Ούτε Λέμπερ: Θαυμάζω τη Μέρκελ στην προσφυγική κρίση

Συνέντευξη: Ελισάβετ Σταμοπούλου

Ντίβα στην εμφάνιση, όχι όμως στην ψυχή. Ατίθασο πνεύμα, ανυπότακτη σε συμβάσεις και φθαρμένες πεποιθήσεις, μεταφέρει το ελληνικό κοινό στη μυστηριώδη ατμόσφαιρα του ταγκό και των καμπαρέ του μεσοπολεμικού Βερολίνου.

Τραγουδίστρια, ηθοποιός, χορεύτρια, ζωγράφος, συνθέτις, η Ούτε Λέμπερ έχει κατακτήσει διεθνείς σκηνές με τις ερμηνείες τραγουδιών των Μπέρτολτ Μπρεχτ και Κουρτ Βάιλ. Άλλωστε, τα έργα των δύο αυτών εκπροσώπων των γραμμάτων και τεχνών αποτελούσαν πάντα πόλο έλξης για εκείνη αφού σε πρωταγωνιστική θέση βρίσκονταν όχι οι γνωστοί, αλλά οι άγνωστοι, οι περιθωριοποιημένοι, οι λεγόμενοι αντιήρωες.

Η γερμανίδα καλλιτέχνις που έχει αποσπάσει, μεταξύ άλλων, το βραβείο Moliere καλύτερης ηθοποιού για την ερμηνεία της στο «Cabaret», ζει εδώ και περίπου δύο δεκαετίες στις ΗΠΑ. Η τέχνη σήμαινε για εκείνη απόδραση και πειραματισμό.

Οι δεκαετίες περνούσαν, η Λεμπέρ όμως δεν κοντοστεκόταν μπροστά στο πέρας του χρόνου, αλλά συνέχιζε να εξερευνά τις δυνατότητές της ως καλλιτέχνιδα, αλλά και ως γυναίκα. Έχει συμπληρώσει τα 53 έτη και πριν από λίγα χρόνια έφερε στον κόσμο το τέταρτό της παιδί.

Αρνείται να δεχτεί ότι έχει «απογαλακτιστεί» από την Ευρώπη, ενώ σχολιάζοντας τις επικρίσεις που περικυκλώνουν την Ευρωζώνη δεν μιλά για μια Γερμανία που βασίζεται στην εκμετάλλευση. Αναρωτιέται, ωστόσο, πώς ένα έθνος από το οποίο αναδύθηκαν σημαντικοί εκπρόσωποι του πολιτισμού, ενέδωσε στην κουλτούρα μίσους του Χίτλερ.

«Στην καρδιά μου παραμένω αυθεντική Ευρωπαία. Δεν αισθάνομαι αμερικανίδα, όμως αναμφισβήτητα είμαι κάτοικος Νέας Υόρκης», δηλώνει στο in.gr λίγο πριν από την εμφάνισή στο Παλλάς, στις 4 Φεβρουαρίου.

Έχοντας ζήσει για πολλά χρόνια στις ΗΠΑ, δεν κλείνει τη συζήτηση όταν καλείται να τοποθετηθεί πάνω στο θέμα της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ.

Δεν αρνείται, ακόμη, να ανοίξει τα χαρτιά της για την καγκελάριο της Γερμανίας και να πει: «Θαυμάζω την Άνγκελα Μέρκελ όσον αφορά στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. Αντιμετωπίζει με μεγαλοψυχία και γενναιοδωρία τους πρόσφυγες».

Επιλέγετε να γνωρίσετε στο ελληνικό κοινό την πολυσχιδή προσωπικότητα του γερμανού συνθέτη Κουρτ Βάιλ. Με ποια διάθεση ελήφθη η πρωτοβουλία της συγκεκριμένης παρουσίασης;

Επέλεξα τραγούδια που μιλούν για όλες τις πλευρές της ζωής. Τραγούδια για την αγάπη, την απώλεια, τη μοναξιά, την καταπίεση, την επανάσταση. Είναι τραγούδια βγαλμένα από την πραγματικότητα και όχι από τον ρομαντισμό. Κομμάτια για αντιήρωες, ανθρώπους της διπλανής πόρτας, περιθωριοποιημένους. Ο Μπρεχτ ενδιαφερόταν πάντα για την αφήγηση ιστοριών στις οποίες πρωταγωνιστούσαν αντισυστημικά άτομα, των οποίων στόχος ήταν να βλάψουν το κατεστημένο παλεύοντας ενάντια στις διακρίσεις και τις αδικίες.

