Έμελιν Πάνκχερστ: Η ακτιβίστρια που άνοιξε το δρόμο για τη γυναικεία ψήφο

Ελισάβετ Σταμοπούλου

Μάχη δίχως σταματημό, αγώνας με κάθε τίμημα, δίψα για μεταρρύθμιση, είναι στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη δράση της ακτιβίστριας Έμελιν Πάνκχερστ η οποία ηγήθηκε του κινήματος των Σουφραζετών στη Βρετανία.

Στη ζωή της Πάνκχερστ πολλές στιγμές θυμίζουν την αρχή μιας νέας εποχής, και δεν ξεθωριάζουν από το χρόνο.

Γεννήθηκε στο Μάντσεστερ το 1858, και μεγάλωσε σε μια οικογένεια με την πολιτική και τον ακτιβισμό να βρίσκονται στο επίκεντρο. Κληρονόμος της οικογενειακής αυτής παράδοσης, η Πάνκχερστ αφιερώθηκε από την εφηβική κιόλας ηλικία στην πάλη για τα δικαιώματα των γυναικών.

Η οικογένειά της, αν και εμπλεκόταν ενεργά στην πολιτική, προσπαθούσε να τη μυήσει σε μια πιο συντηρητική και παραδοσιακή ζωή. Προς ένα δρόμο που δεν υπήρχε κάτι άλλο εκτός από το ρόλο της συζύγου και της μητέρας.

Δεν επηρεάστηκε, ωστόσο, από την επιθυμία των γονιών της. Η επαναστατική της φύση δεν άφηνε τη συνείδησή της ήσυχη. Έτσι, αποφάσισε να παρακολουθήσει μαθήματα στην École Normale de Neuilly, όπου ήρθε σε επαφή με πολιτικά κινήματα.

Ο γάμος ήλθε στη ζωή της το 1879, οπότε και παντρεύτηκε τον κατά 24 χρόνια μεγαλύτερό της δικηγόρο Ρίτσαρντ Πάνκχερστ, που υποστήριζε τις δράσεις της. Με το κίνημα των Σουφραζετών ξεκίνησε να ασχολείται από το 1880, ήρθε όμως σε ρήξη με τα μέλη εκείνα που υποστήριζαν πως το δικαίωμα ψήφου έπρεπε να δοθεί μόνο στις παντρεμένες γυναίκες.

Ακάθεκτη και αναζητώντας την πιο αποτελεσματική δράση, ίδρυσε και συμμετείχε ενεργά στην Women’s Franchise League. Στις βασικές θέσεις βρισκόταν η γυναικεία ψήφος, όπως και η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα σε θέματα διαζυγίου και κληρονομιάς. Ο χαρακτηρισμός «ριζοσπαστικό» συνόδευσε σε αρκετές περιπτώσεις το κίνημα.

Με το πέρασμα του χρόνου, και όταν πλέον πέθανε ο σύζυγός της, κλιμακώθηκαν οι κινητοποιήσεις της. Δημιούργησε την Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών (WSPU), το 1903, η δράση της οποίας δεν θεωρούνταν πάντα νόμιμη. Απαντώντας, ωστόσο, σε όσους έκαναν λόγο για τρομοκρατικές ενέργειες, η Πάνκχερστ υποστήριζε πως η κατάσταση του γυναικείου φύλου είναι «τόσο αξιοθρήνητη που είναι καθήκον μας να παραβούμε το νόμο».

Μαζικές διαδηλώσεις, συνθήματα σε τοίχους, προπηλακισμοί αστυνομικών και εμπρησμοί, χρησιμοποιούνταν ως μέσο πίεσης για σημαντικές μεταρρυθμίσεις.

Μετά από μεγάλους αγώνες, η Πάνκχερστ συνελήφθη το 1908 όταν προσπάθησε να μπει στη βρετανική Βουλή για να επιδώσει ψήφισμα. Η ίδια χρησιμοποιούσε πάντως τις συλλήψεις της για να δώσει ώθηση στο κίνημα.

«Δεν είμαστε εδώ γιατί παραβαίνουμε τους νόμους. Είμαστε εδώ για να φτιάξουμε τους νόμους», είχε πει σε δικαστή.

Η απεργία πείνας αποτέλεσε ένα ακόμη «όπλο» στη φαρέτρα της για την ενίσχυση των θέσεων του κινήματος, όπως και η μεγάλη διαδήλωση του 1910 με εκατοντάδες σουφραζέτες να μάχονται μπροστά στο βρετανικό κοινοβούλιο.

Στην πορεία η Πάνκχερστ παρέδωσε την ηγεσία της WSPU στην κόρη της Κρίσταμπελ, που δεν φοβήθηκε να συγκρουστεί και να διεκδικήσει.

Οι σουφραζέτες, όμως, κινήθηκαν πιο ειρηνικά το 1914, με τη γερμανική απειλή να δημιουργεί έντονες ανησυχίες για το μέλλον της δημοκρατίας. Τελικά το δικαίωμα ψήφου εκχωρήθηκε μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στις Βρετανίδες άνω των 30 ετών.

Το WSPU μετονομάστηκε σε Γυναικείο Κόμμα. Η Πάνκχερστ, ωστόσο, προσχώρησε στο Συντηρητικό Κόμμα γεγονός που σχολιάστηκε. Όταν ήλθε η Οκτωβριανή Επανάσταση, οι απόψεις της ήταν πλέον λιγότερο ριζοσπαστικές.

Έφυγε από τη ζωή το 1928 χωρίς να προλάβει να δει το αποτέλεσμα των αγώνων της. Στην ιστορία όμως το όνομά της είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την παροχή του δικαιώματος γυναικείας ψήφου.

Το 1999 το περιοδικό Time ενέταξε την Πάνκχερστ στον κατάλογο με τις 100 πιο σημαντικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, λέγοντας γι’ αυτή: «Σχημάτισε την ιδέα της σημερινής γυναίκας, δημιούργησε νέα πρότυπα».

Ελισάβετ Σταμοπούλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