Αγχολυτικά στα αστικά λύματα πειράζουν τα ψάρια στα νεύρα

Φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση του άγχους συσσωρεύονται στα ποτάμια σε συγκεντρώσεις τέτοιες που μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά άγριων ψαριών του γλυκού νερού. Αυτό ανακάλυψαν ερευνητές του Πανεπιστήμιου του Ούμεο στη Σουηδία σύμφωνα με δημοσίευσή τους στο περιοδικο Science.

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι σημαντικές ποσότητες ενός φαρμάκου της κατηγορίας των βενζοδιαζεπινών που ονομάζεται οξαζεπάμη και χορηγείται ευρέως για την αντιμετώπιση του άγχους, καταλήγουν στα ποτάμια μέσω των υπονόμων. Οι συγκεντρώσεις της ουσίας που εντοπίζονται στα ποτάμια είναι μικρές ώστε να θεωρούνται επικίνδυνες για τον άνθρωπο, ωστόσο η νέα μελέτη δείχνει ότι μπορούν να επηρεάσουν τα ψάρια.

Οι βενζοδιαζεπίνες όπως το Valium αποτελούν μια άκρως «δημοφιλή» κατηγορία φαρμάκων. Μπορούν να εκκριθούν άθικτες από το σώμα, να παραμείνουν στο νερό των λυμάτων και να περάσουν στα ποτάμια.

Τώρα η νέα μελέτη έδειξε ότι σχετικά χαμηλές συγκεντρώσεις βενζοδιαζεπινών όπως αυτές που εντοπίζονται στα ποτάμια της Ευρώπης μπορούν να επιδράσουν σημαντικά στη συμπεριφορά της ευρωπαϊκής πέρκας.

Ακοινώνητες πέρκες

Συγκεκριμένα οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι πέρκες που εκτέθηκαν σε πάρα πολύ χαμηλά επίπεδα οξαζεπάμης – συγκεκριμένα 2 μέρη ανά δισεκατομμύριο (ppb) – ήταν λιγότερο κοινωνικές, περισσότερο τολμηρές και έτρωγαν ταχύτερα σε σύγκριση με πέρκες που δεν είχαν εκτεθεί στο φάρμακο.

Όπως σημειώνουν οι επιστήμονες που βρίσκονται πίσω από τη νέα μελέτη, αυτές οι λεπτές αλλαγές στη συμπεριφορά των ψαριών οι οποίες παρατηρούνται ακόμη και σε συνθήκες εργαστηρίου μαρτυρούν πως η ζωή στο γλυκό νερό μπορεί να έχει επηρεαστεί σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από ό,τι πιστεύαμε εξαιτίας αυτής της «κρυμμένης» περιβαλλοντικής ρύπανσης. Υπογραμμίζουν ότι τα νέα στοιχεία δείχνουν πως πρέπει να υπάρξουν κινήσεις για τη διάσπαση των χημικών ουσιών προτού αυτές εκλυθούν στο νερό των λυμάτων.

Ανάγκη για καλύτερες μονάδες διαχείρισης αποβλήτων

«Η λύση στο πρόβλημα δεν είναι βέβαια να σταματήσουν να λαμβάνουν φάρμακα τα άτομα με πρόβλημα αλλά να αναπτύξουμε μονάδες διαχείρισης των αποβλήτων οι οποίες θα μπορούν να ‘συλλάβουν’ τα επικίνδυνα φάρμακα» ανέφερε ο Γέρκερ Φικ από το Πανεπιστήμιο της Ούμεο που συμμετείχε στην ερευνητική ομάδα. Ο ερευνητής προσέθεσε ότι «τα φάρμακα αυτά δεν είναι τοξικά ή βλαβερά σε μικρές δόσεις και χρησιμοποιούνται στους ανθρώπους για θεραπευτικούς σκοπούς. Ετσι δεν έχουν γίνει αναλυτικές μελέτες σχετικά με το τι συμβαίνει όταν περνούν στο νερό».

Ανάλυση των υδάτων του ποταμού Fyris στη Σουηδία στον οποίον καταλήγουν λύματα της Ουψάλα, έδειξε συγκέντρωση οξαζεπάμης της τάξεως των 0,58 μικρογραμμαρίων ανά λίτρο. «Οι συγκεντρώσεις αυτές είναι συγκρίσιμες με εκείνες που έχουν καταγραφεί στα νερά άλλων ευρωπαϊκών και αμερικανικών ποταμών» γράφουν οι ερευνητές στο Science.

21 φάρμακα στο νερό

Η οξαζεπάμη ήταν ένα από 21 φάρμακα που εντόπισαν οι επιστήμονες στο νερό και τα οποία έχουν παρόμοια επίδραση με τη συγκεκριμένη βενζοδιαζεπίνη.

Ο επικεφαλής της μελέτης Τόμας Μπρόντιν ανέφερε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου της Αμερικανικής Ενωσης για την Προώθηση της Επιστήμης (AAAS) το οποίο λαμβάνει χώρα αυτές τις ημέρες στη Βοστώνη ότι όταν άγριες πέρκες εκτέθηκαν σε συγκεντρώσεις οξαζεπάμης αντίστοιχες με αυτές του ποταμού Fyris εμφάνισαν λεπτές αλλά διακριτές αλλαγές στη συμπεριφορά τους. «Οι πέρκες που εκτέθηκαν σε οξαζεπάμη έγιναν λιγότερο κοινωνικές. Δεν ήθελαν να βρίσκονται με την υπόλοιπη ομάδα και ορισμένες εξ αυτών έμεναν όσο πιο μακριά μπορούσαν από τα άλλα άτομα της ομάδας».

Ο δρ Μπρόντιν τόνισε πως όταν ήταν μόνα τους τα ψάρια που είχαν εκτεθεί σε οξαζεπάμη έδειχναν υπέρμετρο θάρρος. «Αφηναν εύκολα ένα ασφαλές καταφύγιο και έμπαιναν σε άγνωστες, εν δυνάμει επικίνδυνες περιοχές. Στον αντίποδα, ψάρια που δεν είχαν εκτεθεί στο φάρμακο παρέμεναν κρυμμένα στο καταφύγιό τους. Τα εκτεθειμένα στην ουσία ψάρια ήταν πολύ λιγότερο στρεσαρισμένα, δεν έδειχναν φόβο». Ο ερευνητής εξήγησε ότι σε περίπτωση που γύρω από τις πέρκες υπήρχαν θηρευτές η συμπεριφορά αυτή θα μπορούσε να τους στοιχίσει ακόμη και τη ζωή τους.

Γρήγορα… σαγόνια

Παράλληλα οι πέρκες που είχαν εκτεθεί στην οξαζεπάμη έτρωγαν ταχύτερα από τις υπόλοιπες. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανισορροπία του συστήματος καθώς η τροφή για τις πέρκες είναι το ζωοπλαγκτόν. Εάν οι πέρκες είναι πολύ «λαίμαργες» τότε, όπως είναι επόμενο ,θα εμφανιστεί έλλειψη του ζωοπλαγκτόν η οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει σε «έκρηξη» των φυκών (το ζωοπλαγκτόν τρώει τα φύκη) επιφέροντας ανισορροπία σε όλο το σύστημα.

Βήμα Science

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