Προκαλούν τα παυσίπονα πονοκέφαλο;

Στην καθημερινή ζωή είναι πάρα πολλά τα αίτια που μπορούν να μας προκαλέσουν πονοκέφαλο και ποικίλλουν από μια λοίμωξη μέχρι …τις δόσεις της εφορίας! Αν κάποιος σας έλεγε ότι και τα παυσίπονα μπορούν να επιφέρουν το ίδιο αποτέλεσμα, το πιθανότερο είναι να θεωρούσατε τα λεγόμενά του ανυπόστατα, αφού τα φάρμακα αυτά είναι παρασκευασμένα ώστε να έχουν την ακριβώς αντίθετη δράση. Κι όμως κάτι τέτοιο είναι δυνατό να συμβεί. Στατιστικές μάλιστα υποστηρίζουν ότι 40-70% των ασθενών που αναζητούν βοήθεια σε εξωτερικά ιατρεία κεφαλαλγίας πάσχουν από αυτό ακριβώς το σύνδρομο. Ας δούμε πως μπορεί να προκύψει κάτι τέτοιο.

Η πλέον φυσική αντίδραση για κάποιον που αισθάνεται πονοκέφαλο και δεν μπορεί να τον υπομείνει είναι να πάρει ένα απλό παυσίπονο από αυτά που πωλούνται ακόμη και στα περίπτερα. Η επανεμφάνιση του συμπτώματος μετά την πάροδο της δράσης του φαρμάκου πιθανόν να οδηγήσει σε εκ νέου λήψη αναλγητικών. Αν μάλιστα δεν υπάρχουν άλλα συμπτώματα το πιθανότερο είναι να μη ζητηθεί ιατρική συμβουλή. Στις περισσότερες περιπτώσεις και εφ’ όσον το αίτιο είναι παροδικό, το σύμπτωμα θα υφεθεί και το συμβάν θα ξεχαστεί.

Δυστυχώς, τα πράγματα δεν εξελίσσονται πάντα έτσι. Κατ’ αρχάς, όλα τα αίτια πρόκλησης κεφαλαλγίας δεν είναι παροδικά. Έτσι, η διάρκεια του συμπτώματος μπορεί να ποικίλλει ή διαστήματα κρίσεων να εναλλάσσονται με περιόδους ύφεσης. Επίσης, διαφορετική είναι σε κάθε περίπτωση η ένταση του συμπτώματος, όπως και η αντοχή του καθενός στον πόνο.

Για πολλούς και διάφορους λόγους, που εξαρτώνται από την ιδιοσυγκρασία του καθενός αλλά και από εξωγενείς ίσως παράγοντες, είναι πιθανό η αντιμετώπιση του συμπτώματος να συνεχιστεί για μέρες ή εβδομάδες με βάση το μοτίβο πόνος-λήψη παυσίπονου χωρίς να μεσολαβήσει ιατρική εξέταση, οδηγώντας έτσι σε ένα φαύλο κύκλο που θα περιγράψουμε αμέσως παρακάτω.

Βασικός παράγοντας για την έναρξη του φαινομένου είναι η ανάπτυξη αντοχής του οργανισμού απέναντι στο φάρμακο. Αυτό σημαίνει ότι δεδομένη ποσότητα του αναλγητικού φαρμάκου δεν επιφέρει πλέον το ίδιο αποτέλεσμα στην ελάττωση του πόνου αλλά ασθενέστερο. Αποτέλεσμα αυτού είναι ο πάσχων να λαμβάνει συνειδητά ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες του συγκεκριμένου φαρμάκου ή φαρμάκων προκειμένου να επιτύχει ικανοποιητικό βαθμό αναλγησίας.

Τι συντηρεί όμως αυτό το φαύλο κύκλο; Τίποτ’ άλλο παρά η επανεμφάνιση του πονοκεφάλου όταν η συγκέντρωση του φαρμάκου στο αίμα του ασθενούς πέφτει με την πάροδο του χρόνου. Τότε, το αρχικό σύμπτωμα επανέρχεται σε μεγαλύτερη ένταση συνοδευόμενο ίσως και από άλλα όπως η ναυτία, το άγχος και η ευερεθιστότητα. Η λήψη του φαρμάκου ανακουφίζει προσωρινά τα συμπτώματα και ούτω καθ’ εξής.

Αν τα παραπάνω σας θυμίζουν τη σωματική εξάρτηση που αναπτύσσουν οι χρήστες οπιοειδών από αυτά, δεν έχετε άδικο. Το φαινόμενο είναι ανάλογο. Ας μην ξεχνάμε ότι και φάρμακα αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιούνται ως παυσίπονα σε δύσκολες περιπτώσεις. Όμως εδώ το φαινόμενο αφορά δυνητικά οποιοδήποτε σκεύασμα χρησιμοποιείται ως αναλγητικό, ακόμη και αυτά που πωλούνται χωρίς ιατρική συνταγή.

Ο ακριβής μηχανισμός που κρύβεται πίσω από το φαινόμενο δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Φαίνεται, όμως, ότι η συχνή χρήση αναλγητικών χαμηλώνει το ‘κατώφλι’ του πόνου στα νευρικά κύτταρα, δηλαδή αλγεινά ερεθίσματα μικρότερης έντασης γίνονται πλέον αντιληπτά. Κάποιοι ενοχοποιούν την ελάττωση των επιπέδων σεροτονίνης στον εγκέφαλο.

