Πριν ακριβώς τριάντα χρόνια, στις 28 Ιανουαρίου 1986 γράφτηκε μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην ιστορία της εξερεύνησης του Διαστήματος, η καταστροφή του Challenger, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους και τα επτά μέλη του πληρώματος, ανάμεσα τους και ο πρώτος απλός πολίτης που θα ταξίδευε στο διάστημα.
Το 1986 είναι μια κρίσιμη χρονιά, όχι μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά κυρίως για τη Διαστημική της Υπηρεσία, τη γνωστή NASA, η οποία έχει επιδοθεί σε έναν αγώνα εντυπώσεων με το αντίπαλο δέος, την τότε ΕΣΣΔ, με σκοπό (ξανά) την εξερεύνηση του διαστήματος.
Βρισκόμαστε, χρονικά, στη μέση της θητείας του αμερικανού προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν, ο οποίος τρία χρόνια πριν, το 1983, είχε ανακοινώσει για πρώτη φορά την υιοθέτηση ενός σχεδίου στρατηγικής άμυνας για να προστατεύσει τις ΗΠΑ από τυχόν σοβιετική απειλή.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα, που έμεινε στην ιστορία ως «Πόλεμος των Άστρων», είχε ως στόχο του την αντιμετώπιση των εχθρικών διηπειρωτικών πυραύλων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, και ειδικά μετά την επιτυχία των διαστημικών προγραμμάτων Mercury, Gemini και Apollo, η NASA ανακοίνωσε πως τον Ιανουάριο του 1986 θα έστελνε στο διάστημα το Challenger με επταμελές πλήρωμα, ανάμεσα τους και τον πρώτο μη αστροναύτη, αλλά απλό Αμερικανό πολίτη.
Η 37χρονη Κρίστα Μακόλιφ ήταν μια καθηγήτρια γυμνασίου στο Κόνκορντ του Νιου Χαμσάιρ, που είχε επιλεγεί μεταξύ 11.000 υποψηφίων εκπαιδευτικών, όταν το 1984 η κυβέρνηση Ρέιγκαν είχε προκηρύξει ένα διαγωνισμό για τη συμμετοχή του πρώτου Αμερικανού πολίτη σε μια διαστημική πτήση –μια κίνηση που θα ενίσχυε θετικά τη δημόσια εικόνα της NASA.
Οι υπόλοιποι έξι αστροναύτες που θα τη συνόδευαν θα ήταν ο Μάικλ Σμιθ, ο Ρόναλντ ΜακΝάιρ, ο Έλισον Ονιζούκα, ο Γκρεγκ Τζάρβις, η Τζούντιθ Ρέσνικ και ο διοικητής του διαστημικού λεωφορείου Φράνσις Σκόμπι.
Η Μακόλιφ αφού ολοκλήρωσε μια βασική εκπαίδευση προκειμένου να αντέξει το απαιτητικό ταξίδι, πόζαρε στην αναμνηστική φωτογραφία που δόθηκε στη δημοσιότητα, λίγες ημέρες πριν την εκτόξευση του διαστημικού λεωφορείου, που αρχικά θα ελάμβανε χώρα στις 22 Ιανουαρίου από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στη Φλόριντα.
Το επταμελές πλήρωμα του Τσάλεντζερ. Στην κάτω σειρά: ο Μάικλ Σμιθ (αριστερά), ο διοικητής του διαστημικού λεωφορείου Φράνσις Σκόμπι (κέντρο) και ο Ρόναλντ ΜακΝάιρ (δεξιά). Στην πάνω σειρά (από αριστερά): Έλισον Ονιζούκα, η δασκάλα Κρίστα Μακόλιφ, ο Γκρεγκ Τζάρβις και η Τζούντιθ Ρέσνικ.
Στις 22 Ιανουαρίου η εκτόξευση αναβλήθηκε για τις 26, λόγω εργασιών στο Κένεντι. Στις 25 του μηνός πάρθηκε η απόφαση η πτήση να πάρει άλλη μια ημέρα αναβολή, για τις 27, λόγω κακών καιρικών συνθηκών.
Το πλήρωμα του Challenger ξυπνά στις πέντε το πρωί της 27ης και η διαδικασία συνεχίζεται ομαλά με την επιβίβασή του στο σκάφος γύρω στις οκτώ. Όμως στις 9:10 π.μ. η αντίστροφη μέτρηση για την εκτόξευση σταματά όταν το πλήρωμα αναφέρει ότι παρουσιάστηκε ένα πρόβλημα με τη θυρίδα εισόδου στο διαστημικό λεωφορείο. Έτσι, η εκτόξευση αναβάλλεται για το επόμενο πρωινό, στις 28.
