και την ασφάλεια που του παρέχει αναφορικά με τα σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσήματα.

Οι μέθοδοι αντισύλληψης αναλυτικά

Τα προφυλακτικά
Tόσο τα ανδρικά όσο και τα γυναικεία προφυλακτικά αποτελούν μηχανικούς φραγμούς από υλικό λάτεξ, ενώ παράλληλα εμπεριέχουν και κάποια σπερματοκτόνο ουσία, με σκοπό τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητάς τους.

Οι μελέτες δείχνουν ότι η απολύτως σωστή χρήση του προφυλακτικού έχει ως ποσοστό ανεπιθύμητων κυήσεων 3% για το ανδρικό και 5% για το γυναικείο. Η σημασία, όμως, της σωστής εφαρμογής της μεθόδου αποδεικνύεται από τη διαπίστωση ότι τα πραγματικά ποσοστά αποτυχίας της εκτινάσσονται στο 14 και 21% αντίστοιχα, δηλαδή ο κίνδυνος ανεπιθύμητων κυήσεων αυξάνει στο τετραπλάσιο εξαιτίας της κακής εφαρμογής της μεθόδου.
Υπενθυμίζουμε, βεβαίως, ότι η πλήρης αποχή αποτελεί το πιο ασφαλές μέτρο πρόληψης για το AIDS, αλλά και άλλες παθήσεις που μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή.

Η χρήση του ανδρικού προφυλακτικού αναγκάζει και τον άνδρα να συμμετάσχει ενεργά στην αντισύλληψη, δημιουργώντας του αίσθημα συνυπευθυνότητας σε αυτό το θέμα (ιδιαίτερα σημαντικό στις νεαρότερες ηλικίες).

Τέλος, στα πλεονεκτήματα της μεθόδου συγκαταλέγονται τόσο η ευκολία απόκτησής τους όσο και το χαμηλό τους κόστος.
Μειονεκτήματα που μπορεί να εμφανίζει η χρήση προφυλακτικού σχετίζονται με τυχόν αλλεργίες στο υλικό, καθώς και με τη δυσφορία που προκαλεί στους ερωτικούς συντρόφους.

Το διάφραγμα

Αποτελεί μια ακόμα μέθοδο φραγμού με ποσοστά επιτυχίας πολύ λίγο μικρότερα από εκείνα του προφυλακτικού. Πρόκειται για την εφαρμογή ενός διαφράγματος γύρω από τον τράχηλο της μήτρας, έτσι ώστε να παρεμποδίζεται η είσοδος του σπερματοζωαρίου σε αυτήν.

Στα μειονεκτήματα της μεθόδου συγκαταλέγονται η ανάγκη για τουλάχιστον μια επίσκεψη στο γυναικολόγο, η δυσκολία στην τοποθέτηση, καθώς το γεγονός και ότι απαιτούν παράλληλα τη χρήση σπερματοκτόνων ουσιών και προφυλακτικών.

Οι κολπικοί σπόγγοι

Στην πραγματικότητα η αρχή λειτουργίας της συγκεκριμένης μεθόδου βασίζεται σε αυτήν του διαφράγματος και διαφέρει μόνο ως προς το υλικό.

Η μέθοδος, όπως και η προηγούμενη, παρουσιάζει -εφόσον εφαρμοστεί κατά ιδανικό τρόπο- ένα ποσοστό αποτυχίας της τάξης του 6%, στην πράξη, όμως, οι λανθασμένες τεχνικές στην εφαρμογή της οδηγούν σε ένα ποσοστό αποτυχίας που αγγίζει το 40%.

Σπερματοκτόνα κολπικά ενθέματα

Τα κολπικά ενθέματα αποτελούν επίσης μεθόδους φραγμού και υπάρχουν στο εμπόριο με τη μορφή κολπικών κρεμών, ζελ, αφρών ή κολπικών υπόθετων. Η χρήση τους συνοδεύεται από ποσοστά αποτυχίας που κυμαίνονται από 6 έως 26%, ανάλογα με το κατά πόσο χρησιμοποιούνται σωστά. Γενικά, συνιστάται να συνδυάζονται με κάποια από τις προηγούμενες μεθόδους.

Τα αντισυλληπτικά

Η χρήση των αντισυλληπτικών χαπιών ως μέτρο αντισύλληψης αποτέλεσε μια επανάσταση, δεδομένου ότι μπορούν να εξασφαλίσουν πολύ υψηλό ποσοστό επιτυχίας, χωρίς παράλληλα να μειώνουν την απόλαυση σε κάποιον από τους ερωτικούς συντρόφους.

Tα αντισυλληπτικά χάπια μεταβάλλουν το φυσιολογικό έμμηνο κύκλο της γυναίκας, αναστέλλοντας την ωορρηξία.

Στην πραγματικότητα, αυτό σημαίνει ότι το σπερματοζωάριο του άνδρα δεν μπορεί να συναντήσει το ωάριο για να το γονιμοποιήσει, γιατί απλώς το τελευταίο δεν «βγαίνει» από τις ωοθήκες.

