Κοραής Δαμάτης: Οι φασισμοί δεν έφυγαν, απλώς ντύθηκαν δημοκρατίες

Συνέντευξη στην Τζωρτζίνα Ντούτση

Ο Κοραής Δαμάτης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1952. Στην Ελλάδα ήρθε το 1962 σε ηλικία 10 ετών. Σπούδασε θέατρο, χόρεψε με την ομάδα Χορικά της Ζουζούς Νικολούδη και στο Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου και έλαβε μέρος ως ηθοποιός και χορευτής σε πολλές παραστάσεις. Ο ίδιος έχει σκηνοθετήσει έργα των Ευριπίδη, Αριστοφάνη, Σαίξπηρ, Μπρεχτ, Μπέκετ, κ.α., για το Εθνικό Θέατρο, το Φεστιβάλ Αθηνών, Δημοτικά περιφερειακά θέατρα και το ελεύθερο θέατρο.

Το μυθιστόρημα Το Σπίτι Μόνο, είναι το πρώτο του βιβλίο και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης.

• Το έργο σας στο χώρο του θεάτρου είναι γνωστό. Όμως έφτασε η στιγμή που μας παρουσιάζετε και το πρώτο συγγραφικό σας έργο, με τίτλο Το Σπίτι Μόνο. Βουτιά σε άγνωστα νερά, ενδεχομένως… Πόσος χρόνος χρειάστηκε για την ολοκλήρωση του βιβλίου;

«Πήρε αρκετό χρόνο, αλλά να εξηγήσω κάτι. Όταν άρχισα να γράφω δεν είχα πρόθεση να γράψω ένα βιβλίο. Έτσι κι αλλιώς δεν έγραφα μέχρι εκείνη τη στιγμή. Δεν ένιωθα την ανάγκη να εκφράσω κάτι μέσα από το γράψιμο, ούτε ακόμα και εκείνα τα χαριτωμένα ερωτικά σημειώματα που γράφαμε στην εφηβεία μας. Και έτσι, θα έλεγε κανείς, πως άρχισα από το μηδέν, και αρκετά μεγάλος, γύρω στα 50 μου. Αυτοί ήταν οι λόγοι που κράτησε τόσο πολύ η συγγραφή του, περίπου οκτώ χρόνια, αλλά ήταν ένα συναρπαστικό διάστημα ακόμα κι όταν έμενα αμήχανος, ώρες ή και μέρες, μπροστά σε μια σελίδα που δεν ήθελε να προχωρήσει. Αλλά είπαμε, η πρόθεση δεν ήταν ένα βιβλίο οπότε είχες την πολυτέλεια να μην τρέχεις να προλάβεις το χρόνο».

• Γεννηθήκατε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και επιλέγετε να περπατήσετε σε αυτά τα γνώριμα μονοπάτια και στο βιβλίο… Αυτή η διαδρομή είναι μια ευκαιρία να ανασύρετε μνήμες ή λειτουργεί ως δικλείδα ασφαλείας για την πρώτη συγγραφική σας απόπειρα;

«Τίποτα από τα δύο. Περισσότερο για την κατανόηση ορισμένων πραγμάτων έγινε αυτή η διαδρομή. Να βρεις και να καταλάβεις. Είναι όπως εξιχνιάζεις ένα έγκλημα. Γνωρίζεις ήδη κάποια γεγονότα, έχεις κάποια δεδομένα, κι αρχίζεις και ψάχνεις τις πραγματικές αιτίες που οδήγησαν σε πράξεις που ποτέ δεν τις είχες μετρήσει όσο τους έπρεπε, δεν είχες μετρήσει τις συνέπειες. Και έτσι ανακαλύπτεις ένα σωρό λεπτομέρειες που δεν γνώριζες και που βάζοντάς τες δίπλα δίπλα δημιουργείς κάποια εικόνα, ελλειμματική τις περισσότερες φορές, σαν παλιό ψηφιδωτό που έχουν χαθεί βασικές ψηφίδες. Και τότε, χωρίς σχεδόν να το καταλάβεις, αρχίζει η επινόηση. Δημιουργείς πρόσωπα φανταστικά, χαρακτήρες παράξενους, δράσεις που οδηγούν σε άλλες ιστορίες, μπλέκονται τα αληθινά με τα ψεύτικα, και έτσι σιγά σιγά φτιάχνεις έναν κόσμο, συμπληρώνεις το ψηφιδωτό της κάθε ιστορίας αλλάζοντάς το κάποιες φορές».