Πριν σπεύσετε να πετάξετε όλα τα παυσίπονα που κυκλοφορούν στο σπίτι σας, κάτι που θα ήταν βέβαια λάθος, θα πρέπει να ορίσουμε ποιες ποσότητες κάθε φαρμάκου ξεχωριστά είναι ικανές να πυροδοτήσουν το παραπάνω φαινόμενο. Θα διαπιστώσει κανείς ότι είναι απαραίτητη η υπέρβαση των συνιστώμενων, από τον ιατρό ή το συνοδευτικό φύλλο οδηγιών, δόσεων κατά πολύ για να προκληθούν παρόμοιες καταστάσεις.

Σύμφωνα με δημοσιευμένη επιστημονική μελέτη Αμερικανών ειδικών του 1994 η λήψη των παρακάτω ποσοτήτων για διάστημα μεγαλύτερο του ενός μηνός μπορεί να μετατρέψει τις κρίσεις ημικρανίας σε πονοκεφάλους προκαλούμενους από τα ίδια τα παυσίπονα:

• Ασπιρίνη, Παρακεταμόλη: 1000 mg ημερησίως για πάνω από πέντε ημέρες την εβδομάδα.
• Σύνθετα αναλγητικά: τρία δισκία ημερησίως για πάνω από τρεις ημέρες την εβδομάδα.
• Οπιοειδή: ένα δισκίο ημερησίως για περισσότερες από δύο φορές την εβδομάδα.
• Εργοταμίνη: 1 mg για περισσότερες από δύο φορές την εβδομάδα.

Με τον όρο σύνθετα, εννοούμε τα αναλγητικά σκευάσματα που περιέχουν και ουσίες οι οποίες υποβοηθούν τη δράση του κύριου συστατικού. Μία τέτοια είναι και η καφεΐνη που βοηθά στην ταχύτερη έναρξη δράσης του φαρμάκου.

Είναι ευνόητο ότι πιο ευάλωτοι στην εκδήλωση του προβλήματος είναι όσοι πάσχουν χρονίως από πονοκεφάλους, ιδιαίτερα τύπου τάσεως ή ημικρανίες. Ιδιαίτερη προσοχή, λοιπόν, χρειάζεται στην περιγραφή των χαρακτηριστικών του πόνου στον ιατρό σας. Για παράδειγμα, όσοι πάσχουν από ημικρανίες μπορούν να διαπιστώσουν ότι ο πόνος αλλάζει μορφή, συμβαίνει σπανιότερα και αντικαθίσταται από κεφαλαλγία τύπου τάσεως που εμφανίζεται σχεδόν καθημερινά.

Ποια είναι τα ανησυχητικά σημεία;

• Λαμβάνετε μεγαλύτερες ποσότητες παυσίπονων αλλά οι πονοκέφαλοί σας χειροτερεύουν
• Τα φάρμακα σας φαίνονται λιγότερο δραστικά
• Ο πονοκέφαλος χειροτερεύει τρεις με τέσσερις ώρες μετά τη λήψη του παυσίπονου
• Τα φάρμακα που λαμβάνετε προφυλακτικά για τους πονοκεφάλους δεν είναι πλέον δραστικά
• Χρειάζεται οπωσδήποτε να παίρνετε κάποιο παυσίπονο για να αποφύγετε μεγάλης έντασης πόνο ή για να διατηρήσετε την ικανότητά σας για εργασία
• Λαμβάνετε μεγαλύτερες ποσότητες φαρμάκων και νιώθετε λιγότερη ανακούφιση

Ποια είναι τα ανησυχητικά συμπτώματα;

• Καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή εμφάνιση του πόνου
• Αμφοτερόπλευρη εντόπιση
• Συσφικτική ή πιεστική μορφή (‘σαν μια σφικτή ζώνη γύρω από το κεφάλι’ όπως συχνά περιγράφουν οι ασθενείς)
• Ήπια φωτοφοβία (ευαισθησία στο φως) ή φωνοφοβία (ευαισθησία στους ήχους)
• Δυσκαμψία και ευαισθησία στους μύες του τραχήλου και των ώμων

Οι κεφαλαλγίες που προκαλούνται από την κατάχρηση παυσίπονων είναι μια δύσκολη περίπτωση από την άποψη της διάγνωσης, αφού συνήθως πρόκειται για χρόνιους ασθενείς οι οποίοι έχουν μεταπέσει από μία μορφή κεφαλαλγίας σε άλλη.

Πολλοί ιατροί εστιάζουν στις παρενέργειες αυτών των φαρμάκων από άλλα συστήματα του οργανισμού, κάτι λογικό αφού οι τελευταίες μπορούν ν’ απειλήσουν ακόμη και τη ζωή του ασθενούς, παραγνωρίζοντας όμως τη συγκεκριμένη. Επίσης, τα συνοδευτικά φύλλα οδηγιών δεν είναι πάντα αρκετά σαφή ως προς το συγκεκριμένο σύνδρομο.

Η αντιμετώπισή του έχει σαν στόχο την ‘απεξάρτηση’ του ασθενούς από τα παυσίπονα που λαμβάνει με υπερβολική συχνότητα. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί αμέσως, αλλά γίνεται σταδιακά και χρειάζεται ένα διάστημα που κυμαίνεται γύρω στους τρεις μήνες. Συμπληρωματικά μέτρα εφαρμόζονται με στόχο την αντιμετώπιση του συνοδού στρες και μπορεί να είναι φαρμακευτικά ή όχι.

Οι υπερβολές στη θεραπεία οποιουδήποτε νοσήματος μπορούν να έχουν καμιά φορά το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι τα παυσίπονα είναι φάρμακα ακόμη και αν η αγορά πολλών από αυτά δεν απαιτεί ιατρική συνταγή. Κατά συνέπεια, η σύνεση στη χρήση τους είναι επιβεβλημένη και η μακρόχρονη λήψη τους θα πρέπει να γίνεται πάντα υπό την επίβλεψη ιατρού.

health.in.gr