Τα αντισυλληπτικά χάπια είναι φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν ορμόνες όπως αυτές που στην πραγματικότητα κυκλοφορούν στο αίμα της γυναίκας και οι οποίες ουσιαστικά καθορίζουν το γυναικείο φύλο. Οι ορμόνες αυτές είναι είτε οιστρογόνα είτε προγεσταγόνα. Διακρίνουμε -όπως προαναφέραμε- δύο μεγάλες υποκατηγορίες σκευασμάτων: τα χάπια που περιλαμβάνουν ένα συνδυασμό οιστρογόνων και προγεσταγόνων, καθώς και εκείνα που περιέχουν μόνο προγεσταγόνα.

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι μία και είναι απόλυτη:
Η απόφαση για το είδος του αντισυλληπτικού, καθώς και οι οδηγίες για τον τρόπο λήψης του είναι αποκλειστική υπόθεση του γυναικολόγου.
Η χρήση φαρμακευτικών ουσιών, που επηρεάζουν το ορμονικό σύστημα της γυναίκας, δεν θα πρέπει να γίνεται χωρίς εμπεριστατωμένη μελέτη του ολικού προφίλ υγείας της.

Η λανθασμένη χρήση των αντισυλληπτικών μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε αποτυχία της αντισυλληπτικής μεθόδου, αλλά και σε σοβαρά προβλήματα για την υγεία της γυναίκας.

Το ουσιαστικότερο μειονέκτημα στη χρήση του αντισυλληπτικού χαπιού (είτε πρόκειται για το συνδυασμένο είτε για εκείνο που περιέχει μόνο προγεσταγόνα) είναι αυτή καθαυτή η χρήση ενός φαρμάκου με σκοπό την αντισύλληψη.

Όπως κάθε φάρμακο, έτσι και τα αντισυλληπτικά αποτελούν ξένες ουσίες για το σώμα και, πέραν της κύριας δράσης τους, εμφανίζουν και άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Από τις πιο σοβαρές παρενέργειες θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τη ναυτία και την τάση στους μαστούς για τους πρώτους τρεις μήνες της χρήσης τους, καθώς και την αύξηση των αιμορραγιών που είναι δυνατό να εμφανιστούν σε αυτό το χρονικό διάστημα.

Μερικές φορές μπορεί να παρατηρηθεί μείωση της ερωτικής επιθυμίας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις έχει αναφερθεί αύξηση της όρεξης που, σε συνδυασμό με την κατακράτηση υγρών, οδηγεί σε αύξηση του βάρους.
Η λήψη οιστρογόνων προκάλεσε σε ορισμένες γυναίκες επιδείνωση των ημικρανιών, τις οποίες, όμως, ανέφεραν και πριν από την έναρξη της αγωγής.
Η ακμή, επίσης, αποτελεί ένα συχνό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όσες γυναίκες λαμβάνουν αντισυλληπτικά πρώτης ή δεύτερης γενιάς, παρενέργεια όμως που δεν εμφανίζεται με τη χρήση της τρίτης γενιάς αντισυλληπτικών.
Στα μειονεκτήματα των αντισυλληπτικών χαπιών θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και το γεγονός ότι η χρήση τους δεν προσφέρει καμία προστασία απέναντι στη μετάδοση των σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων.

Σε ό,τι αφορά το συνδυασμένο χάπι υπάρχουν απόλυτες αντενδείξεις, όπως η ηπατική ανεπάρκεια, ο καρκίνος του μαστού, του ήπατος ή του τραχήλου της μήτρας και το πρόσφατο ή παλαιότερο θρομβοεμβολικό επεισόδιο (έμφραγμα ή εγκεφαλικό), ενώ σχετικές αντενδείξεις αποτελούν η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα σε γυναίκες μεγαλύτερες των 35 ετών, καθώς και οι περιπτώσεις αδιευκρίνιστων κολπικών αιμορραγιών.
Για τα αντισυλληπτικά που περιέχουν μόνο προγεσταγόνα οι αντενδείξεις σχετίζονται με ενεργό ηπατική βλάβη, κολπική αιμορραγία και τον καρκίνο των γεννητικών οργάνων.

Σε γενικές γραμμές, λαμβάνοντας κανείς αντισυλληπτική αγωγή μιμείται τον κύκλο που φυσιολογικά εμφανίζουν οι ορμόνες μέσα στο γυναικείο σώμα. Η λήψη τους ξεκινά από την επομένη Κυριακή μετά την πρώτη ημέρα που ξεκίνησε η έμμηνος ρύση (ή σύμφωνα με μια άλλη μέθοδο, την επόμενη ημέρα μετά την έναρξη της αιμορραγίας) και διαρκεί 21 ημέρες. Στη συνέχεια διακόπτεται η λήψη του φαρμάκου για επτά ημέρες (σημ.: ορισμένα σκευάσματα μπορεί να περιέχουν 28 χάπια, τα τελευταία επτά, όμως, δεν περιέχουν δραστική ουσία), οπότε και εμφανίζεται αιμορραγία όπως της περιόδου.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί την τελευταία λύση.
Πρόκειται για χάπια ίδιας περίπου σύστασης με τα αντισυλληπτικά που αναφέραμε νωρίτερα (δηλαδή ή συνδυασμένα ή μόνο προγεσταγόνα), η διαφορά, όμως, έγκειται στο γεγονός ότι πρόκειται για φάρμακα που χορηγούνται όταν υπάρχει υπόνοια ή βεβαιότητα πως απέτυχαν τα μέτρα αντισύλληψης ή απλώς δεν λήφθηκαν. Πρόκειται δηλαδή περισσότερο για φάρμακα αντιμετώπισης, παρά πρόληψης μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.
Τα χάπια αυτά μπορεί κανείς να τα ξεκινήσει έως και τρεις ημέρες μετά τη χωρίς προφύλαξη σεξουαλική επαφή.
Πάντως, και στις περιπτώσεις αυτών των «επειγόντων» αντισυλληπτικών, απαιτούνται εκ των προτέρων η επίσκεψη στο γυναικολόγο και η λήψη τους κάτω από την επίβλεψή του.

Τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει κλινικές μελέτες σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα ενός ορμονικού σκευάσματος, το οποίο θα λαμβάνει ο άνδρας, μειώνοντας την ικανότητά του για γονιμοποίηση.

Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ένα τέτοιο χάπι δεν πρόκειται να κυκλοφορήσει αν δεν περάσουν τουλάχιστον έξι χρόνια.

Ενδομήτρια σπειράματα

Τα ενδομήτρια σπειράματα (σπιράλ) τοποθετούνται μόνιμα μέσα στη μήτρα από το γυναικολόγο. Η αντισυλληπτική τους δράση πιστεύεται ότι οφείλεται στην ακινητοποίηση των σπερματοζωαρίων.
Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου φτάνει το 97% και, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το σπείραμα μπορεί να παραμείνει τουλάχιστον πέντε χρόνια, αποτελεί μια αρκετά δημοφιλή μέθοδο αντισύλληψης. Μοναδική υποχρέωση για τη γυναίκα στο χρονικό αυτό διάστημα των πέντε ετών είναι μία επίσκεψη κάθε μήνα στο γυναικολόγο, προκειμένου να βεβαιώνεται ότι η ενδομήτρια συσκευή βρίσκεται στη θέση της.

Στα μειονεκτήματα της μεθόδου συγκαταλέγεται ο περιορισμός σε ό,τι αφορά τις γυναίκες που το χρησιμοποιούν, καθώς ενδείκνυται κυρίως σε όσες έχουν ήδη γεννήσει τα παιδιά τους, δεν παρουσιάζουν ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας και έχουν σταθερή μονογαμική σχέση (λαμβάνοντας πάντα υπόψη ότι δεν προφυλάσσει από τη μετάδοση νοσημάτων μέσω της σεξουαλικής δραστηριότητας).

Σε σπάνιες περιπτώσεις, έχουν αναφερθεί φλεγμονές ή ακόμα και διάτρηση της μήτρας εξαιτίας της ρήξης σπειραμάτων. Επίσης, σε περιπτώσεις στις οποίες η μέθοδος απέτυχε και ακολούθησε κύηση, η συχνότητα των αυτόματων διακοπών της κύησης (αποβολές) έφτασε το 50%.

Μόνιμες μέθοδοι αντισύλληψης

Οι μέθοδοι στείρωσης που αφορούν είτε στον άνδρα είτε στη γυναίκα είναι σχετικά απλές στην εφαρμογή τους και εμφανίζουν υψηλή αποτελεσματικότητα.

Πρόκειται για χειρουργικές επεμβάσεις, κατά τις οποίες αποφράσσονται οι δίοδοι μέσω των οποίων διέρχονται τα σπερματοζωάρια (σπερματικοί πόροι) στους άνδρες ή τα ωάρια (σάλπιγγες) στις γυναίκες.
Η αντισύλληψη είναι πλέον μόνιμη, εφ΄ όρου ζωής, και η στείρωση μη αντιστρέψιμη στις περισσότερες περιπτώσεις.

Συχνά εμφανίζονται φλεγμονές στα έσω γεννητικά όργανα (π.χ., στην επιδιδυμίδα του άνδρα), καθώς και αιματώματα.

Στους άνδρες, η μέθοδος μπορεί να αποτύχει σε ένα μικρό ποσοστό, οπότε και παρατηρείται επανασηραγγοποίηση του πόρου, με αποτέλεσμα τα σπερματοζωάρια να βρίσκουν δίοδο, ενώ στις γυναίκες η αποτυχία οδηγεί σε εξωμήτριες κυήσεις.

Τελειώνοντας την παρουσίαση των μεθόδων αντισύλληψης, θα θέλαμε να τονίσουμε ότι επίτηδες δεν ασχοληθήκαμε με μεθόδους όπως ο προσδιορισμός της ωορρηξίας με τη θερμομέτρηση, η τεχνική της διακοπής της συνουσίας προ της εκσπερμάτωσης (το «τράβηγμα» όπως λέγεται), διότι αποτελούν αναξιόπιστες μεθόδους και τις περισσότερες φορές οδηγούν σε ανεπιθύμητες κυήσεις.

Η επιλογή πλέον είναι δική σας…

health.in.gr