Ένκε Φεζολλάρι: «Δεν είμαστε μια χαμένη γενιά»

Τον τελευταίο καιρό σας έχουμε δει να σκηνοθετείτε με άποψη ποικίλα έργα. Μέχρι στιγμής ποια θα λέγατε ότι είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει βρεθεί στο δρόμο σας;
Κάθε έργο και συνεργασία είναι για μένα πρόκληση γιατί πάντα αναμετριέσαι με το είναι σου ,τους άλλους ,το εμείς. Κάθε φορά έχεις να διαχειριστείς ένα διαφορετικό υλικό ,έναν συγγραφέα και μια τελείως διαφορετική συνθήκη. Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν όταν ο Σταμάτης Κραουνάκης μου ζήτησε να τον σκηνοθετήσω στην Απολογία του Σωκράτη του Βάρναλη….μου κόπηκαν τα πόδια…είναι ένα δύσκολο, ποιητικό κείμενο. Τα καταφέραμε νομίζω.

Άλλη μια πρόκληση ήταν η Αγγέλα που σκηνοθέτησα σε μια αυλή στο Μεταξουργείο…ένα έργο του 50,το όνειρο για μια καλύτερη ζωή και ξέρετε αυτό ήταν πρόκληση. Ήθελα να μιλήσω για αυτές τις υπηρέτριες, για την μαμά μου που καθάριζε…με πλήγωνε και ταυτόχρονα με λύτρωνε το ανέβασμα του…. Αλλά και πάλι πιστεύω και επιμένω πως με κάθε τι που καταπιάνομαι είναι μια πρόκληση. Τα έργα που σκηνοθετώ τα νιώθω σαν παιδιά μου, όπως και τους συνεργάτες μου. Και φυσικά πάντοτε τζογάρεις, αυτή είναι η μαγεία νομίζω.

Πώς ήταν το ξεκίνημά σας, όταν από την Αλβανία ήρθατε και ενταχθήκατε στον καλλιτεχνικό χώρο;
Όντας παιδάκι η μαμά μου είχε δει τις καλλιτεχνικές ανησυχίες μου και με έστειλε στο μπαλέτο όπου φυσικά ο πατέρας μου δεν με άφησε να συνεχίσω. Αργότερα εκείνοι χώρισαν όταν ήρθαμε στην Ελλάδα, στα 11 μου χρόνια Στο Λύκειο οι καθηγητές και οι συμμαθητές μου, μου έλεγαν να γίνω ηθοποιός. Ήμουν ο κλόουν της τάξης και έτσι παροτρυνόμενος από τους καθηγητές αποφάσισα να δώσω εξετάσεις στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, όπου και πέρασα με την πρώτη. Η μαμά μου έκλαιγε ασταμάτητα….το οφείλω στη μαμά μου που με σπούδασε και με μεγάλωσε μόνη της…

Τι είδους εμπόδια συναντήσατε;
Κυρίως του εαυτού μου ,να αποδεχτώ εμένα, την καταγωγή μου και να επιβιώσω μέσα από την κουλτούρα που διδάχτηκα, μέσα από το ήθος και την παιδεία της μητέρας μου και όχι μέσα από την ανηθικότητα.

Μέσα από τη σκηνοθεσία σας τι επιδιώκεται να τονίσετε στην Ελλάδα της κρίσης;
Ότι δεν είμαστε μια χαμένη γενιά. Πιστεύω στα ιδανικά, πιστεύω στην ανθρωπιά, στην ανάγκη του να μιλήσω για πράγματα που με αφορούν,για καταστάσεις που αφορούν τον ανθρωπο-κοινωνία, για θέματα που αγγίζουν εμένα και τον διπλανό μου, για μια τέχνη η οποία αφορά τον πολίτη και όχι η τέχνη για τέχνη. Για μια τέχνη που τροφοδοτεί και ξυπνα,που αλλάζει, που αφυπνίζει αισθήματα και συνειδήσεις, μην παρεξηγηθώ όχι στρατευμένο θέατρο αλλά ανθρωπιστικό, με τον άνθρωπο να είναι στο επίκεντρο ,όπως συμβαίνει στον Τσεχωφ που ήταν βαθιά ανθρωπιστής.

