Η Κούβα όπως την έζησε ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ

Όταν κάποιος ακούει τη λέξη «Κούβα», μετά τον Φιντέλ Κάστρο συνειρμικά του έρχεται στο νου ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ, ο άνθρωπος που συνδέθηκε περισσότερο από κάθε άλλον με την Αβάνα και την ζωντανή κουλτούρα της.

Ο αμερικανός συγγραφέας έμεινε στην Κούβα για σχεδόν 22 συναπτά έτη, από την άνοιξη του 1939 μέχρι το καλοκαίρι του 1960, λίγους μήνες πριν την αυτοκτονία του.

Συνδέθηκε με την πρωτεύουσα της χώρας, τους ανθρώπους της, τη μουσική της, αλλά επίσης φρόντισε να κληροδοτήσει στη Κούβα και μερικά πράγματα ώστε κι αυτή με τη σειρά της να είναι υπερήφανη: λόγου χάρη, τα μυθιστορήματα του «Για ποιον χτυπά η καμπάνα» και «Ο γέρος και η θάλασσα», τα οποία γράφτηκαν εξολοκλήρου στην έπαυλη του στην Αβάνα. Ή τη διάσημη συνταγή του για το «Ντάκιρι Πάπα Ντόμπλε», το αγαπημένο του ποτό, το οποίο μάλιστα… εφηύρε ο ίδιος ο συγγραφέας.

Η έπαυλη-μουσείο Φίνκα Βίχια

Μετά τον τρίτο του γάμο με τη Μάρθα Γκέλχορν, ο Χέμινγουεϊ εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κούβα, στη βίλα Φίνκα Βίχια (σημαίνει «Έπαυλη-Παρατηρητήριο» στα ισπανικά), κοντά στην Αβάνα. Το σπίτι χτίστηκε το 1886 από τον Καταλανό αρχιτέκτονα Μιγκέλ Πασκουάλ ι Μπαγκέρ πάνω σε έναν επιβλητικό λόφο, στο προάστιο Σαν Φρανσίσκο ντε Πάουλα, περίπου 11 χλμ. έξω από την Αβάνα.

Οι συνήθειες του Χέμινγουεϊ ως συγγραφέα ήταν ελαφρώς περίεργες καθώς, αρνούμενος πεισματικά να γράφει όντας καθισμένος σε καρέκλα, τοποθετούσε βιβλία κάτω από την αγαπημένη του γραφομηχανή ώστε εκείνη να είναι υπερυψωμένη, δίνοντας του την δυνατότητα να γράφει όρθιος!

Μάλιστα, ο ίδιος είχε έναν κανόνα για τη διαδικασία συγγραφής, που ήταν «να γράφεις μεθυσμένος, αλλά να διορθώνεις ξεμέθυστος». Το σπίτι όπου ο συγγραφέας έζησε και έγραψε επτά βιβλία του μέχρι σήμερα δεν έχει πειραχτεί καθόλου και μάλιστα έχει μετατραπεί σε μουσείο, τόπο προσκυνήματος των απανταχού φίλων του.

Πριν από λίγα χρόνια ψηφιοποιήθηκαν και δόθηκαν στη δημοσιότητα από τις Αρχές της Κούβας χιλιάδες έγγραφα, φωτογραφίες και βιβλία που ανήκαν στον Χέμινγουεϊ και παρέμεναν επί δεκαετίες στο υπόγειο της Φίνκα Βίχια. Είναι περισσότερα από 2.000 έγγραφα, χειρόγραφα ορισμένων έργων του, επιστολές, αποδείξεις από καταστήματα, περίπου 3.500 φωτογραφίες και 9.000 βιβλία.

Από τα βιβλία θεωρείται βέβαιο ότι ο Χέμινγουεϊ είχε διαβάσει επισταμένως τουλάχιστον τα 2.000 επειδή έγραφε σημειώσεις στα περιθώρια. Τα ψηφιοποιημένα ντοκουμέντα είναι διαθέσιμα τόσο μέσω του διαδικτύου όσο και στη Συλλογή Χέμινγουεϊ της Προεδρικής Βιβλιοθήκης Τζον Φ. Κένεντι.

