Μετά την επιτυχία της μουσικής παράστασης «Όταν σε λίγο κατεβήκαμε στη θάλασσα», που παρουσιάστηκε τον Ιούνιο στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών, η Φένια Παπαδόδημα δημιουργεί σε συνεργασία με τέσσερις νέους ηθοποιούς την θεατρική ομάδα- φωνητικό σύνολο «Tραγούδια από τον πρώτο όροφο».

Η νεοσύστατη ομάδα συνεργάζεται με τέσσερις μουσικούς, δημιουργώντας μία εντελώς πρωτότυπη εκστατική μουσική αφήγηση πάνω σε πειραματισμούς της σύγχρονης jazz και σε κείμενα του Ομήρου και του Παπαδιαμάντη, σε μια μουσική παράσταση που παρουσιάζεται από τις 12 Οκτωβρίου και μόνο για τέσσερις βραδιές, στη Σκηνή της Φρυνίχου του Θεάτρου Τέχνης.

Ζήτησα από την Φένια Παπαδόδημα να μου εξηγήσει τι συμβαίνει στη σκηνή του Τέχνης, πως συνδέει την τζαζ με κείμενα του Ομήρου και πως εμπνεύστηκε αυτή την δουλειά.

Τι περιλαμβάνει η μουσική αυτή παράσταση;

Πέντε μουσικοί και πέντε ηθοποιοί επί σκηνής αναβιώνουν ρυθμικά και μέσα από μία εντελώς μουσική προσέγγιση αποσπάσματα της Οδύσσειας (ραψωδίες α’, ε’ και λ’) επικεντρώνοντας περισσότερο στην λ’ ραψωδία, τη Νέκυια. Την κατάβαση του Οδυσσέα στον Άδη. Κάποια αποσπάσματα από κείμενα του Παπαδιαμάντη (Άνθος του γυαλού, Μία ψυχή, Στην Παναγία του Ντομάν) εμπλουτίζουν αυτή τη ροή.

Το ταξίδι στον Άδη έχει ένα μεταφορικό χαρακτήρα και γι’ αυτό δημιουργεί μία αίσθηση «κάθαρσης», καθώς ο Οδυσσέας γίνεται κοινωνός μίας γνώσης σπάνιας, γευόμενος τον θάνατο. Η παρουσία του κάτω κόσμου είναι επίσης πολύ έντονη στα παραδοσιακά τραγούδια, όχι μόνο στα μοιρολόγια, τα οποία χρησιμοποιούμε σαν γέφυρες με τη σημερινή συλλογική συνείδηση.

Πως ξεκίνησε η ιδέα να συνδυαστεί η τζαζ με κείμενα του Ομήρου και του Παπαδιαμάντη;

Για να είμαστε πιο σαφείς ως προς τον όρο της τζαζ, τουλάχιστον με τον τρόπο που ενσωματώνεται στη συγκεκριμένη παράσταση, πρόκειται για ένα μουσικό αυτοσχεδιαστικό πλαίσιο, μίας πειραματικής προσέγγισης, ως προς τα μουσικά θέματα και τους τρόπους (κλίμακες) που χρησιμοποιούμε, μέσα στο οποίο εξαιρετικοί μουσικοί που είναι κατεξοχήν τζαζ βιρτουόζοι, συνοδεύουν ευρηματικά, συμπράττουν με τον λόγο. Έτσι π.χ., οι μουσικοί χρησιμοποιούν συχνά, θέματα από παραδοσιακά τραγούδια τα οποία όμως αναπτύσουν αυτοσχεδιαστικά μ’ έναν δικό τους μοναδικό τρόπο.

Επίσης οι ελληνικοί τρόποι, ήχοι, παρμένοι από την βυζαντινή μουσικοί εμπλουτίζουν αυτό το αυτοσχεδιαστικό πλαίσιο. Άρα όσοι ίσως γνωρίζουν περισσότερο μιλάμε για μία modal world jazz ρποσέγγιση και όχι για ένα είδος αμερικάνικης κλασσικής τζαζ.

Πως προσεγγίζεται μουσικά ο λόγος του Παπαδιαμάντη;

Ο λόγος του Παπαδιαμάντη έτσι όπως τον αντιλαμβάνομαι και τον δουλεύω τα τελευταία χρόνια, είναι άρρηκτα δεμένος με τον ομηρικό λόγο, και πιστεύω ότι είναι η συνέχεια του σε μία πιο σύγχρονη εκδοχή.

Μπορεί να μην τον διέπουν οι κανόνες της αρχαίας μετρικής που διέπουν τα έπη, όμως δημιουργεί μία παρεμφερή δόνηση, έναν παλμό κι έναν μαγνητισμό που επιδρά στην ψυχή του ακροατή ακριβώς όπως το αρχαίο κείμενο. Αυτό κρύβει μία μουσικότητα, αυτή που φέρει και ο αρχαίος επικός λόγος στο δακτυλικό εξάμετρο, η οποία μας καλεί και μας προκαλεί να την ανακαλύψουμε. Να ξεφύγουμε από μία ακαδημαϊκή και μουσειακή προσέγγιση του ίδιου του λόγου, καθώς και να ξεκουραστούμε λίγο από την γερμανική και αγγλοσαξωνική λαγνεία του σπλάτερ και ν’ ακούσουμε τον ρυθμό της λέξης και την πολυρυθμία των λέξεων!

Πως μπορεί ένα τέτοιο κείμενο να γίνει σημερινό;

Ένα τέτοιο κείμενο δεν χρειάζεται να γίνει σημερινό. Είναι ήδη σημερινό εδώ και εικοσιπέντε αιώνες που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά και για όποιον δεν γνωρίζει, οι πιο προχωρημένες τεχνικές αφήγησης τις οποίες απολαμβάνουμε στα Star Wars π.χ, προέρχονται και εμπεριέχονται όλες στην Οδύσσεια. Πέρα από τη φόρμα όμως, το κείμενο αυτό είναι διαχρονικό διότι πραγματεύεται την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου και την ανάγκη του να επιστρέψει εκεί όπου θεωρεί ότι είναι το σπίτι του.

«Όμως που βρίσκεται τελικά το αληθινό μας σπίτι σήμερα;», «Πως θα το όριζε ο καθένας μας;» «Ποιες είναι οι σημαντικές σχέσεις, η σημαντικές επιλογές σ’ αυτή τη ζωή, τι είναι αυτό που έχουμε έρθει εδώ να καταλάβουμε πριν αποχωρήσουμε». Όλες αυτές τις ανθρώπινες αγωνίες, όλα αυτά τα ερωτήματα κοινά σε όλους μας, τα αγγίζει, τα θίγει κι ακόμη καλύτερα τα «τραγουδάει» ο Όμηρος.

Νατάσα Μαστοράκου

in.gr

Headlines