Πώς και επιλέξετε να σκηνοθετήσετε τον «Πλατόνοφ» του Τσέχωφ;
Θεωρείται από τα πιο προβληματικά και ατελή του έργα. Αλλά αυτό με ιντριγκαρε η δική μου εκδοχή σε ένα έργο που κινείται ανάμεσα σε θεατρικό και λογοτεχνικό δοκίμιο. Με ιντρίγκαρε ότι έγραψε το έργο στην ηλικία των18 ετών, ότι έχει θυμό μέσα του όταν το γράφει, θυμό με τους γονείς του, με τους κοινωνικά ανερχόμενους πολίτες, με την αδικία, με τους γιατρούς, με την αγάπη. Δεν πιστεύω στο θέατρο που δείχνει με το δάχτυλο στον πίνακα όπως στο σχολείο. Στόχος είναι να έχει το κοινό το δικαίωμα ενός στοχασμού στην βαθιά ανθρώπινη ύπαρξη, γιατί αυτό είναι το κουκούτσι του Πλατονοφ. Με την ανθρώπινη ύπαρξη ασχολείται ο Τσεχωφ.

Τι ξεχωρίζετε μέσα από το έργο; Ένας Πλατόνοφ χρειάζεται στη σύγχρονη εποχή;
Τα θέματα του είναι καίρια. Οι ήρωες και η γλώσσα του είναι γύρω μας. Μιλά για ανθρώπους που δεν άλλαξαν τον κόσμο ενώ θα ήθελαν. Σαν σήμερα που οι ήρωες έχουν λιγοστέψει.

Πόσο μακριά και πόσο κοντά στο σήμερα είναι η Ρωσία μέσα από τα μάτια του Τσέχωφ;
Υπάρχει και εδώ όπως και σε άλλα έργα του Τσέχωφ το παραδοσιακό ρώσικο κτήμα με την έπαυλή του κάπου στο νότο της χώρας, που λειτουργεί ως ένας πραγματικός όσο και συμβολικός χώρος για τους πολυάριθμους ενοίκους και επισκέπτες του, οι οποίοι συστήνουν ταυτόχρονα και μια μικρογραφία της παρακμάζουσας τσαρικής Ρωσίας (καταχρεωμένοι αριστοκράτες, απατεώνες, χωριάτες σε κοινωνική άνοδο, έμποροι, τοκογλύφοι, αλήτες). Ο Τσεχωφ μιλά για το τέλος μιας εποχής. Πιστεύω ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει….

Εκτός από τον Πλατόνοφ σκηνοθετείτε και την παράσταση «Επάγγελμα Πόρνη». Πόσο σας απασχολεί η βία που ασκείται στις γυναίκες και τι μήνυμα επιχειρείτε να περάσετε μέσα από την παράσταση;
Κομψή,φιλοσοφημένη, εκκεντρική ,εστέτ, μαγκιόρα, σκληρή, τρυφερή η Λιλή Ζωγράφου περνά δια πυρός και σιδήρου και βγαίνει νικήτρια-μιας και η ουσία της δεν αλλοιώνεται- καταμαρτυρώντας πως η ζωή νικά. Δύο ιστορίες αυτοβιογραφικές που δίνουν το στίγμα της εποχής και σκιαγραφούν τη συγγραφέα-ορόσημο της Ελλάδας της μεταπολίτευσης: μίας γυναίκας αγωνίστριας ενάντια σε κάθε μορφή βίας. Σε κάθε καθεστώς που εξαθλιώνει την ανθρώπινη υπόσταση και σε κάθε αυτεπάγγελτη εξουσία που στερεί τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.

Προτιμάτε να σκηνοθετείτε έργα ελλήνων ή ξένων συγγραφέων;
Το Παγκόσμιο θέατρο είναι και ελληνικό. Μου αρέσουν πολύ οι κλασικοί συγγραφείς , αλλά φυσικά και οι νεότεροι. Πάντα το ελληνικό είναι πιο κοντά στη ταυτότητα μας αλλά από την άλλη κατανοώ με την ίδια θέρμη και τον Τένεσι Ουίλιαμς και τον Σαίξπηρ.

Ποιος είναι ο αγαπημένος σας συγγραφέας και ποιο έργο θα θέλατε πολύ να σκηνοθετήσετε στο μέλλον;
Είναι τόσοι πολλοί…αφήνομαι στο ρεύμα ενίοτε και από την άλλη θα ήθελα πολύ να αγγίξω ξανά τον Ευριπίδη και φυσικά τον Τένεσι και τον Αλμοδόβαρ( Το ‘’Όλα για την Μητέρα μου’’ μεγάλο απωθημένο).

Συνέντευξη: Ελισάβετ Σταμοπούλου