Εξορίστηκε στη Μακρόνησο και στον Άη Στράτη. Σκέφτηκε τα ταραχώδη εκείνα χρόνια να εγκαταλείψει την ποίηση, δεν σταμάτησε όμως ποτέ να γράφει. Αποτύπωνε στο χαρτί τη σκληρότητα της στέρησης των ελευθεριών, τις πληγές του, τα βιώματά του που στάθηκαν ικανά να εξελίξουν τη σκέψη του.

Ο πολυβραβευμένος ποιητής Τίτος Πατρίκιος έχοντας προσφέρει ένα πλούσιο έργο στον κόσμο, δεν ξεχνά ποτέ να αναφερθεί στη σχέση του με τον Γιάννη Ρίτσο. Σε ομιλία του στο βιβλιοπωλείο Εν Πλω μίλησε για τις πιο σκοτεινές περιόδους της ζωής του, τα χρόνια της εξορίας, το βράδυ πριν από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, αλλά και για την τελευταία του συνάντηση με τον αντιστασιακό και ποιητή Άρη Αλεξάνδρου.

Από μικρή ηλικία ο Τίτος Πατρίκιος πειραματιζόταν με τις λέξεις. Μεγάλωσε με γονείς ηθοποιούς σε ένα σπίτι όπου υπήρχαν πολλά βιβλία, και έτσι άρχισε να γνωρίζει τον κόσμο της ποίησης. Πρώτα ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης , μετά ο Κωστής Παλαμάς και αργότερα ο Άγγελος Σικελιανός, όλοι επηρέασαν σημαντικά τον ποιητή.

Σε πολλά ποιήματά του αναφέρεται στα δύσκολα χρόνια της εξορίας. Αρχικά εξορίστηκε στη Μακρόνησο (1951-1952) και αργότερα στον Άη Στράτη (1952-1953), όπου μια σημαντική γνωριμία άλλαξε τη ζωή του συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της ποιητικής του σκέψης.

Γνωρίζοντας τον Γιάννη Ρίτσο, ο Τίτος Πατρίκιος, απέκτησε, όπως αναφέρει, έναν πολύτιμο δάσκαλο και φίλο, έναν άνθρωπο που λειτούργησε και ως «ψυχοθεραπευτής» παρέχοντας συμβουλές.

Kατά τη διάρκεια της εξορίας του ο Τίτος Πατρίκιος είχε σκεφτεί αρκετές φορές να διακόψει το γράψιμο. Δεν τα κατάφερε όμως, ξεγελούσε τον εαυτό του και τελικά έγραφε. Συχνά περνούσαν από το μυαλό του διάφορες σκέψεις που ήθελαν την ποίηση να είναι ένας «μικροαστικός συναισθηματισμός». Οι σκέψεις αυτές δεν κυριάρχησαν, αλλά μπήκαν στην άκρη χάρη στην παρουσία του Ρίτσου, ο οποίος συνήθιζε να λέει στον Τίτο Πατρίκιο να γράφει όσο περισσότερο μπορεί. Μάλιστα του είχε πει πως δεν θα τον άφηνε να επισκεφτεί το καλύβι του στον Άη Στράτη εάν δεν ερχόταν με ποιήματα.

Ο Τίτος Πατρίκιος, ποιητής της ήττας όπως πολλοί τον χαρακτηρίζουν, όταν παρουσίαζε στον Ρίτσο μικρά ποιήματα συναντούσε την αποδοκιμασία του. Ο τελευταίος του έλεγε πως τα μικρά ποιήματα μοιάζουν με μουσική δωματίου και δεν διαπνέονται από επαναστατικό πνεύμα.

Στα χρόνια της εξορίας γράφτηκε όμως ο Χωματόδρομος, η πρώτη ποιητική συλλογή του Τίτου Πατρίκιου, με την οποία εμφανίστηκε στο χώρο των γραμμάτων το 1954. Ο δρόμος προς την δημοσίευση δεν ήταν ωστόσο απλή υπόθεση, αφού, σύμφωνα με εντολή του καθοδηγητή, ο ποιητής πριν φύγει με άδεια από τον Άη Στράτη, έπρεπε να παραδώσει ό,τι χειρόγραφα είχε, ώστε να μην τα βρει η χωροφυλακή στον έλεγχο και υποστεί το στρατόπεδο πλήγμα.

«Για πρώτη φορά είπα ψέματα στο κόμμα. Έκρυψα τα χειρόγραφα σε μια θήκη, είπα πως γνωρίζω απέξω ό,τι έχω γράψει κι έτσι βγήκε ο Χωματόδρομος», αναφέρει ο Τίτος Πατρίκιος.

Το 1953 οι διαφωνίες και οι συγκρούσεις εντός του στρατοπέδου είχαν ξεκινήσει, ο σταλινικός δογματισμός από τη μια και από την άλλη η πιο ανοιχτή σκέψη, όπως επισημαίνει ο ποιητής που ήταν από τους διαφωνούντες.

Ο Τίτος Πατρίκιος, που ήταν ιδρυτικό μέλος του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης, εξέδωσε τη Μαθητεία, τη δεύτερη ποιητική του συλλογή, εννέα χρόνια μετά τον Χωματόδρομο. Όπως αναφέρει, άφησε τα χρόνια να περάσουν γιατί δεν ήθελε να θεωρηθεί πως προωθεί τη δουλειά του μέσα από το περιοδικό. Πριν από την έκδοση της Μαθητείας αναγκάστηκε να δουλέψει ως μεταφραστής, να διδάξει αγγλικά, και να ασχοληθεί με επαγγέλματα που στην πραγματικότητα δεν τον ενδιέφεραν.

Στάθηκε δύο φορές ιδιαίτερα τυχερός. Το 1944 όταν καταδικάστηκε σε θάνατο από συνεργάτες των γερμανών και η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή και την παραμονή της 21ης Απριλίου του 1967 που γλίτωσε από τη σύλληψη καθώς είχε αλλάξει σπίτι λόγω του διαζυγίου που είχε πάρει από την πρώτη του σύζυγο.

Σε πολλά κεφάλαια της ζωής του ο πόνος από την στέρηση της ελευθερίας είναι εμφανής. Δεν πίστεψε ποτέ όμως πως η ποίηση μπορεί να ανατρέψει καθεστώτα, αντίθετα θεωρούσε πως είναι ικανή να διαμορφώσει συνειδήσεις καθεστώτων.

Ο Τίτος Πατρίκιος δηλώνει πως είναι πάντα «εκτός και απέναντι από την εξουσία», και όπως αναφέρει στο in.gr καταδικάζει οποιαδήποτε μορφή βίας από όπου κι εάν προέρχεται.

Με πικρία περιγράφει την τελευταία επαφή που είχε με τον στενό του φίλο, αντιστασιακό και ποιητή Άρη Αλεξάνδρου, το καλοκαίρι του 1977 στη Σίφνο, τότε που του είπε να φύγει από τη μοναξιά και να έρθει στο ΚΚΕ εσωτερικού «γιατί άνοιγαν δρόμοι». Ο Άρης Αλεξάνδρου όμως του απάντησε: «Μα δεν το έχεις καταλάβει ότι τελείωσαν όλα αυτά; Τελείωσαν τα κομμουνιστικά κόμματα κι εσύ είσαι ακόμα εκεί». Εκείνη τη στιγμή ο Τίτος Πατρίκιος έδειξε τον εκνευρισμό του και κάπως έτσι, λίγο πριν ο Αλεξάνδρου φύγει από τη ζωή, χώρισαν οι δρόμοι τους.

Ελισάβετ Σταμοπούλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ

Headlines