Βασίλης Κουκαλάνι: Ο ρατσισμός και ο φασισμός έχουν τόπο και χρόνο γέννησης

Αγγελική Στελλάκη

Στην ταινία Amerika Square ερμηνεύει το πρόσωπο της προσφυγικής τραγωδίας: έναν σύρο πρόσφυγα, πατέρα ενός μικρού κοριτσιού που φτάνει στην Ελλάδα και προσπαθεί να φύγει προς την Ευρώπη σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.

Ο λόγος για τον Ελληνο-ιρανό ηθοποιό και σκηνοθέτη Βασίλη Κουκαλάνι, ο οποίος για την ερμηνεία του στην ταινία έλαβε Ειδική Μνεία στο πρόσφατο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και υπήρξε υποψήφιος για βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου στα βραβεία Ίρις της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου.

Σε βίντεο για το τιμητικό βραβείο στη Θεσσαλονίκη, ο Βασίλης Κουκαλάνι είχε αφιερώσει το βραβείο στο λαό της Συρίας και με έναν πύρινο λόγο κάλεσε να ανοίξουν τα σύνορα, σημειώνοντας ότι παραβιάζεται ένα από τα βασικά σημεία της Συνθήκης της Γενεύης.

Το in.gr τον συνάντησε σε ένα καφέ στο κέντρο της Αθήνας. Ο Βασίλης Κουκαλάνι μάς μίλησε για την ταινία του Γιάννη Σακαρίδη (αλλά και τη νέα ταινία του Παντελή Βούλγαρη που πραγματοποιεί γυρίσματα), για τον ρατσισμό, αλλά και για τη Συντεχνία του Γέλιου, το αντι-αυταρχικό, χειραφετημένο θέατρο για παιδιά.

«Η μητέρα μου είναι Ελληνίδα, ο πατέρας μου Ιρανός και εγώ γεννήθηκα στη Γερμανία. Μάνι – μάνι μιλάμε για τρεις χώρες και δύο ηπείρους. Σε ηλικία 10 ετών ήρθα στην Αθήνα. Μεγάλωσα με τρεις μητρικές γλώσσες. Όταν γεννήθηκα, οι γονείς μου ήταν φοιτητές στη Γερμανία. Τότε η διαδικασία ασύλου ήταν κάτι αυτονόητο. Ήταν αυτονόητο ότι ένας Ιρανός ή ένας Έλληνας που ζούσε στην Ελλάδα την περίοδο της χούντας θα έπαιρνε άσυλο. Τώρα τα πράγματα λειτουργούν διαφορετικά και τα σύνορα κλείνουν γιατί θέλουν κάποιοι άλλοι να κλείσουν. Η Ελλάδα είναι το σύνορο της Ευρώπης και έχει παίξει τον ρόλο του να αποθαρρύνει την είσοδο στην Ευρώπη. Τα δυτικά κράτη περιχαρακώνονται ξανά πίσω από τα σύνορά τους και η ρίζα του προβλήματος μπορεί να εξηγηθεί με τους κανόνες της αγοράς: ο καθένας κλείνει το «μαγαζάκι» του.

» Αρχικά ο χαρακτήρας του Τάρεκ δεν υπήρχε στο Amerika Square. Προστέθηκε μια ολόκληρη ιστορία. Όταν με φώναξε ο (σκηνοθέτης) Γιάννης Σακαρίδης και ο (σεναριογράφος) Γιάννης Τσίρμπας είχαν σκεφτεί να κάνω τον ρόλο του διακινητή. Μετά από έναν μήνα με πήραν τηλέφωνο και μου είπαν να συζητήσουμε. Ήθελαν να γράψουν αυτή την ιστορία. Είχαν στο μυαλό τους μια βιογραφία και κάποια περιστατικά. Έχω και εγώ μία σχετική εμπειρία με τέτοια θέματα, με ανθρώπους που έχουν αναγκαστεί να διακινηθούνε. Κάπως ξεκινήσαμε. Ο ρόλος αυτός γράφτηκε μετά το καλοκαίρι του 2015 και το προσφυγικό κύμα εκείνης της περιόδου.

» Στις ΗΠΑ το να έρθουν στο προσκήνιο οι μετανάστες από το Μεξικό είναι μια τακτική που χρησιμοποιεί αυτός ο τύπος (ο Τραμπ). Θέλει να κάνει τον κόσμο θυμωμένο, να τον εκφοβίσει, να τον κάνει δύσπιστο. […] Τώρα για τον Τραμπ, αφού άρεσε τόσο πολύ σε όλους ο Ομπάμα, αφού ήταν τόσο γοητευτικός, πώς βγήκε ο Τραμπ; Ο Ομπάμα ακολούθησε ακριβώς την ίδια πολιτική που ακολούθησαν όλοι οι προηγούμενοί του και αυτό δεν το αντιλαμβάνεται κανείς.

» Τα φεστιβάλ θέλουν art house, θέλουν ό,τι πιο ακαταλαβίστικο υπάρχει. Αυτό που είναι επίκαιρο δεν εκπροσωπείται στο σύγχρονο σινεμά –ούτε καν στο παγκόσμιο σινεμά. Το ότι ο κόσμος θέλει να βλέπει τον εαυτό του στη σκηνή ήταν ο λόγος που με έκανε να ξεκινήσω αυτό που κάνω στο θέατρο, τη Συντεχνία του Γέλιου. Ξεκινήσαμε με μια κωμωδία για τον ρατσισμό, το Μια Γιορτή στου Νουριάν το 2011, μπρεχτικής δομής. Παρουσιάζεται ο κόσμος όπως είναι με τα κακώς κείμενά του, δημιουργείται η προοπτική ότι μπορεί να αλλάξει και στο τέλος εμψυχώνεις ότι μπορείς εσύ να τα αλλάξεις. Για εμένα αυτό είναι το θέατρο για παιδιά. Το αντι-αυταρχικό, χειραφετημένο θέατρο για παιδιά, να φέρει την τέχνη στα χέρια των παιδιών της εργατικής και καταπιεζόμενης τάξης. Τα παιδιά είναι η πιο καταπιεσμένη τάξη, ειδικά στην Ελλάδα. Το θέμα είναι να δημιουργήσεις ανθρώπους με αυτοπεποίθηση και προσωπικό και κοινωνικό όραμα.

» Τώρα ετοιμάζω ταινία με τον Παντελή Βούλγαρη, ο οποίος γυρίζει ταινία για τους 200 της Καισαριανής. Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη παραγωγή με άρματα, όπλα. Παίζουν και ξένοι ηθοποιοί.

» Κανείς δεν γεννιέται ρατσιστής ή φασίστας. Η επιθετικότητα κλιμακώνεται, του φταίνε χιλιάδες άλλα πράγματα και νομίζει ότι είναι αυτό. Ο ρατσισμός και ο φασισμός έχουν τόπο και χρόνο γέννησης, δεν είναι κάτι που υπάρχει στην ανθρώπινη φύση, είναι κάτι που δημιουργείται. Και ειδικά ο ρατσισμός ως σκέψη, δημιουργείται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες κοινωνικές, αντιφάσεις και κλιμακώνεται.»

* Η ταινία «Amerika Square» προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες από σήμερα, Πέμπτη, σε διανομή Feelgood.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