Γιατί υπάρχουν τόσοι Ουζμπέκοι τζιχαντιστές τρομοκράτες

Στη Νέα Υόρκη την περασμένη Τρίτη, ο 29χρονος ουζμπέκος Σαϊφούλο Σαΐποφ έπεσε με ημιφορτηγό σε ποδηλατόδρομο σκοτώνοντας οκτώ άτομα. Την Πρωτοχρονιά, ο ουζμπέκος Αμπνουλκαντίρ Μασαρίποφ πραγματοποίησε την τρομοκρατική επίθεση στο κλαμπ Ρέινα της Κωνσταντινούπολης. Τον Απρίλιο, ο ουζμπέκος Ραχμάτ Ακίλοφ ήταν υπεύθυνος για την επίθεση σε εμπορικό δρόμο της Στοκχόλμης. Λίγες μέρες νωρίτερα, ο ουζμπεκικής καταγωγής Ακμπαρζόν Γιαλίλοφ ήταν υπεύθυνος για την βομβιστική επίθεση στο μετρό της Αγίας Πετρούπολης.

Αν και 1.000-2.000 ουζμπέκοι τζιχαντιστές πολέμησαν στη Συρία και στο Ιράκ ενώ οι ουζμπέκοι ξένοι μαχητές φθάνουν συνολικά τους 10.000 παγκοσμίως, το Ουζμπεκιστάν δεν ανησυχεί για το τι θα συμβεί αν επιστρέψουν στη χώρα. Δεν θα επιστρέψουν. Πρόκειται για πραγματικά διεθνοποιημένους τζιχαντιστές που έχουν διακόψει κάθε επαφή με τη χώρα τους.

Το Foreign Affairs εξηγεί γιατί το Ουζμπεκιστάν εξάγει τόσους ισλαμιστές τρομοκράτες αλλά δεν έχει εγχώρια τρομοκρατία. Από την ανεξαρτησία του από την Σοβιετική Ένωση το 1991, είναι από τις πιο καταπιεστικές για το ισλάμ χώρες της Κεντρικής Ασίας. Χιλιάδες έχουν φυλακιστεί και βασανιστεί για ακραίο ισλαμισμό. Το κράτος γράφει την προσευχή της Παρασκευής και οι ιμάμηδες υποχρεούνται να την επαναλαμβάνουν λέξη προς λέξη, χωρίς να προσθέτουν προσωπικά σχόλια. Η διδασκαλία των θρησκευτικών είναι ελάχιστη και απαγορεύεται στους ανήλικους. Απαγορεύονται οι εισαγωγές θρησκευτικών βιβλίων.

Επί χρόνια, πολλοί προειδοποιούσαν ότι η ισλαμιστική ριζοσπαστικοποίηση βρισκόταν προ των πυλών. Αλλά μέχρι στιγμής δεν φαίνεται κάτι τέτοιο στο Ουζμπεκιστάν, όπου η τελευταία τρομοκρατική ενέργεια σημειώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Οι υπηρεσίες ασφαλείας διέλυσαν τις παράνομες ισλαμιστικές οργανώσεις. Μερικές, όπως το διαβόητο Ισλαμικό Κίνημα του Ουζμπεκιστάν (ΙΚΟ), έφυγαν από τη χώρα. Στη δεκαετία του ’90, αρκετές εκατοντάδες ουζμπέκοι ισλαμιστές πολέμησαν στο πλευρό των Ταλιμπάν και της Αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν. Μετά αποσύρθηκαν στο Βαζιριστάν και στο Πακιστάν ώσπου εμφανίστηκε το Ισλαμικό Κράτος και τους δίχασε.

Μερικοί ήθελαν να συνεχίσουν τον αγώνα κατά της παρουσίας της Δύσης στο Αφγανιστάν, άλλοι _ οι περισσότεροι _ προτιμούσαν να μεταφέρουν τον αγώνα στη Μέση Ανατολή και από αυτούς, μερικοί πήγαν να πολεμήσουν στο πλευρό του Ισλαμικού Κράτους και άλλοι στο μέτωπο αλ-Νούσρα που πρόσκειται στην Αλ Κάιντα. Μετά τις ήττες του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, μερικοί επέστρεψαν στο Αφγανιστάν και στο Πακιστάν, άλλοι μετακινήθηκαν στη Λιβύη ενώ μερικοί προσπαθούν να μεταναστεύσουν στη Ρωσία, στην Τουρκία ή στη Δύση.

Εκτός από την αρχική ομάδα των μαχητών που έφυγε από το Ουζμπεκιστάν στη δεκαετία του ’90, η χώρα δεν παρήγαγε ούτε εξήγαγε άλλους τρομοκράτες. Υπάρχουν όμως πολλοί ουζμπέκοι μετανάστες. Από δύο ως τρία εκατομμύρια εργάζονται στη Ρωσία και μερικοί από αυτούς ριζοσπαστικοποιήθηκαν στο ίντερνετ. Το ίδιο συνέβη με μερικούς από τους δεκάδες χιλιάδες που ζουν και εργάζονται στην Τουρκία, από τους 300.000 στις ΗΠΑ ή από τους χιλιάδες στην Ευρώπη.

Οι ουζμπέκοι τρομοκράτες του 2017 δεν έχουν σχέσεις με το ΙΚΟ ή τους διαδόχους του ούτε ανήκουν σε κάποιο άλλο οργανωμένο δίκτυο αλλά εμπνεύστηκαν από άλλες τρομοκρατικές ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη.

Εν τω μεταξύ στο Ουζμπεκιστάν, μετά τον θάνατο του προέδρου Ισλάμ Καρίμοφ τον Σεπτέμβριο του 2016, που κατείχε την εξουσία πολλά χρόνια, ο διάδοχός του Σαφκάτ Μιρζιγιόγεφ χαλαρώνει την κοσμική παράδοση της χώρας, κάνοντας χώρο στο ισλάμ. Ριζοσπαστικοποίηση δεν φαίνεται να υπάρχει εντός του Ουζμπεκιστάν. Αντίθετα οι ουζμπέκοι μετανάστες στο εξωτερικό είναι πιο επιρρεπείς σε αυτή.

Δηλαδή, καταλήγει το Foreign Affairs, η ουζμπεκική τρομοκρατία δεν είναι προϊόν της πολιτικής που ακολουθεί το Ουζμπεκιστάν αλλά της δύσκολης ένταξης των Ουζμπέκων στις χώρες όπου ζουν ως μετανάστες. Και συμβουλεύει την αμερικανική ηγεσία να αναζητήσει τους εγχώριους παράγοντες που ριζοσπαστικοποιούν τους μετανάστες αντί να παρουσιάζει τις ΗΠΑ ως θύμα μιας ακόμη χώρας που «εξάγει» τρομοκρατία.

Τάνια Μποζανίνου

in.gr