Χέμινγουεϊ και Φιντέλ Κάστρο

Ο συγγραφέας είχε προλάβει να γνωριστεί με τον Φιντέλ Κάστρο, ο οποίος τον εκτιμούσε ιδιαίτερα. Μάλιστα σε μια εκτενή του συνέντευξη στον Γάλλο δημοσιογράφο Ιγνάσιο Ραμονέ («Εκατό ώρες με τον Φιντέλ» στα ελληνικά, εκδ. Πατάκη, 2007), ο Φιντέλ αναφέρεται στον Χέμινγουεϊ με τα εξης λόγια: «Και τον Χέμινγουεϊ θα μου άρεσε να τον είχα γνωρίσει καλύτερα. Του άρεσε η Κούβα, αγάπησε αυτό το νησί. Έζησε εδώ, μας άφησε πολλά πράγματα, τη βιβλιοθήκη του, το σπίτι του, που σήμερα είναι μουσείο. Τον πρώτο χρόνο της επανάστασης μπόρεσα να μιλήσω δυο φορές μαζί του, για λίγη ώρα. Αν ο Χέμινγουεϊ είχε ζήσει μερικά χρόνια ακόμη, θα μου άρεσε να έχω βρει το χρόνο να συζητήσω περισσότερο μαζί του. Να αποκτήσουμε πιο στενές σχέσεις. Διάβασα πάνω από μια φορά μερικά μυθιστορήματά του. Και σε πολλά από αυτά –«Για ποιον χτυπά η καμπάνα», «Αποχαιρετισμός στα όπλα»- πάντα βάζει το βασικό ήρωά του να συνομιλεί με τον εαυτό του. Είναι αυτό που μ’ αρέσει περισσότερο στο Χέμινγουεϊ, οι μονόλογοι, όταν οι ήρωές του μιλούν με τον εαυτό τους. Όπως στο «Γέρο και τη θάλασσα», το βιβλίο για το οποίο του έδωσαν το Νόμπελ. Ως άνθρωπος, από το λίγο που μπόρεσα να τον γνωρίσω, μου φαινόταν, στις συνήθειές του, στις πράξεις του, στις υποθέσεις του, πολύ ανθρώπινος».

Οι διατροφικές συνήθειες του Χέμινγουεϊ και το φημισμένο μπέργκερ του

Η συνταγή για το αγαπημένο μπέργκερ του Χέμινγουεϊ είναι διαθέσιμη εδώ και λίγους μήνες σε ψηφιακή μορφή από την Προεδρική Βιβλιοθήκη Τζον Φ. Κένεντι στη Βοστώνη.

Το «Μπέργκερ Χέμινγουεϊ» είναι «μία γνήσια ’50s συνταγή», σύμφωνα με τη Σάντρα Σπάνιερ, επιμελήτρια του Hemingway Letters Project. Η συνταγή είχε πρωτοδημοσιευτεί το 1966 απ’ την τέταρτη σύζυγο του Χέμινγουεϊ, τη Μέρι Ουέλς, σε μία εγκυκλοπαίδεια μαγειρικής ονόματι Woman’s Day Encyclopedia of Cookery. Ο συγγραφέας μαγείρευε ο ίδιος το απλό αυτό φαγητό και συχνά το σέρβιρε στους καλεσμένους του.

Για τη συνταγή χρειάζονται τα εξής υλικά:

• Μισό κιλό κιμάς μοσχαρίσιος
• 2 σκελίδες σκόρδο πολύ ψιλοκομμένο
• 2 μικρά φρέσκα κρεμμυδάκια πολύ ψιλοκομμένα
• Μία γεμάτη κουταλιά Indian relish (ρέλις: ινδική σάλτσα αγγουριού και λάχανου)
• 2 κουταλιές σούπας κάππαρη
• 1 κουταλάκι φασκόμηλο αποξηραμένο
• Μισό κουταλάκι μείγμα μπαχαρικών (πολύ λίγο από το καθένα: κανέλα, γαρύφαλλο, μπαχάρι, μοσχοκάρυδο, αποξηραμένα φύλλα δάφνης)
• Μισό κουταλάκι ζάχαρη
• 1 αβγό χτυπημένο σε ένα μπολ με πιρούνι
• Λίγος ψιλοκομμένος μαϊντανός
• Περίπου 1/3 της κούπας κόκκινο ή λευκό ξηρό κρασί
• Αλάτι, πιπέρι και ελαιόλαδο για το τηγάνι

Η Ουέλς περιγράφει την εκτέλεση της συνταγής ως εξής:

