Δημήτρης Παπαδημητρίου: Ο Έλληνας τρώει και πίνει… ουτοπία

Συνέντευξη στην Τζωρτζίνα Ντούτση

O συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου μιλάει στο in.gr για το συμφωνικό έργο-εξομολόγηση -όπως ο ίδιος το χαρακτηρίζει- Το Χρονικό ενός πρώιμου φθινοπώρου, που θα παρουσιάσει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης στις 4 και 5 Μαρτίου 2016.

«Είναι μία εξομολόγηση -όχι υπό την έννοια της παραδοχής των αμαρτιών μου!- αλλά της αποκάλυψης μιας εσώτερης πραγματικότητας μη ορατής. Ωστόσο αν δεν ένιωθα μια τεράστια συναδέλφωση με τα εκατομμύρια των μοναχικών φθινοπωρινών τύπων γύρω μου δεν θα επιχειρούσα αυτή την εξομολόγηση…»

«Το Χρονικό ενός πρώιμου φθινοπώρου», ο τίτλος του νέου συμφωνικού σας έργου «του σπονδυλωτού, συμφωνικού ποιήματος», όπως ο ίδιος το έχετε χαρακτηρίσει σε συνάντησή μας προ ολίγων μηνών, που θα μας παρουσιάσετε στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης, στις 4 και 5 Μαρτίου. Κύριε Παπαδημητρίου, μιλήστε μας για το έργο αυτό.
«Συμφωνικό ποίημα είναι μια ελεύθερη συμφωνική φόρμα συνήθως ραψωδιακή που βασίζεται στην δια της συμφωνικής ορχήστρας αφήγηση ενός αρχικά μη μουσικού περιεχομένου. Π.χ. οι περίφημες Εικόνες από μια Έκθεση» του Μουσόρσκι όπου ισάριθμα μικρά μουσικά κομμάτια περιγράφουν το καθένα έναν ξεχωριστό πίνακα σε μία έκθεση ζωγραφικής. Σε μία πιο σύγχρονη μορφή ένα συμφωνικό ποίημα μπορεί να πατάει σε ένα άτυπο χρονολόγιο αναμνήσεων ή στα αρχέτυπα κείμενα που στήριξαν μία στάση ζωής ως προς κάποια ζητήματα».

Τι είναι για εσάς «Το Χρονικό ενός πρώιμου φθινοπώρου»;
«Είναι μία εξομολόγηση -όχι υπό την έννοια της παραδοχής των αμαρτιών μου!- αλλά της αποκάλυψης μιας εσώτερης πραγματικότητας μη ορατής. Ωστόσο αν δεν ένιωθα μια τεράστια συναδέλφωση με τα εκατομμύρια των μοναχικών φθινοπωρινών τύπων γύρω μου δεν θα επιχειρούσα αυτή την εξομολόγηση. Δεν έχει σημασία τι είναι για μένα το έργο όσο τι σημασία θα έχει για τους άλλους».

«Παγιδευμένος στο ιδεώδες και το ιδανικό και ως εκ τούτου εξ ορισμού καταδικασμένος», διαβάζω στα δικά σας λόγια για το έργο. Μια πλάνη… Πολλοί από εμάς, σε νεότερη συνήθως ηλικία, δεν έχουμε βρεθεί μέσα σε αυτή την πλάνη; Ακόμα και η ελληνική κοινωνία δεν έχει υπάρξει «παγιδευμένη στο ιδεώδες και το ιδανικό και ως εκ τούτου εξ ορισμού καταδικασμένη»;
«Απόλυτα σωστό αυτό. Η ζωή για πολλούς είναι τελικά η τέχνη της επιβίωσης. Συμβιβασμός, ρεαλισμός, διασκευή ή και αποκοπή από τα παιδικά όνειρα.

»Σε πολλά σημεία το παιχνίδι της επιβίωσης είναι εξ ορισμού χαμένο αν πέσεις θύμα της γοητείας των ιδανικών και των ιδεωδών. Εκτός αν δι’ αυτών των ιδεωδών ξαναδιαφεύγεις δημιουργικά σε προσωπικούς κόσμους. Και περί αυτού το έργο εν τέλει. Καλύτερη αυτή η διαφυγή στην προσωπική μας καταπακτή από το ρήμαγμα και το ξεπούλημα. Δεν προτείνω την απομόνωση. Αντίθετα αυτό οδηγεί στο να συγχωρείς τους ανθρώπους και να μη τους σιχαίνεσαι.

»Εν τέλει, ναι ο Έλληνας ζει με την ουτοπία και για την ουτοπία. Η Ελλάδα του απάνω κόσμου είναι πιο αληθινή για τον Έλληνα από την πραγματική Ελλάδα με τη ανέκαθεν φτώχεια και μιζέρια. Ο Έλληνας μπορεί να επιζεί μόνο με ιδέες! Τρώει και πίνει ουτοπία. Φασισμός όμως εν τέλει είναι να μην αποδέχεσαι την ουτοπικότητα των διαυγών ιδεών. Να θες να τις εφαρμόσεις στους ατελείς ανθρώπους δια της βίας.