Η εποχή και το αντισυστημικό πλαίσιο στο οποίο βρέθηκαν Βάιλ και Μπρεχτ απασχολούν το έργο σας. Πώς θα περιγράφατε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συνυπήρχε η τέχνη με την κοινωνία στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης;

Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την απώλεια του πατριωτισμού, τη φανερή απώλεια ανθρωπιάς, τα λουτρά αίματος, την ανατροπή του Κάιζερ και την οικονομική αστάθεια, κάτι νέο και έξυπνο γεννήθηκε ως αντίδραση στη σαπίλα. Κατά τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, αξίες και αισθητικές επαναπροσδιορίστηκαν και πέρασαν στη φάση της πειραματικής προσέγγισης. Πολιτική ελευθερία δόθηκε για πρώτη φορά σε αυτή τη νέα δημοκρατία μέσα από 50 πολιτικά κόμματα. Δημοσιογραφία και τέχνη αντανακλούσαν τη χαοτική εκείνη κατάσταση. H χειραφέτηση, τα γυναικεία δικαιώματα και η σεξουαλική απελευθέρωση άρχισαν να προσδιορίζονται και να ερευνώνται. Η αρχιτεκτονική και το σχέδιο εντάχθηκαν στα πανεπιστημιακά μαθήματα. Οι άνθρωποι γνώριζαν έναν νέο κόσμο.

Γυρίζοντας κεφάλαιο, πόσο βαθιά ήταν η πληγή που χαράχθηκε από το μαχαίρι του αντισημιτισμού σε εβραϊκής καταγωγής καλλιτέχνες;

Το μεγαλύτερο μέρος της διανοούμενης πολιτιστικής ελίτ αποτελούσαν οι Εβραίοι. Όταν όμως οι ναζί αναρριχήθηκαν στην εξουσία, η ανάδειξη της τέχνης γινόταν μέρα με τη μέρα όλο και πιο δύσκολη. Οι παραστάσεις εμποδίζονταν. Το 1933 o Κουρτ Βάιλ με τη σύζυγό του, Λότε Λένια, έφυγαν από τη Γερμανία με το τρένο. Οι ναζί προσέδιδαν σε καλλιτέχνες τους χαρακτηρισμούς «διεφθαρμένοι» και «αποβράσματα», ξήλωναν έργα από εκθέσεις με τη δικαιολογία ότι δεν αντιπροσώπευαν την άρια αισθητική.

Ο ναζισμός αποτελεί ακόμη θέμα – ταμπού για τους Γερμανούς; Κυριαρχεί, όπως στη δεκαετία του 1960 και του 1970, ένα μούδιασμα με την αφήγηση της περιόδου εξουσίας των ναζί;

Είναι τρομερό να σκεφτεί κανείς ότι αυτό το σχεδόν προοδευτικό και έξυπνο έθνος από όπου άνθισαν οι σπουδαιότεροι συνθέτες, αρχιτέκτονες, συγγραφείς και φιλόσοφοι, ακολούθησε τον Χίτλερ στο μίσος και τον ρατσισμό. Η οπισθοδρόμηση αυτή θα αποτελεί για πάντα άλυτο μυστήριο που θα μας ταλαιπωρεί και σύννεφο στην ιστορία της Γερμανίας.

Συνηθίζετε να εγκωμιάζετε το έργο του Μπρεχτ. Μελετώντας την τέχνη του, τι σας οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος αυτός είχε τη φιλοδοξία να κάνει τον κόσμο καλύτερο;

Η αμεσότητα, τα αληθινά λόγια, λόγια ψυχής, η πολιτική ματιά και η γενναία ακτιβιστική του δράση.