«Ανοίγεις τον κιμά σε ένα μεγάλο μπολ χρησιμοποιώντας ένα πιρούνι, σκορπίζεις πάνω του το σκόρδο και το κρεμμύδι και όλα τα μπαχαρικά και ζυμώνεις να ανακατευτούν όλα καλά. Το αφήνεις δεκαπέντε λεπτά να μείνει, όση ώρα φτιάχνεις τη σαλάτα. Πρόσθεσε το ρέλις, την κάππαρη, το κρασί και το αβγό και ζύμωσε ξανά καλά. Ασ’ το να μείνει για άλλα 10 λεπτά να «ξεκουραστεί» μέσα στη μαρινάδα του. Φτιάξε μεγάλα μπιφτέκια με τα χέρια σου. Τα μπιφτέκια πρέπει να είναι αφράτα και μαλακά και να έχουν πάχος μια ίντσα [δυόμισι εκατοστά]. Ζέστανε το λάδι στο τηγάνι, τόσο ώστε να είναι ζεστό αλλά να μην καπνίζει, βάλε τα μπιφτέκια και τηγάνισέ τα για τέσσερα λεπτά, χαμηλώνοντας τη φωτιά. Γύρνα τα μπιφτέκια, δυνάμωσε ξανά τη φωτιά και σε ένα λεπτό ξαναχαμήλωσέ τη. Τηγάνισε για περίπου τρία λεπτά. Και οι δύο πλευρές του μπιφτεκιού πρέπει να είναι τραγανές και καφέ σε χρώμα ενώ το κέντρο του, όταν το κόβεις, να είναι ροζ και ζουμερό».

Σύμφωνα με τη Σπάνιερ, πάντως, ο συγγραφέας ήταν λάτρης κυρίως του ασιατικού φαγητού κι ένα από τα αγαπημένα του εστιατόρια βρισκόταν στην Τσάιναταουν (την Κινεζική Συνοικία) της Αβάνας στην Κούβα.

Το αγαπημένο του μπαρ στην Αβάνα και το διάσημο ντάκιρι του

Τα μπαρ της Αβάνας που ισχυρίζονται ότι είναι «το αγαπημένο στέκι του Χέμινγουεϊ» είναι πολλά, όμως σε αυτά που αποδεδειγμένα σύχναζε ο συγγραφέας είναι το «Λα Μποντεγκίτα» και το «Ελ Φλοριντίτα». Μάλιστα, η φράση «My mojito in La Bodeguita, my daiquiri in El Floridita» («Για το μοχίτο μου πάω στο Λα Μποντεγκίτα και για το ντάκιρι μου πάω στο Ελ Φλοριντίτα») του Χέμινγουεϊ είναι γραμμένη με το χέρι στο Floridita, στην ίδια εκείνη γωνία που επέλεγε να κάτσει ο Χέμινγουεϊ και να τα πιει, άλλοτε μόνος του, άλλοτε με την γυναίκα του, Μάρθα Γκέλχορν.

Πάντως, μέχρι σήμερα στο «Ελ Φλοριντίτα» εξακολουθεί να σερβίρεται το ποτό Ντάκιρι Πάπα Ντόμπλε (το «Διπλό του Μπαμπά», αφού έτσι αποκαλούσαν οι Κουβανοί τον Χέμινγουεϊ), ένα μίγμα από ρούμι, χυμό γκρέιπφρουτ, χυμό λάιμ και λικέρ μαρασκίνο. Έπινε μέχρι και οκτώ τέτοια σε ένα ολόκληρο βράδυ επειδή, όπως συνήθιζε να λέει σκωπτικά, «μερικές φορές, ένας έξυπνος άνθρωπος αναγκάζεται να μεθύσει, για να περάσει την ώρα του με ηλίθιους».

Ιδού η συνταγή του Daiquiri Papa Doble, όπως περιγράφεται στο «Βιβλίο μαγειρικής του Χέμινγουεϊ» (Τhe Hemingway Cookbook, 1998):

• 3 μεζούρες ρούμι Bacardi ή Havana Club λευκό
• χυμός από 2 λάιμ
• χυμός από 1/2 γκρέιπφρουτ
• 6 σταγόνες λικέρ μαρασκίνο

Γεμίζουμε το σέικερ με σπασμένο ή τριμμένο πάγο κατά το ¼. Ρίχνουμε όλα τα υπόλοιπα και ανακατεύουμε δυνατά μέχρι το μίγμα να θολώσει, αποκτώντας ένα ανοιχτό χρώμα. Σερβίρεται αμέσως σε κωνικά ποτήρια κοκτέιλ (του μαρτίνι).

Τον Ιούλιο του 1960 ο Χέμινγουεϊ άφησε την λατρεμένη του Κούβα κι επέστρεψε στις ΗΠΑ, στο Κίτσαμ του Αϊντάχο. Έναν χρόνο αργότερα, βασανισμένος από την κατάθλιψη που έπασχε από καιρό, αυτοκτόνησε σε ηλικία 61 ετών. Ο τάφος του βρίσκεται στο καθολικό νεκροταφείο του Κίτσαμ.

Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Τσάβαλος

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