• Από την Αλεξάνδρεια, ήρθατε στην Ελλάδα το 1962, σε ηλικία 10 ετών. Πόσο ομαλή ήταν για εσάς αυτή η προσαρμογή σε μια νέα πατρίδα, σε μια νέα πραγματικότητα και πώς σας αντιμετώπισαν οι ντόπιοι;

«Ήταν παράξενο. Ακόμα και τώρα, όταν προσπαθώ να θυμηθώ περισσότερες λεπτομέρειες από εκείνη την εποχή, διαπιστώνω πως έζησα -και τον ερχομό και την προσαρμογή- σαν να ήμουν ένα άλλο παιδί, κάποιος τρίτος, όχι εγώ. Και παρόλο ότι ήταν μια δύσκολη περίοδος, την πέρασα νιώθοντας αρκετά ασφαλής κρυμμένος μέσα σ’ αυτόν τον άγνωστο-γνωστό άλλον. Άφηνα αυτόν να τα βγάζει πέρα και εγώ παρατηρούσα από απόσταση τα πεπραγμένα. Όσο για τους ντόπιους, επειδή μείναμε σε μια φτωχή λαϊκή συνοικία με το που ήρθαμε, η αντιμετώπιση ήταν, τουλάχιστον έτσι θυμάμαι, φιλική, μεγαλόκαρδη και αλληλέγγυα».

• Τι θυμάστε από την ελληνική κοινότητα της Αιγύπτου και τι από τον «ξεριζωμό» επί Νάσερ;

«Οι μνήμες μου περιορίζονται στις αισθήσεις περισσότερο παρά σε συγκεκριμένα γεγονότα. Ελευθερία το πρώτο, ένα συνεχές πέταγμα, ύστερα ασφάλεια και πολλά κανακέματα, μυρωδιές ωραίων φαγητών ανακατεμένες με μυρωδιές από λουλούδια κήπων, παιχνίδι και σκανταλιές ανάμεσα σε πολύ κόσμο που μίλαγαν διαφορετικές γλώσσες, πίστευαν σε άλλους θεούς, γλεντούσαν με άλλες μουσικές… Ακόμα τη γλύκα απ’ τις καμπάνες των εκκλησιών το σούρουπο και μαζί το κάλεσμα του μουεζίνη από το διπλανό τζαμί για την τελευταία προσευχή. Την ένταση του σπιτιού στη διάρκεια των γιορτών. Τις χιλιάδες εικόνες που έβλεπα στα ταξίδια Αλεξάνδρεια-Κάιρο όταν πηγαίναμε με το αυτοκίνητο του πατέρα μου… χάζευα με τις ώρες φτιάχνοντας ιστορίες μέχρι να νυστάξω και να με πάρει ο ύπνος. Όσο για τον «ξεριζωμό»… χάσιμο, μια βαθιά θλίψη και χρόνιες εκκρεμότητες…»

• Στο βιβλίο σας –μεταξύ άλλων- καταπιάνεστε με τη σεξουαλική κακοποίηση ενός παιδιού, η οποία δεν αποκαλύπτεται ποτέ. Διαβάζοντας το βιβλίο μέχρι το τέλος, θα ήθελα να σας ρωτήσω αν αυτή η κακοποίηση έπαιξε ρόλο στις μετέπειτα επιλογές του ήρωα και αν τελικά τον καθόρισε…

«Κάθε είδους κακοποίηση που μπορεί να υποστεί ένα παιδί, ακόμη και το άδικο χαστούκι –έτσι το λογαριάζει- που δέχεται απ’ τους γονείς του, το ακολουθεί μετά μέχρι τέλους. Ανάλογα, βέβαια, τον χαρακτήρα και τον τρόπο που μεγαλώνει από το σπίτι του, αντιμετωπίζει και την κακοποίηση.

