Η ψυχική μας υγεία αντανακλάται στο στόμα;

Στο κέντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται η συζήτηση για τη διαχείριση των νόσων που ανήκουν στη σφαίρα της ψυχικής υγείας καθώς και των προεκτάσεων τους στη γενικότερη υγεία του στόματος.

Η κοινωνικοοικονομική συγκυρία απαιτεί εντελώς νέα στάση στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την ψυχική ασθένεια και θέτει το πρόβλημα σε ένα πλαίσιο που χρήζει συμβολής πολλών διαφορετικών ειδικοτήτων.

Το στόμα είναι ο καθρέφτης της υγείας μας και κάθε ολοκληρωμένη παθολογική εξέταση περιλαμβάνει τη διερεύνηση σημείων και εκδηλώσεων συστηματικών νόσων στη στοματική κοιλότητα.

Η κατάθλιψη είναι η συχνότερη ψυχική διαταραχή και υπολογίζεται πως ένα στα δέκα άτομα θα νοσήσει από κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή του. Παρ’ όλα αυτά η ψυχική ασθένεια αντιμετωπίζεται ακόμα και σήμερα από μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού ως ταμπού και δεν αναζητά βοήθεια παρά μόνο όταν εκδηλώνει σωματοποιημένα συμπτώματα.

Σε σχέση με την οδοντική υγεία η εκδήλωση μιας ψυχικής διαταραχής όπως η κατάθλιψη αποτυπώνεται με διάφορους τρόπους που θα αναλύσουμε παρακάτω.

Επιγραμματικά:

• Χρόνιος στοματοπροσωπικός πόνος
• Καυσαλγία στόματος ή αλλιώς το σύνδρομο της καυσαλγίας στόματος (Burning mouth syndrome – BMS)
• Αμέλεια στοματικής υγιεινής
• Αύξηση λήψης υδατανθράκων λόγω χαμηλών επιπέδων σεροτονίνης
• Αυξημένη επιθυμία για γλυκά
• Μείωση έκκρισης σάλιου
• Αύξηση συχνότητας καπνίσματος
• Μυκητιάσεις στο στόμα

Χρόνιος στοματοπροσωπικός πόνος είναι το έμμεσο αίσθημα πόνου σε κάποια περιοχή στις γνάθους, τις παρειές ή τους μύες του προσώπου που δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποιο άλλο αίτιο όπως χαλασμένο δόντι, έγκλειστος φρονιμίτης. Είναι μία από τις συχνότερες εκδηλώσεις της κατάθλιψης που σύμφωνα με σχετικές μελέτες αφορά από 41% έως 78% των καταθλιπτικών. Συχνά συνδέεται με μία άλλη παραλειτουργική έξη, αυτή του βρυγμού, που εκδηλώνεται με τρίξιμο ή σφίξιμο των δοντιών. Αυτή αποτελεί κυρίως αντανακλαστικό στο stress και μπορεί να συνοδεύεται από μη φυσιολογική λειτουργία της κροταφογναθικής άρθρωσης.

Έντονα έχει απασχολήσει την οδοντιατρική κοινότητα το σύνδρομο καυσαλγίας στόματος. Ο ασθενής παραπονιέται για έντονο και πολλές φορές βασανιστικό αίσθημα καυστικού πόνου σε περιοχές που μπορεί να ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Πιο συχνά εκδηλώνεται στα ούλα, τον βλεννογόνο των παρειών ή τη γλώσσα και δεν οφείλεται σε κάποιο εμφανές αίτιο (π.χ. απόστημα, στοματική καντιντίαση, περιοδοντίτιδα). Η καλή ανταπόκριση και ανακούφιση των συμπτωμάτων σε κάποια αντικαταθλιπτικά φαρμακεία συνέδεσε το σύνδρομο με τα υψηλά επίπεδα άγχους και την κατάθλιψη. Περαιτέρω μπορεί να οφείλεται σε ορμονικές μεταβολές όπως κατά την εμμηνόπαυση ή σε διατροφικές ελλείψεις κάποιων βιταμινών.

Σε ένα άλλο επίπεδο, τα χαμηλά επίπεδα μεταβολισμού της σεροτονίνης στους καταθλιπτικούς πιστεύεται ότι ευθύνεται για την αυξημένη επιθυμία για πρόσληψη υδατανθράκων. Η αύξηση των υδατανθράκων στο διαιτολόγιο αποτυπώνεται άμεσα στα δόντια καθώς έχουμε πολύ συχνότερα τερηδόνα. Η ζύμωση των υδατανθράκων στο στόμα αυξάνει έντονα τον αριθμό των τερηδονογόνων μικροβίων με αποτέλεσμα πιο πολλά χαλασμένα δόντια.

Στον ασθενή που υποφέρει από κατάθλιψη τα δόντια θα χαλάσουν και για τον επιπλέον λόγο της παραίτησης από τη συνήθεια της στοματική υγιεινής, δηλαδή του βουρτσίσματος. Είναι διαπιστωμένο ερευνητικά ότι σε μία περίοδο έξαρσης των ψυχολογικών συμπτωμάτων της κατάθλιψης ο ασθενής αδιαφορεί για οποιαδήποτε φροντίδα της σωματικής του υγιεινής ή της εμφάνισης του καθώς τα προβλήματα αυτά φαντάζουν πολύ μικρά μπροστά στο ψυχολογικό του βάρος. Η παραμέληση του τακτικού βουρτσίσματος γρήγορα καταλήγει σε καταστροφή των οδοντικών ιστών και οι πονόδοντοι που προκύπτουν καθώς και το πλήγμα της αισθητικής του χαμόγελου βάζουν τον ασθενή σε ένα φαύλο κύκλο αρνητικών συναισθημάτων.

Η ξηροστομία λόγω της ελαττωμένης έκκρισης σάλιου είναι ακόμα ένα σύμπτωμα της κατάθλιψης που δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τερηδονογόνα μικρόβια.

Η ξηρότητα του στόματος συνδέεται τόσο με την ίδια την κατάθλιψη όσο και με την αντικαταθλιπτική αγωγή, αφού είναι μία από τις παρενέργειες πολλών φαρμάκων για την αντιμετώπιση της (π.χ. Ladose, Zoloft, κ.α.).

Οδοντιατρική αντιμετώπιση ασθενή με κατάθλιψη:

• Λήψη πλήρους ιατρικού ιστορικού
• Κλίμα εμπιστοσύνης
• Προληπτικές οδοντιατρικές εργασίες, χρήση φθορίου σε διαλύματα ή βερνίκια
• Παρακίνηση του ασθενούς να πίνει περισσότερο νερό
• Χρήση υποκατάστατων σάλιου
• Προσοχή στη χορήγηση τοπικού αναισθητικού
• Προσοχή στις αλληλεπιδράσεις της αντικαταθλιπτικής αγωγής με άλλα φάρμακα
• Οδοντιατρικές αισθητικές αποκαταστάσεις που βελτιώνουν τα επίπεδα αυτοπεποίθησης του ασθενούς και του επιτρέπουν να χαμογελά άνετα.