Ο Ήλιος έγινε ξαφνικά πιο φωτεινός, τα καλώδια του τηλέγραφου έπιασαν φωτιά και το σέλας πάνω από τη Ρώμη αρκούσε για να διαβάσει κανείς εφημερίδα μέσα στη νύχτα -ήταν το «επεισόδιο του Κάρινγκτον» το 1859, η ισχυρότερη ηλιακή καταιγίδα που έχει καταγραφεί ποτέ.

Ήταν λίγο μετά τις 11 το πρωί, την 1η Σεπτεμβρίου 1859, όταν ο Ρίτσαρντ Κάρινγκτον, επιφανής Άγγλος αστρονόμος, παρατήρησε κάτι παράξενο στο ιδιωτικό του παρατηρητήριο. Όπως κάθε μέρα, το τηλεσκόπιό του πρόβαλλε σε μια λευκή επιφάνεια την εικόνα του ηλιακού δίσκου.

Εκείνο το πρωί, οι ηλιακές κηλίδες ήταν ασυνήθιστα πολλές. Ξαφνικά, δύο τόξα εκτυφλωτικού φωτός εμφανίστηκαν πάνω από τις κηλίδες, μεγάλωσαν και πήραν σχήμα βρόχου.


Οι ηλιακές κηλίδες που σχεδίασε ο Ρίτσαρντ Καρινγκτον την 1η Σεπτεμβρίου 1859

«Αυτό που είδε ο Κάρινγκτον ήταν μια ηλιακή έκλαμψη λευκού φωτός -μια μαγνητική έκρηξη στον Ήλιο» εξηγεί ο Ντέιβιντ Χάθαουεϊ, αστροφυσικός στο Κέντρο Διαστημικής Πτήσης «Μάρσαλ» της NASA στην Αλαμπάμα.

«Είναι σπάνιο να παρατηρεί κανείς μια τέτοια αύξηση στη φωτεινότητα της ηλιακής επιφάνειας» επισημαίνει.

Οι ηλιακές εκλάμψεις, τις οποίες προκαλούν τοπικές διαταραχές του ηλιακού μαγνητικού πεδίου, εκπέμπουν συνήθως ακτίνες Χ και ραδιοκύματα υψηλής ενέργειας. Συχνά, όπως συνέβη και στο επεισόδιο του Κάρινγκτον, συνοδεύονται από τις λεγόμενες εκτινάξεις στεμματικού υλικού, ή CME: δισεκατομμύρια τόνοι σωματιδίων εκτινάσσονται στο Διάστημα.

Η συγκεκριμένη εκτίναξη κατευθύνθηκε απευθείας προς τη Γη και προκάλεσε τα παράξενα φαινόμενα της επόμενης ημέρας. Λίγο πριν την ανατολή, ο ουρανός σχεδόν σε ολόκληρη τη Γη φωτίστηκε από ένα κόκκινο, πράσινο και γαλάζιο σέλας, ορατό ακόμα και στους τροπικούς, από την Κούβα και την Τζαμάικα μέχρι το Ελ Σαλβαδόρ και τη Χαβάη.

Το θέαμα ήταν εντυπωσιακό, συνοδεύτηκε όμως από προβλήματα στα συστήματα του τηλέγραφου. Οι τηλεγραφιστές πάθαιναν ηλεκτροπληξία, το τηλεγραφικό χαρτί έπιανε φωτιά. Ακόμα και όταν αποσυνδέθηκαν οι μπαταρίες που τροφοδοτούσαν στις γραμμές, τα επαγωγικά ρεύματα που δημιουργούσε το σέλας συνέχιζαν να επιτρέπουν τη μετάδοση μηνυμάτων.

Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Χάθαουει της NASA, το επεισόδιο του 1859 ήταν η μεγαλύτερη γεωμαγνητική καταιγίδα σε 160 χρόνια παρατηρήσεων. Ακόμα κι αν αναζητήσει κανείς ίχνη τέτοιων επεισοδίων σε πυρήνες πάγου από την Αρκτική ή την Ανταρκτική, η έκλαμψη του Κάρινγκτον παραμένει η ισχυρότερη εδώ και τουλάχιστον 500 χρόνια.

Ακόμα και πιο ήπιες ηλιακές καταιγίδες μπορούν πάντως να προκαλέσουν προβλήματα. Το 1972, η αμερικανική εταιρεία τηλεπικοινωνιών AT&T αναγκάστηκε να αλλάξει σχεδιασμό στα υπερατλαντικά καλώδια όταν η τηλεφωνικές επικοινωνίες διακόπηκαν λόγω γεωμαγνητικής καταιγίδας.

Μια άλλη έκλαμψη στις 14 Μαρτίου 1989 έθεσε εκτός λειτουργίας ένα υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στο Κεμπέκ και άφησε χωρίς ρεύμα για 9 ώρες περίπου 6 εκατομμύρια ανθρώπους.

Το Δεκέμβριο του 2005, ακτίνες-Χ από μια άλλη έκλαμψη προκάλεσαν διαταραχές στις δορυφορικές επικοινωνίες και στο δίκτυο GPS. Η διακοπή κράτησε μόνο δέκα λεπτά, αυτό όμως θα μπορούσε να είχε αποδειχθεί αρκετό για να βγουν αεροπλάνα εκτός πορείας.

Οι ηλιακές εκρήξεις γίνονται συχνότερες και ισχυρότερες στο λεγόμενο ηλιακό μέγιστο, την κορύφωση ενός 11ετούς κύκλου αυξομείωσης της ηλιακής δραστηριότητας.

Το επόμενο μέγιστο εκτιμάται ότι έρχεται το φθινόπωρο του 2013, κανείς όμως δεν ξέρει πότε θα ξανασυμβεί μια έκρηξη ανάλογη με αυτή του 1859.

Το σίγουρο όμως είναι ότι την επόμενη φορά δεν θα ανησυχούμε μόνο για τον τηλέγραφο. Με την ανθρωπότητα να βασίζεται όλο και περισσότερο σε ηλεκτρονικά συστήματα, οι ζημιές στα δίκτυα ηλεκτροδότησης, στα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας και τους δορυφόρους θα μπορούσαν να κοστίσουν δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το πλήρωμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού θα κινδυνεύσει από το μένος του Ήλιου.

Το μόνο θετικό είναι ότι αυτή τη φορά θα έχουμε προειδοποιήσεις από τα διαστημικά σκάφη -SOHO, Hinode, SDO και άλλα- που παραμένουν μόνιμα στραμμένα στον Ήλιο.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ

Headlines