»Στον ήρωα του βιβλίου μου συγκεκριμένα, πιστεύω ότι επ’ ουδενί καθόρισε τις επιλογές του, ίσως κάποιες φορές να επηρέασε τον ψυχισμό του, όχι πάντα, κάποιες φορές, όταν, ας πούμε, βρισκότανε μπροστά σε μια απώλεια… ή στην αρχή μιας σχέσης που, παράδοξο, «έβλεπε» το τέλος της. Έτσι κι αλλιώς πλάσματα του μύθου είναι οι περισσότεροι ήρωες ενός βιβλίου, αντέχουν τέτοιες υπερβάσεις».

• Ομοφυλοφιλία στην ελληνική κοινωνία του χθες και του σήμερα. Στην κοινωνία του συμφώνου συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια. Θεωρείτε πως την έχει αποδεχτεί η κοινωνία μας ή εξακολουθεί να είναι ένα στίγμα, ένα ταμπού;

«Είναι μια ερώτηση που δύσκολα γενικεύει κανείς στην απάντησή του. Πέρα από τα σύμφωνα συμβίωσης, φαινομενικά υπάρχει ένα ποσοστό που δείχνει ότι την έχει αποδεχτεί. Και λέω φαινομενικά γιατί μπορεί να μιλούν θετικά για έναν ομοφυλόφιλο, να κάνουν παρέα μαζί του, να είναι φίλος της οικογένειας, αλλά έχω την εντύπωση ότι αν το δικό τους παιδί τους δήλωνε ότι είναι ομοφυλόφιλο, δεν θα ήταν ευτυχισμένοι!

»Υπάρχει, βέβαια, και το απέναντι κομμάτι, που θεωρεί την ομοφυλοφιλία ταμπού, λάθος, ανωμαλία που θέλει διόρθωμα, ασθένεια που πρέπει να θεραπευθεί ή να εξαλειφθεί περιορίζοντας τους ομοφυλόφιλους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, σε στρατόπεδα θανάτου».

• Είναι «άφυλος» ο κεντρικός σας ήρωας;

«Ίσα ίσα, το αντίθετο. Ο κεντρικός ήρωας είναι ένας άντρας που έχει την ελευθερία να ζει με όποιον άνθρωπο ερωτεύεται ασχέτως φύλου. Κι αυτό ίσως να είναι από τα λίγα δώρα που έχει εν δυνάμει ο χαρακτήρας του, το μυαλό του κι αυτό που θεωρούμε, κατ’ επέκταση, η ψυχή του.

• Δανείζομαι μια φράση από το βιβλίο σας (σελίδα 283) για να σας θέσω την ερώτηση: Είναι ύβρις «ο τέτοιος έρωτας»;

«Ναι, για το κομμάτι της κοινωνίας που προανέφερα, ναι ένας «τέτοιος έρωτας» είναι ύβρις. Όσο για την στιγμή που αναφέρετε στο βιβλίο… τη στιγμή που «έρπει το κακό», είναι λες και εκείνοι που διαφωνούν με «τέτοιους έρωτες», να κίνησαν ουρανό και γη για να καταστρέψουν τέτοιου είδους «παρεκτροπές».

• Θεωρείτε πως η ομοφυλία είναι συνώνυμο της μοναξιάς;

«Τουναντίον… σαν πιο χαρούμενη τη βλέπω, πιο συντροφική, με πιο χιούμορ, και αρκετές φορές με πρωτότυπες και προοδευτικές ιδέες! Ίσως, τώρα που το λέτε, να έχει μια εμμονή στην μοναχικότητα, αλλά η μοναχικότητα έτσι κι αλλιώς είναι επιλογή».

• Ποιο συμβολισμό κρύβει ο τίτλος του βιβλίου σας;

«Το Σπίτι Μόνο, είναι ο οίκος μόνος, η εστία που σβήνει, η οικογένεια που σκορπάει, η ασφάλεια που χάνεται. Και αρχίζει το ταξίδι να βρεθεί το σώμα που μπορούμε να κρατήσουμε και να κρατηθούμε, να φτιαχτεί ένα καινούργιο Σπίτι, να ανάψει πάλι η εστία, να βρεθεί το μαζί… Και πάλι, ίσως, έρχεται ο αποχωρισμός, και πάλι το αγωνιώδες ψάξιμο… για έναν άνθρωπο-Σπίτι…»

