Μαγεμένη ψυχή (6 τόμοι)

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Η ψυχή μιας γυναίκας μαγεμένης απ’ το θαύμα της ζωής, απ’ τη σκληρότητα, τον πόνο και την ομορφιά, απ’ τον έρωτα και το μίσος –μια ματωμένη ψυχή μαγεμένη πάντα απ’ τη δημιουργία και την καταστροφή– δημιουργεί τη ζωή, αγωνίζεται να την κάνει πιο όμορφη, ώσπου σβήνει τσακισμένη μα πάντα μαγεμένη, κοιτάζοντας μακριά, μ’ ένα χαμόγελο γεμάτο βεβαιότητα για το μέλλον του ανθρώπου. Η Μαγεμένη Ψυχή γράφτηκε μεταξύ των ετών 1922-1933, ενόσω ο Romain Rolland βρισκόταν στην Ελβετία. Το πολύτομο έργο επικεντρώνεται σε μια γυναίκα, το θηλυκό αντίστοιχο του Ζαν Κριστόφ, την Ανέτα, η οποία σταδιακά απογοητεύεται από τα υλικά αγαθά και μάχεται για να κερδίσει την πνευματική της ελευθερία. Άλλοι κεντρικοί ήρωες είναι η Συλβία, ετεροθαλής αδερφή της Ανέτας, και ο γιος της Ανέτας, ο Μαρκ, ένας νέος, ο οποίος σε μεγάλο βαθμό επισκιάζεται από τη μητέρα του, το alter ego του συγγραφέα.

ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Ο κόσμος λέει ότι ο Romain Rolland είναι ένας Δον Κιχώτης. Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι το καλύτερο πράγμα που μπορούμε να πούμε για κάποιον. Στο μεγάλο και ανηλεές παιχνίδι των δυνάμεων της Ιστορίας, ο άνθρωπος που εκλιπαρεί για το δίκιο είναι επίσης δύναμη και, ως τέτοια, είναι ικανός να αντιταχθεί στη σαρωτική ισχύ αυτού του παιχνιδιού. Ο Romain Rolland ήταν ο πρώτος συγγραφέας της Ευρώπης που ύψωσε τη φωνή του ενάντια στον πόλεμο. Πολλοί τον μίσησαν γι’ αυτό. Καθόλου παράξενο – ποιος μπορεί να αγαπήσει έναν άνθρωπο που λέει την αλήθεια; Στη Μαγεμένη Ψυχή η καρδιά του τού λέει πως σύντομα πρόκειται να γεννηθεί μια άλλη, ευγενέστερη αλήθεια, την οποία ο κόσμος εδώ και καιρό έχει ανάγκη. Αισθάνεται πως πρόκειται να γεννηθεί μια γυναίκα η οποία θα αντικαταστήσει αυτή που τώρα προσπαθεί να καταστρέψει τον κόσμο – μια γυναίκα που θα αντιλαμβάνεται πως πρέπει να δώσει ώθηση στον πολιτισμό και επομένως θα μπει στον κόσμο περήφανη, ως η έννομη αφέντρα του.
Μαξίμ Γκόρκη

Ο Ζαν Κριστόφ είναι έργο επικό ως προς τη δομή και το ύφος και πλούσιο σε ποιητικό αίσθημα. Παρουσιάζει τις διαδοχικές κρίσεις μιας δημιουργικής ιδιοφυίας. Ο ήρωας του μυθιστορήματος είναι ένας συνθέτης γερμανικής καταγωγής, με στοιχεία του Μπετόβεν αλλά και του ίδιου του Rolland που, παρά την απογοήτευση και τις αγωνίες που ήταν σύμφυτες με την ταραχώδη ιδιοσυγκρασία του, εμπνέεται από αγάπη για τη ζωή.
Merriam-Webster’s Encyclopedia of Literature

Όλοι αυτοί οι νεαροί εκατομμυριούχοι ήταν αναρχικοί, φυσικά: όταν ένας άνθρωπος έχει τα πάντα, αποτελεί την υπέρτατη πολυτέλεια γι’ αυτόν να αρνηθεί την κοινωνία, επειδή με τον τρόπο αυτό μπορεί να αποφύγει τις ευθύνες του απέναντί της.
(Απόσπασμα από το Ζαν Κριστόφ)

Ο Romain Rolland (1866-1944) γεννήθηκε στο Clamecy της Βουργουνδίας. Στο γενεαλογικό δέντρο της οικογένειάς του υπήρχαν τόσο εύποροι αστοί όσο και άνθρωποι της υπαίθρου. Με διάθεση ενδοσκόπησης, γράφει, στο Voyage interieur (1942), ότι θεωρεί τον εαυτό του απόγονο και αντιπρόσωπο ενός «αρχαίου είδους». Μυθιστοριογράφος, δραματουργός, δοκιμιογράφος, μυστικιστής και ειρηνιστής, τιμήθηκε το 1915 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Ο Rolland πίστευε στο ρόλο της Τέχνης ως μέσο τέρψης για τον άνθρωπο. Με το έργο του καταδικάζει όλες τις μορφές του Ναζισμού και του Φασισμού και μάχεται για πολιτική και κοινωνική δικαιοσύνη. Αν και ποτέ δεν έγινε μέλος κάποιου κόμματος, απέκτησε τη φήμη του φλογερού κομμουνιστή. Άνθρωπος των γραμμάτων, πολυσχιδής και ακούραστος, έμεινε στην ιστορία κυρίως για το ογκώδες, πολύτομο μυθιστόρημά του Ζαν Κριστόφ. Πρόκειται για την ιστορία ενός μουσικού με πολλές καλλιτεχνικές ευαισθησίες, την εξέλιξη της τέχνης του και τη σταδιακή συνειδητοποίηση του προορισμού του – με λίγα λόγια, πρόκειται για την έκφραση της ηθικής υπόστασης ενός ανθρώπου μέσα από την καλλιτεχνική δημιουργία.