»Είναι και απλά να υποτάσεις ανώτερες έννοιες σε κατώτερες και να προβαίνεις σε ρεαλιστική εφαρμογή του λάθους αυτού. Επί παραδείγματι, πολλοί υποτάσσουν τις πανανθρώπινες αξίες (ανώτερη έννοια ο άνθρωπος) στον πατριωτισμό ή την πίστη σε ένα δόγμα (σπουδαία έννοια, κατώτερη όμως του ανθρωπισμού). Συχνότατο και εύκολο λάθος.

»Έτσι λοιπόν για να γυρίσουμε στο έργο μου αυτό, πίστευα πάντα ότι στα ιδεώδη της ζωής που συναντάς ως παιδί και έφηβος ή εγκαταλείπείς την απαίτηση εφαρμογής τους ή συντρίβεσαι. Ή βάζεις την επιβίωση πάνω από τη ζωή ή συντρίβεσαι. Όμως η τέχνη μού χάρισε την καταπακτή όπου μπόρεσα να ζήσω με τα ιδανικά μου σε πλήρη ανάπτυξη. Δεν είμαι ο μόνος. Όλοι οι δημιουργοί το κάνουν και όχι μόνο. Είναι όμως άνθρωποι μίας παιδείας που δεν προσφέρεται πλέον.

»Κάποιοι νιώθουν τύψεις για τη διαφυγή τους. Εγώ καθόλου Οι γύρω επίσης συχνά ενοχλούνται από αυτή σου τη δυνατότητα. Όμως η ίδια διαφυγή ανήκει σε όλους. Ο δημιουργός έχει ένα προβάδισμα στο να το ανακαλύψει. Όμως όλοι σώζονται από την ψυχή τους και μόνο.

«Μοναξιά», «Φθινόπωρο»… Διορθώστε με αν κάνω λάθος, αλλά μας «τυλίγετε» μέσα σε ένα μανδύα μελαγχολίας… Το φθινόπωρο, που θα δώσει τη θέση του στο γκρίζο του χειμώνα, το αντίπαλον δέος της πολύχρωμης άνοιξης και αναγέννησης…
«Καιρός να πάψουμε να είμαστε χαζοχαρούμενοι με την τέχνη και άρα με την ζωή. Ναι. Μελαγχολία. Μοναξιά. Φθινόπωρο. Ναι σκοτάδι. Ναι νύχτα. Ναι πόνε. Εσείς υπάρχετε. Εσείς υπήρχατε πάντα στ’ αλήθεια. Με πήρατε από το παιδικό μου χέρι και με οδηγήσατε να ανεβώ τα σκαλοπάτια της σκέψης και της ψυχής όσο μπόρεσα. Όχι άλλο στον φασισμό της νευρωτικής ψεύτικης χαράς της κατανάλωσης.

»Η μέρα με το άνοιγμα των χρηματιστηρίων με φθείρει. Η ζωή η ενδιαφέρουσα αρχίζει όταν οι υπάλληλοι και οι εργάτες σχολνούν. Όταν χτυπάει το τελευταίο κουδούνι στο σχολείο. Το βλακώδες lifestyle να χαιρόμαστε διαρκώς μας αποβλακώνει και δεν μας έσωσε, όπως όλοι βλέπουμε. Ακόμα το πληρώνουμε και θα το πληρώνουμε για πολύ το δόγμα της διαρκούς καταναλωτικής καλοπέρασης. Δεν φοβάμαι να μελαγχολήσω, αγαπητή μου φίλη. Και πολύ περισσότερο, να το δηλώσω.

Ένα διαρκές φθινόπωρο, αν όχι βαρύ χειμώνα, βιώνει και η μεγαλύτερη μερίδα του ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια των μνημονιακών χρόνων… Η άνοιξη που προσδοκά, πότε θα βγει από τη λήθη;
«Εύχομαι αλήθεια να γίνει συντομότατα. Όμως η λύση θα είναι πολιτική. Λογιστικά δεν βγαίνει τίποτε νομίζω. Θα πληρώνουμε χωρίς να βελτιώνουμε τη θέση μας. Κάποια πολιτική παράμετρος πρέπει να αλλάξει δραστικά και να μας καταστήσει σημαντικότερους στον χάρτη των ευρωπαϊκών συμφερόντων. Δυστυχώς από όσα καταλαβαίνω από την ανάγνωση των εφημερίδων πίσω από τις γραμμές, κάτι επιχειρήθηκε κατά καιρούς από τους πολιτικούς μας αλλά δεν μας βοήθησε η τύχη και τελευταία στιγμή άλλαξε ο… άνεμος. Τα μη επιλύσιμα προβλήματα τα επιλύει ο χρόνος αλλάζοντας τις παραμέτρους που τα δημιούργησαν. Μέχρι τότε… μπορούμε κάλλιστα να θυμηθούμε πως είναι να ευτυχούμε με τα λίγα. Οι παππούδες και οι πατεράδες μας το έκαναν».

