Προστακτική: Χρήσεις και συνηθισμένα λάθη (Μέρος Β’)

Η αρχή του δεύτερου μέρους του άρθρου που αφορά την προστακτική είναι αφιερωμένη στο συχνότατο φαινόμενο της προστακτικής ενεργητικού αορίστου με αύξηση.

Πολλοί συντάκτες κειμένων ή ομιλητές, παρασυρμένοι προφανώς από τους τύπους της οριστικής ενεργητικού αορίστου, βάζουν αύξηση στο β’ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεργητικού αορίστου: «αντέγραψέ το», «ανέθεσέ του», «ανέλυσέ το», «επέτρεψέ μου» κ.τ.ό.

Οι ορθοί τύποι της προστακτικής είναι, ασφαλώς, χωρίς αύξηση. Παραθέτουμε ενδεικτικά παραδείγματα:

• ανάβαλε αντί ανέβαλε
• ανάθεσε αντί ανέθεσε
• ανάλαβε αντί ανέλαβε
• ανάλυσε αντί ανέλυσε
• ανάφερε αντί ανέφερε
• αντίγραψε αντί αντέγραψε
• αντίδρασε αντί αντέδρασε
• αντικατάστησε αντί αντικατέστησε
• αντίκρουσε αντί αντέκρουσε
• απόδειξε αντί απέδειξε
• απόρριψε αντί απέρριψε
• διάλυσε αντί διέλυσε
• επανάλαβε αντί επανέλαβε
• επανάφερε αντί επανέφερε
• επίβαλε αντί επέβαλε
• επίλεξε αντί επέλεξε
• επίμεινε αντί επέμεινε
• επίστρεψε αντί επέστρεψε
• επίτρεψε αντί επέτρεψε
• κατάγραψε αντί κατέγραψε
• μετάτρεψε αντί μετέτρεψε
• παράγγειλε αντί παρήγγειλε
• παράδωσε αντί παρέδωσε
• παράλαβε αντί παρέλαβε
• παράτεινε αντί παρέτεινε
• υπόβαλε αντί υπέβαλε
• υπόγραψε αντί υπέγραψε
• υπόδειξε αντί υπέδειξε

Εξάλλου, διαβάζουμε συχνά τύπους του β’ πληθυντικού προσώπου της προστακτικής ενεργητικού αορίστου όπως «κρατείστε», «ακολουθείστε», «βοηθείστε», «παρατηρείστε», «δημιουργείστε», «προχωρείστε», «κινείστε», «αφείστε», «ασκείστε» κ.τ.ό.

Οι τύποι αυτοί είναι εσφαλμένοι, δεδομένου ότι τα προαναφερθέντα ρήματα (ως επί το πλείστον, ανήκουν στη δεύτερη συζυγία, δηλαδή τελειώνουν σε -ώ στην ενεργητική φωνή και σε -ούμαι ή -ιέμαι στην παθητική φωνή) σχηματίζουν κανονικά το β’ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής ενεργητικού αορίστου σε –ήστε:

«κρατήστε», «ακολουθήστε», «βοηθήστε», «παρατηρήστε», «δημιουργήστε», «προχωρήστε», «κινήστε», «αφήστε», «ασκήστε» κ.τ.ό.

Το η (-ήστε) σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να μετατραπεί σε ει (-είστε), καθώς ανήκει στο θέμα του ρήματος, δηλαδή στο μέρος του ρήματος που δεν αλλάζει. Οι τύποι «κρατήστε», «ακολουθήστε», «βοηθήστε», «παρατηρήστε», «δημιουργήστε», «προχωρήστε», «κινήστε», «αφήστε», «ασκήστε» κ.τ.ό. είναι απλώς συγκεκομμένοι, δηλαδή έχουν απολέσει λόγω συγκοπής το φωνήεν ε (ολόκληρος ο τύπος του ρήματος είναι «κρατήσετε», «παρατηρήσετε», «αφήσετε» κ.τ.ό.).

Αξίζει να σημειωθεί ότι το αντίστοιχο πρόσωπο της προστακτικής παθητικού αορίστου έχει ει, το οποίο όμως στην προκειμένη περίπτωση ανήκει στην κατάληξη –είτε: «κρατηθείτε», «κινηθείτε», «αφεθείτε», «ασκηθείτε» κ.τ.ό.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, παρατηρήστε τον τρόπο με τον οποίον ο Καζαντζάκης χρησιμοποιεί τα σημεία στίξης στο συγκεκριμένο κείμενο.

Προστακτική: Χρήσεις και συνηθισμένα λάθη (Μέρος Α’)