Έγινε δεκτός στην Ecole Normale το 1886, όπου σπούδαζε αρχικά φιλοσοφία, αλλά το ελεύθερο πνεύμα του τον έκανε να εγκαταλείψει αυτές τις σπουδές, για να μείνει ανεπηρέαστος από την κυρίαρχη ιδεολογία. Πήρε πτυχίο Ιστορίας το 1889 και ακολούθως πέρασε δύο χρόνια στη Ρώμη. Εκεί γνωρίστηκε με τη Malwida von Meysenbug –φίλη των Νίτσε και Βάγκνερ– και ανακάλυψε τα αριστουργήματα της ιταλικής τέχνης, κάτι που είχε καταλυτική επίδραση στη διαμόρφωση της κοσμοθεωρίας του. Ως ανθρωπιστής, ενστερνίστηκε τις απόψεις της ινδικής φιλοσοφίας και επηρεάστηκε από τους Γκάντι, Βιβεκάναντα και τη φιλοσοφία Βεντάντα.
Το 1904 συνέχισε την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία διδάσκοντας Ιστορία της Μουσικής στη Σορβόννη. Συγχρόνως συνέγραψε θεατρικά δράματα με θέμα τη Γαλλική Επανάσταση. Υπέρμαχος του κινήματος Θέατρο για το Λαό, συνέβαλε σημαντικά στην εδραίωση του λαϊκού χαρακτήρα του θεάτρου. Μεταξύ των ετών 1914 και 1937 ο Rolland έζησε στην Ελβετία. Το 1937 επέστρεψε στη Γαλλία και έζησε στο Βεζελέ. Κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής απομονώθηκε αποφεύγοντας τις επαφές με τον έξω κόσμο. Το 1940 ολοκλήρωσε τα απομνημονεύματά του και τη μουσική του έρευνα στη ζωή του Μπετόβεν. Λίγο πριν από το θάνατό του έγραψε το Peguy (1944), στο οποίο εξετάζει τη θρησκεία και το σοσιαλισμό μέσα από τα βιώματά του.
Τα σημαντικότερα έργα του είναι τα: Ζαν Κριστόφ και Η Μαγεμένη Ψυχή. Στον Ζαν Κριστόφ υπάρχει έντονα μια ιδέα που διατρέχει ολόκληρη τη λογοτεχνική του παραγωγή – ο καλλιτέχνης ως μοναχική ιδιοφυΐα. Ένας χαρισματικός συνθέτης που αποξενώθηκε από την κοινωνία για να αφοσιωθεί στην Τέχνη του. Η Μαγεμένη Ψυχή είναι ουσιαστικά το θηλυκό αντίστοιχο του Ζαν Κριστόφ. Η Ανέτα, ηρωίδα του έργου, υπερασπίζεται το σοβιετικό σύστημα διακυβέρνησης, αντανακλώντας τη ροπή του Rolland προς τον Κομμουνισμό.

Το 1923 o Rolland άρχισε να αλληλογραφεί με τον πατέρα της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόυντ. Από την αλληλογραφία τους διαφαίνεται ο αμοιβαίος θαυμασμός τους. Ο Φρόυντ γράφει σε μια επιστολή προς τον Rolland: «Το ότι είχα την ευκαιρία να αλληλογραφήσω με εσάς θα παραμείνει μια ευχάριστη ανάμνηση ως το τέλος της ζωής μου». Χάρη σε αυτήν την αλληλογραφία ο Φρόυντ συνέλαβε την έννοια του «ωκεάνιου αισθήματος» που είχε μελετήσει ο Rolland μέσα από τον ανατολικό μυστικισμό. Ο Φρόυντ άρχισε το επόμενο βιβλίο του, Ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας (1929), με ένα διάλογο για τη φύση του «ωκεάνιου αισθήματος», στο οποίο, όπως αναφέρει, τού είχε επιστήσει την προσοχή ένας άγνωστος «φίλος». Αυτός ο φίλος ήταν ο Rolland, ο οποίος άσκησε σημαντική επιρροή στο έργο του πατέρα της ψυχανάλυσης. Η αλληλογραφία τους συνεχίστηκε μέχρι το θάνατο τού Φρόυντ το 1939.

Ο Ερμαν Εσσε αφιέρωσε το Σιντάρτα «Στον Romain Rolland, τον αγαπημένο μου φίλο».

Το ταξίδι του στη Μόσχα το 1935, έπειτα από πρόσκληση του Μαξίμ Γκόρκη, υπήρξε μία ευκαιρία για να συναντηθεί με τον Στάλιν. Ο Rolland εκπροσώπησε ανεπίσημα τους Γάλλους καλλιτέχνες στη Σοβιετική Ένωση. Αν και αρχικά θαυμαστής του Στάλιν, ένιωσε άσχημα για τη βίαιη κατάπνιξη των πολιτικών αντιπάλων του. Επεχείρησε να εκθέσει τους προβληματισμούς του αυτούς στον Στάλιν, συμμετείχε στην εκστρατεία για την απελευθέρωση του αριστερού ακτιβιστή και συγγραφέα Victor Serge και έγραψε στο Σοβιετικό ηγέτη, ζητώντας έλεος για τον Νικολάι Μπουχάριν. Κατά τη φυλάκιση του Serge (1933-1936), ο Rolland είχε συμφωνήσει να αναλάβει τις εκδόσεις των κειμένων του στη Γαλλία, παρά τις πολιτικές διαφωνίες τους.