Τελικά, στις 11:39 π.μ. της 28ης Ιανουαρίου 1986, το Challenger πυροδοτεί τους κινητήρες του και εκτοξεύεται, με το γεγονός να μεταδίδεται ζωντανά από την αμερικανική τηλεόραση και τους δεκάδες συγγενείς και φίλους του πληρώματος να παρακολουθούν την εκτόξευση από το κέντρο Κένεντι.
Το διαστημικό λεωφορείο υψώνεται μέσα σε ένα σύννεφο καπνών και υδρατμών, κανείς όμως στο κέντρο έλεγχου δεν θα διακρίνει μια τολύπα υπόπτου γκρίζου καπνού που ξεφεύγει από τον δεξιό πύραυλο στερεού προωθητικού, σχεδόν ένα δευτερόλεπτο μετά την απογείωση.
Πάντως, στο κέντρο ελέγχου, όλα δείχνουν να βαίνουν κατ’ ευχή, τουλάχιστον κατά το πρώτο –κρίσιμο- λεπτό της εκτόξευσης: ο Έλεγχος Αποστολής ενημερώνει το πλήρωμα ότι η αύξηση ισχύος των κινητήρων είχε ολοκληρωθεί αποτελεσματικά. «Challenger, δώσε την μέγιστη ισχύ στους κινητήρες σου», λέει ο τέως αστροναύτης Ρίτσαρντ Κόβι που βρίσκεται στην κονσόλα επικοινωνίας με το διαστημικό λεωφορείο, στο κέντρο ελέγχου του Κένεντι. Ο κυβερνήτης Σκόμπι επιβεβαιώνει τη λήψη της εντολής, λέγοντας «ελήφθη, βάζω μέγιστη ισχύ».
Αυτή έμελλε να είναι η τελευταία επικοινωνία του κέντρου με το διαστημικό λεωφορείο, καθώς ακριβώς 73 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση διακρίνεται στον ουρανό, σε ύψος 15 χιλιομέτρων, μια πύρινη (αλλά λευκή) σφαίρα φωτιάς και καπνού που ολοένα και μεγαλώνει, ενώ οι δύο πύραυλοι του στερεού προωθητικού απομακρύνονται πετώντας ακανόνιστα.
Από το Χιούστον ο άνθρωπος που σχολιάζει την πορεία της εκτόξευσης για λογαριασμό της NASA, ο υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων Στίβ Νέσμπιτ, δεν έχει ακόμη καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει –κι η αμήχανη σιωπή που ακολουθεί υποδηλώνει το μέγεθος της σύγχυσης.
«Οι ελεγκτές της πτήσης εξετάζουν πολύ προσεκτικά την κατάσταση. Μάλλον έχουμε μια σοβαρή δυσλειτουργία», λέει ο Νέσμπιτ, ο οποίος λίγα δευτερόλεπτα μετά ανακοινώνει επισήμως πως «ο αξιωματικός πτήσης αναφέρει ότι το όχημα εξερράγη».
Για την ακρίβεια, κι αντίθετα με ό,τι πιστεύουμε, το Challenger δεν εξερράγη, αλλά καταστράφηκε από δυνάμεις αεροδυναμικής αντίστασης και έπεσε στον ωκεανό, λίγο πιο έξω από τις ακτές της Φλόριντα.
Γι’ αυτό και δεν κάνουμε λόγο για έκρηξη, αλλά για καταστροφή.
Για τον λόγο αυτό, εικάζεται πως οι επτά αστροναύτες δεν πέθαναν από την έκρηξη, άλλα έζησαν όλη την αγωνία της πτώσης του Challenger στον ωκεανό, όπου βρήκαν σίγουρα το θάνατο, καθώς το διαστημικό λεωφορείο συνετρίβη πάνω στη θάλασσα με ταχύτητα άνω των 500 χλμ./ώρα.
Αυτό το σενάριο ενισχύεται κι από το βίντεο που απεικονίζει την καταστροφή, όπου διακρίνεται ο θάλαμος του πληρώματος ο οποίος έχει αποσπαστεί ακέραιος και έχει εκσφενδονιστεί στον αέρα.
Οι περισσότεροι συμφωνούν πάντως πως το επταμελές πλήρωμα κατά πάσα πιθανότητα ήταν λιπόθυμο σε αυτά τα μαρτυρικά 2 λεπτά και 45 δευτερόλεπτα που χρειάστηκε ο θαλαμίσκος προκειμένου να πέσει στον Ατλαντικό –και κατόπιν να βρεθεί σε βάθος πολλών μέτρων στον πυθμένα του ωκεανού.
Ακόμη και σήμερα πάντως, τριάντα χρόνια μετά, εξακολουθεί να συγκλονίζει η τηλεοπτική εικόνα με τους πύραυλους στερεού προωθητικού να συνεχίζουν την τυφλή πορεία τους στον ουρανό, στριφογυρίζοντας.