• Πίσω στις μέρες της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Εκεί τοποθετείτε την Αθηνά, να λέει: «Δεν μπορεί να τους αφήνουμε να ξεπουλάνε την πατρίδα μας για ένα κομμάτι ψωμί…». Τα ίδια ακριβώς λόγια θα μπορούσε να πει η Αθηνά και σήμερα…

«Δυστυχώς αυτή η αγωνία της Αθηνάς δεν σταμάτησε να ισχύει. Όχι μόνο σήμερα, αλλά και τις προηγούμενες δεκαετίες. Και την δεκαετία του ‘70 και του ‘80… Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ξεπουλάς πατρίδες, λαούς και πολιτισμούς… δεν είναι μόνο τα φανερά συμβόλαια αγοροπωλησίας. Όταν φτάνεις εκεί, στα χαρτιά, έχει φτάσει πια το τέλος, εκεί από όπου δεν μπορείς να επιστρέψεις. Όμως η μεγάλη πώληση, τα χοντρά παιχνίδια, έχουν γίνει πολύ πιο πριν, όταν ένας λαός πανηγύριζε ευτυχισμένος τρέχοντας με ιλιγγιώδη ταχύτητα να κερδίσει την καλοζωία που του είχαν υποσχεθεί χωρίς να βλέπει τις λακκούβες, τις στημένες παγίδες… Έβλεπε μόνο αυτά που «κέρδιζε», όχι αυτά που έχανε!

»Να, κοιτάξτε την Ευρώπη σήμερα! Ένα μεγάλο λογιστήριο με τους λαούς της να εντρυφούν καθημερινά σε ερασιτεχνική λογιστική! Πήγαν περίπατο οι λόγοι της ενοποίησής της. Και δεν απόφυγε τις πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των μελών κρατών, κι ας έχουν άλλη μορφή, και δεν απομόνωσε τελικά τις ακραίες μορφές εθνικισμού που αυτόν τον καιρό όλο και φωνασκούν δυνατότερα. Όχι, οι φασισμοί δεν έφυγαν, απλώς ντύθηκαν δημοκρατίες!»

• Κλείνοντας, θα ήθελα να σας ρωτήσω αν θα υπάρξει επόμενο συγγραφικό έργο και ποια είναι τα επόμενα θεατρικά σας σχέδια.

«Έχω αρχίσει να γράφω κάποια πράγματα… θα πάρουν το χρόνο τους. Ακόμα μέσα μου κατοικεί το Σπίτι…

»Στο θέατρο έχω αρχίσει πρόβες ήδη για τον επόμενο Σεπτέμβριο σε δύο πολύ δυνατά έργα που θα ανεβούν σε μια ενιαία παράσταση στο Underground, Κοραή 4, σ’ αυτόν τον καινούργιο και πολύ ιδιαίτερο χώρο. Το Σοβαρό Ατύχημα Επιβάτη, βραβευμένο έργο της Βάνας Πεφάνη, και τα Θεριά, του ταλαντούχου Παναγιώτη Μπαρμπαγιάννη».

Σύνοψη βιβλίου
Μεταίχμιο. Αυτή είναι η κατάλληλη λέξη. Εκεί μπόρεσε να ζήσει το βασικό πρόσωπο του βιβλίου. Κι αν κάποιες στιγμές απάγκιαζε στη μία πλευρά, γρήγορα ξαναβρισκότανε στην απέναντι όχθη. Ακροβατούσε ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, σε αλήθειες, ψέματα και επινοήσεις, περπατώντας πάντα πάνω σε διαχωριστικές, ενδιαμέσως, από μια βαθύτερη επιτακτική ανάγκη ενδοσκόπησης της ζωής του και παρατήρησης της ζωής γύρω του. Άλλωστε αυτό ήταν και το πρώτο μάθημα που του δόθηκε: ενδοσκόπηση και παρατήρηση. Έτσι πορεύτηκε. Αυτό δεν σημαίνει ότι απέφυγε λάθη και υπερβολές, ότι γλίτωσε κλειστές στροφές και κατηφόρες, εξάλλου η πορεία κάθε ανθρώπου έχει τα δικά της μετρήματα, αδυνατώντας πολλές φορές να ορθοποδήσει ακόμη κι όταν πραγματοποιούνται τα θέλω του και καλύπτονται οι ανάγκες του.

entertainment.in.gr