Κύριε Παπαδημητρίου, μιλώντας μαζί σας θα ήταν παράλειψή μου αν δεν σας ρωτούσα για τους Αγώνες Δημιουργίας Ελληνικού Τραγουδιού που συμπλήρωσαν τα 5 χρόνια παρουσίας. Μιλώντας με… αριθμούς, πόσοι συμμετέχοντες, πόσα τραγούδια, κλπ. μετράει αυτή η πεντάχρονη πορεία των Αγώνων;
«Οι υποψηφιότητες τραγουδιών ήταν για συμμετέχοντες όλων των κατηγοριών. Βραβεύθηκαν και αμείφθηκαν σαράντα νέοι δημιουργοί που δισκογράφησαν τα τραγούδια τους. Όμως αυτοί 1) σιγουρεύτηκαν και δυνάμωσαν την επιλογή τους επαγγελματικά να επιλέξουν την δημιουργία, 2) γνωρίστηκαν με τους άλλους και έφτιαξαν νέα και νεώτερα σχήματα συνεργασιών που βρήκαν και αλλού διέξοδο, έγινε δηλαδή μια άτυπη αδελφότητα, μια γενιά, 3) το κύτταρο δημιουργήθηκε και ζει. Θα δούμε τίνος οργανισμού κύτταρο είναι στο μέλλον».

Συμφωνούμε πως μέσα από ένα διαγωνιστικό θεσμό υπάρχουν οι κερδισμένοι. Αντίστοιχα, θεωρείτε πως μπορούν να υπάρξουν και χαμένοι μέσα από αυτόν;
«Το δεύτερο χρόνο των αγώνων στη Στέγη, στο φουαγιέ των καλλιτεχνών λίγο πριν να ανακοινωθούν τα αποτελέσματα της κριτικής επιτροπής υπήρχε πολλή αγωνία. Ρωτάω λοιπόν τα συναθροισμένα διαγωνιζόμενα παιδιά ποιος ήταν ο νικητής την προηγούμενη χρονιά. Δεν ήξεραν. Δεύτερο τους ρωτώ ποιος κέρδισε στην Κέρκυρα, τους αγώνες Χατζιδάκι. Δεν ήξεραν. Τους ρώτησα αν οι Κατσιμίχες, ο Ξυδάκης, ο Μάλαμας συμμετείχαν ποτέ σε ένα διαγωνισμό και κέρδισαν. Δεν ήξεραν. Η συμμετοχή είναι η ίδια η νίκη για τον συμμετέχοντα. Τίποτε άλλο».

Μέσα σε αυτά τα 5 χρόνια διεξαγωγής του θεσμού, μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για το ποιες είναι οι κύριες επιρροές των συμμετεχόντων στους Αγώνες;
«Όχι, δεν θέλω να διακινδυνεύσω κάτι τέτοιο. Φοβάμαι ότι θα παραλλάξω τη φυσική εξέλιξη με αυτή την στατιστική. Το παρόν νικά το απώτερο παρελθόν σίγουρα. Αυτό μπορώ να το πω. Τα χαρούμενα τραγούδια λείπουν. Υπάρχει περισσότερη μουσική γνώση. Λιγότερος ποιητικός κόσμος. Λιγότερη γενική παιδεία. Υπάρχει νέα πολιτική σκέψη εν σπαργάνοις».

Ποιες είναι οι προσδοκίες για το μέλλον των Αγώνων Δημιουργίας Ελληνικού Τραγουδιού;
«Δεν παρεμβαίνουμε στη δημιουργία την ίδια, παρά μόνο ως διέξοδος επικοινωνίας. Στο κλειστό -από τριάντα και πλέον χρόνια- μουσικό κύκλωμα παρεμβαίνουμε. Θυρανοίξεια κάνουμε. Την γονιμοποίηση των μεγάλων καλλιτεχνών δεν μπορούμε να την επιβάλλουμε. Να την επιτρέψουμε όμως μπορούμε. Και θα γίνει».

Σε προηγούμενη συνέντευξη μού είχατε αναφέρει για το δίσκο που ετοιμάζετε με τον Γιώργο Φλωράκη σε ποιήματα του Διονύση Καψάλη. Θα μας μιλήσετε για αυτόν και τα επικείμενα δημιουργικά σας σχέδια;
«Μια αγαπημένη μου προσωπική συλλογή τραγουδιών τα 11 ποιήματα του σπουδαίου μας ποιητή Διονύση Καψάλη με τίτλο Μπαλλάντες της οδού Ατθίδων τραγουδισμένα ιδανικά από τον Γιώργο Φλωράκη. Ένας δίσκος χειροποίητος με την έννοια ότι έπαιξα όλα τα όργανα ο ίδιος ώστε να μη διαφύγει ένα πολύ ιδιαίτερο αίσθημα που τον διαπερνά.

»Είναι ένας δίσκος αντίστοιχος με αυτούς που οραματίστηκε ο Χατζιδάκις ο Θεοδωράκης ο Σαββόπουλος ο Μαρκόπουλος ο Ξαρχάκος κλπ., στις πολύ προσωπικές τους όμως εκδόσεις. Κύκλος τραγουδιών για ολική ακρόαση. Υπέροχο εξώφυλλο από τον Βαγγέλη Ρήνα».

entertainment.in.gr