«Ξέρω ότι δυσκολεύεστε να κατανοήσετε, αλλά μερικές φορές άσχημα πράγματα όπως το σημερινό συμβαίνουν. Είναι όλα μέρος της διαδικασίας της ανακάλυψης και της εξερεύνησης», είπε το ίδιο βράδυ ο Ρέιγκαν απευθυνόμενος σε όλη τη χώρα κι ανακοινώνοντας την σύσταση μιας επιτροπής για την διενέργεια της έρευνας που οδήγησε στην τραγωδία.
Το πόρισμα της Επιτροπής Ρότζερς
Η κυβέρνηση Ρέιγκαν ανακοίνωσε λοιπόν το σχηματισμό της Προεδρικής Επιτροπής Ρότζερς με επικεφαλής τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Γουίλιαμ Ρότζερς και άλλα διάσημα μέλη, όπως ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στο Φεγγάρι, ο Νιλ Άρμστρονγκ, η πρώτη αμερικανίδα αστροναύτης Σάλι Ράιντ, ο πτέραρχος εν αποστρατεία Τσακ Γέγκερ (ο πρώτος άνθρωπος που έσπασε το φράγμα του ήχου) καθώς και ο διακεκριμένος φυσικός και νομπελίστας Ρίτσαρντ Φέινμαν.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας, εξετάστηκαν περισσότερα από 160 άτομα και συγκροτήθηκαν πάνω από 35 επίσημες συνεδριάσεις από τις οποίες προέκυψαν 12.000 σελίδες απομαγνητοφωνήσεων. Μελετήθηκαν σχεδόν 6.300 έγγραφα με 122.000 σελίδες και εκατοντάδες φωτογραφίες.
Η τελική ετυμηγορία της Επιτροπής ήταν η εξής: «Η απώλεια του διαστημικού λεωφορείου Τσάλεντζερ προκλήθηκε από τη χαλάρωση της ένωσης μεταξύ των δύο κατωτέρω τμημάτων του δεξιού πυραύλου στερεού προωθητικού. Η ειδικότερη αιτία ήταν η καταστροφή των συνδέσμων που εμποδίζουν τα καυσαέρια του πυραύλου να διαφύγουν από την ένωση και να φτάσουν στην εξωτερική δεξαμενή υγρών καυσίμων κατά τη διάρκεια της λειτουργίας των κύριων κινητήρων».
Με λίγα –κι απλά- λόγια, σημειώθηκε μια αποκόλληση σε έναν από τους δακτυλίους σφραγίσματος (γνωστό κι ως O-ring) στους αγωγούς στερεών καυσίμων, η οποία προκάλεσε ρήγμα στον δεξιό πύραυλο καυσίμων, επιτρέποντας θερμό αέριο υπό πίεση από το εσωτερικό του κινητήρα του πυραύλου να διαρρεύσει έξω.
Με τη σειρά της, η διαρροή έσπασε την πρόσδεση που συνέδεε τον δεξιό πύραυλο με την Εξωτερική Δεξαμενή Καυσίμων, με αποτέλεσμα την αποκόλλησή τους.
Η υπερθέρμανση της δεξαμενής από τα διαφυγόντα καυσαέρια και η ζημιά που προκάλεσε ο χαλαρωμένος δεξιός πύραυλος, προκάλεσαν την έκρηξη των καυσίμων και την καταστροφή του διαστημοπλοίου.
Αργότερα μαθεύτηκε πως πολλοί μηχανικοί της NASA είχαν εκφράσει την ανησυχία τους για την ελαττωματική κατάσταση των O-ring δακτυλίων σφραγίσματος πολύ πριν την εκτόξευση του Τσάλεντζερ.
Όμως ο αεροναυπηγός Στάνλεϊ Ρέιναρτζ, τότε διευθυντής του αρμόδιου τμήματος για τη μελέτη κατασκευής των διαστημικών σκαφών της NASA, πήρε την απόφαση να μην μεταφέρει τις ανησυχίες των μηχανικών στα υψηλότερα διευθυντικά στελέχη της διαστημικής υπηρεσίας.
Πάντως η τραγωδία του Τσάλεντζερ, εκτός από βαρύ πλήγμα στο ηθικό της κυβέρνησης Ρέιγκαν, οδήγησε σε μια προσωρινή παύση 32 μηνών του διαστημικού προγράμματος των ΗΠΑ.
Επίσης, η NASA μετά την καταστροφή ανακοίνωσε ότι στα διαστημικά λεωφορεία θα δημιουργηθεί σύστημα διαφυγής σε περίπτωση ανάγκης.
Το «πιστόλι» από την Γαλλία που οδήγησε στο 5Χ5 στο ΟΑΚΑ και την 7η σερί νίκη του Ολυμπιακού επί του ΠΑΟ στην Ευρωλίγκα, ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ Βιλντόζα και ο κυρίαρχος «Μιλού».