Τα τελευταία χρόνια ζείτε στις ΗΠΑ. Εύλογα θα σας ρωτούσε κανείς εάν ο τρόπος ζωής στη Γερμάνια οδήγησε στην απόφαση της αλλαγής. Ως χρόνια διαβιούσα στις ΗΠΑ, θα ήταν δύσκολο να μην ερωτηθείτε και για τα αισθήματά σας με την εκλογή Τραμπ…

Ζω στη Νέα Υόρκη για πάνω από 20 χρόνια. Δεν δραπέτευσα από τη Γερμανία, άλλαξα χώρα λόγω της καριέρας μου. Προτού εγκατασταθώ στις ΗΠΑ, ζούσα στο Λονδίνο και το Παρίσι για αρκετά χρόνια. Στην καρδιά μου παραμένω αυθεντική Ευρωπαία. Δεν αισθάνομαι αμερικανίδα, όμως αναμφισβήτητα είμαι κάτοικος Νέας Υόρκης. Οι ΗΠΑ διανύουν μια τρομακτική περίοδο. Είμαι εξοργισμένη με την εκλογή Τραμπ. Για να δούμε τι θα επακολουθήσει…

Παρατηρώντας μια ΕΕ που καθημερινά έρχεται αντιμέτωπη με επικρίσεις για την επιβολή αυστηρών δημοσιονομικών προγραμμάτων, θα λέγατε ότι η Γερμανία εκμεταλλεύεται καταστάσεις;

Στη Γερμανία εμφανίζεται η πιο οργανωμένη και διαφανής πολιτική σκηνή και κοινωνία. Οι πολίτες εργάζονται σκληρά και η εκπαίδευση κινείται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Το όραμα της ΕΕ αποτελεί ένα όμορφο όραμα, όμως δεν μπορεί να ενσωματώσει στο εσωτερικό της όλα αυτά τα διαφορετικά κράτη και τις κουλτούρες.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις και διεθνή μέσα, η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, φιγουράρει ψηλά στη λίστα με τις γυναίκες που ασκούν τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως. Ως γυναίκα με μακροχρόνια καριέρα τη θαυμάζετε;

Θαυμάζω την Άνγκελα Μέρκελ όσον αφορά στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. Αντιμετωπίζει με μεγαλοψυχία και γενναιοδωρία τους πρόσφυγες. Προσπαθεί να συμβάλλει στην εκτόνωση της κρίσης με ουμανιστική διάθεση, τη στιγμή που άλλοι με αδιαφορία κλείνουν την πόρτα σε κατατρεγμένους ανθρώπους. Μισώ τον εθνικισμό που φυτρώνει παντού. Πρόκειται για μια παλινδρόμηση που παρατηρείται και στη θρησκεία, μια αντιδραστική συμπεριφορά που αντιτίθεται στην παγκόσμια ενότητα και αρμονία. Ο εθνικισμός ενέχει μια ανόητη εγωπάθεια που θυμίζει την αναζήτηση ενός παλιού κόσμου που έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης ευθύνεται για την μη καλλιεργημένη κατάσταση του μυαλού.

Έχοντας συλλέξει σειρά από διακρίσεις, στιγμές επιτυχίας και σημαντικές επαγγελματικές κατακτήσεις, πώς επιλέγετε να θυμάστε την ηλικία των 20, των 30, των 40;

Στα 20 μου χρόνια ζούσα το όνειρο. Ταξίδευα ελεύθερη χωρίς να είμαι σοβαρά δεσμευμένη με κάποιον, δεν είχα παιδιά. Μεταπηδούσα από δουλειά σε δουλειά παθιασμένη με την μουσική και την τέχνη. Λάτρευα αυτή την ελευθερία μέχρι που έφτασα στο σημείο να αντιμετωπίζω αυτή τη συνθήκη ως κάτι εγωκεντρικό και ανιαρό. Η δημιουργία οικογένειας περνούσε από το μυαλό μου στην ηλικία των 30 ετών. Σήμερα, 20 χρόνια μετά, έχω αποκτήσει τέσσερα παιδιά, δύο από αυτά φοιτούν στο πανεπιστήμιο, και τα άλλα δύο είναι μικρά. Αισθάνομαι ευγνώμων που έζησα την πληρότητα αυτή των εμπειριών τόσο ως καλλιτέχνις όσο και ως μητέρα. Ζούμε σε έναν προβληματικό κόσμο οπότε αισθάνομαι τυχερή που οι αγαπημένοι μου άνθρωποι είναι υγιείς και που βαδίζω στη ζωή που καθόρισαν οι επιλογές και τα όνειρά μου.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