Αρχαία ίχνη, μυστηριώδεις στοές, πηγάδια που γίνονται παγίδες για τους ανυποψίαστους περαστικούς… Η γη της Λαυρεωτικής κρύβει καλά στα σωθικά της τα μυστικά της αρχαιότητας. Στην περιοχή των Μεταλλείων, σε μια έκταση μεγαλύτερη των 100.000 στρεμμάτων, έχουν χαρτογραφηθεί περισσότερα από 2500 μεταλλευτικά πηγάδια. Τα περισσότερα ανοίχτηκαν πριν από πολλές εκατοντάδες χρόνια και αρκετά είναι απρόσιτα ακόμη και για τους εξερευνητές που φέρουν ειδικό εξοπλισμό.

Άκρως επικίνδυνα είναι αυτά που παραμένουν άγνωστα, θαμμένα κάτω από την βλάστηση της περιοχής. Το τραγικό δυστύχημα που σημειώθηκε πριν από ένα μήνα, όταν 36χρονος μοτοσικλετιστής σκοτώθηκε πέφτοντας σε μεταλλευτικό πηγάδι βάθους 40 μέτρων που βρισκόταν στην περιοχή, αναδεικνύει το πρόβλημα και καθιστά επιτακτική την αντιμετώπισή του. Η εγκατάλειψη, η έλλειψη σήμανσης και η αμέλεια στη θέσπιση μέτρων προστασίας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

«Η ευθύνη για την διαχείριση αυτών των πηγαδιών ανήκει στο υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για αρχαία πηγάδια, ειδικά το πέτρινο στο οποίο συνέβη το δυστύχημα στα τέλη Φεβρουαρίου χρονολογείται στον 5ο α αιώνα πΧ και ίσως ακόμη πιο πίσω», λέει στο in.gr ο δήμαρχος Λαυρεωτικής Δημήτρης Λουκάς. Είναι ενδεικτικό ότι στην περιοχή του Θορικού έχουν εντοπιστεί ίχνη εξορύξεως χαλκού που χρονολογούνται στο 3000 π.Χ ενώ συστηματική εξόρυξη μεταλλευμάτων στην περιοχή άρχισε να γίνεται από τους Αθηναίους στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ επί Κλεισθένη.

«Σε εμάς δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνουμε. Παρ’όλ’ αυτά, σε πολλά σημεία, χωρίς να πάρουμε άδεια και με κίνδυνο να θεωρηθεί ότι κάνουμε παρανομία, έχουμε σκεπάσει μαζί με το Δασαρχείο και τους κυνηγούς όσα πηγάδια βρίσκονται στον δρόμο ή κοντά σε χώρους αναψυχής. Συνολικά πρόκειται για περισσότερα από 2500 πηγάδια και πολλά είναι άγνωστα», προσθέτει ο δήμαρχος. «Αυτό στο οποίο έπεσε ο μοτοσικλετιστής βρίσκεται μέσα σε σχίνα, ακόμη και εμείς που γυρίζουμε εδώ επί πολλά χρόνια δεν το γνωρίζαμε. Ούτε καν οι κυνηγοί της περιοχής. Τα πηγάδια είναι χαρτογραφημένα από το υπουργείο Πολιτισμού, όμως αυτό δεν το ήξερε κανείς. Το δυστύχημα συνέβη στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Σουνίου, ο πυρήνας του οποίου καλύπτει περίπου 7500 στρέμματα, όμως πηγάδια υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή των μεταλλείων η οποία μπορεί να φτάνει και τα 150.000 στρέμματα», προσθέτει ο κ. Λουκάς.

Εκτός από τις ομάδες μοτοσικλετιστών που συνηθίζουν να επισκέπτονται την περιοχή για motocross, τον Εθνικό Δρυμό επιλέγουν και πολλοί πεζοπόροι ή ομάδες που συνδυάζουν τη φυσιολατρία με την περιήγηση στα αρχαία. Σε κάθε τους βήμα ελλοχεύει ο κίνδυνος ατυχήματος, καθώς το υπουργείο δεν έχει προχωρήσει στην σήμανση της περιοχής.

Τα πηγάδια χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαιότητα αλλά και αργότερα, κατά τον 19ο αιώνα, με σκοπό να διερευνηθεί η περιεκτικότητα του υπεδάφους σε μετάλλευμα, ως είσοδοι ή έξοδοι των στοών, ως δίοδοι οξυγόνου, ως αγωγοί για την απομάκρυνση των μεταλλευμάτων. Κάθε πηγάδι έφτανε σε βάθος μέχρι το σημείο όπου εντοπίζονταν κοιτάσματα, έπειτα συνέχιζε οριζοντίως ως στοά και τέλος σταματούσε εκεί όπου εξαντλούνταν το κοίτασμα. Στο Λαύριο, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, τα πηγάδια έχουν στόμιο σχεδόν τετράγωνο και το βάθος τους κυμαίνεται από οκτώ έως 100 μέτρα…

Μερικές από τις χρυσές σελίδες της ιστορίας της χρωστά η Αθήνα στα μεταλλεία του Λαυρίου. Ο 5ος αιώνας π.Χ, αιώνας άνθισης των γραμμάτων, των τεχνών, της φιλοσοφίας και της αρχιτεκτονικής δεν θα ήταν ποτέ ίδιος, αν δεν συνοδευόταν από την οικονομική ευμάρεια που επέτρεψε την ανάπτυξή τους. Η ευμάρεια αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην μεταλλευτική δραστηριότητα της Αθήνας.

Η αθηναϊκή δραχμή κόπηκε το 580 π.Χ χάρη στα μεταλλεύματα του Λαυρίου ενώ τα ορυκτά της περιοχής χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή πολλών αρχαίων μνημείων, όπως ο Παρθενώνας και ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο.

Σε ένα εντυπωσιακό δίκτυο στοών εργάζονταν χιλιάδες εργάτες. Η έκταση ήταν δημόσια όμως ενοικιαζόταν από την πόλη σε Αθηναίους επιχειρηματίες. Σύμφωνα με υπολογισμούς, από τον 7ο αιώνα π.Χ μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ. από τα μεταλλεία του Λαυρίου εξορύχθηκαν 3.500 τόνοι αργύρου και 1.400.000 τόνοι μολύβδου

Μετά από παύση αιώνων τα μεταλλεία λειτούργησαν ξανά το 1860, όταν ο νεαρός μεταλλειολόγος Κορδέλλας επισκέφθηκε την Λαυρεωτική και έπεισε τον Ιταλό συνάδελφό του Σερπιέρι να αξιοποιήσουν τις αρχαίες σκωρίες.

Το 1864 ιδρύεται η ιταλογαλλική εταιρεία «Hilarion Roux et Cie» η οποία αναλαμβάνει την εξαγωγή αργυρούχου μολύβδου. Ένα χρόνο μετά λειτουργεί πλήρες εργοστάσιο με 18 κάμινους, μικρά μεταλλοπλύσια, μηχανουργείο και σιδηρόδρομο ενώ το 1867 έχει ήδη εξελιχθεί στη σημαντικότερη βιομηχανία της Ελλάδας απασχολώντας 1.200 εργάτες, αριθμό εντυπωσιακό για τα μεγέθη της εποχής.

Μετά το Λαυρεωτικό Ζήτημα που ανέκυψε το 1869, δηλαδή την σύγκρουση της εταιρίας με το ελληνικό κράτος για την διεκδίκηση αρχαίων μεταλλευτικών καταλοίπων, προέκυψαν το 1873 δύο εταιρίες: η «Εταιρεία των Μεταλλουργείων του Λαυρίου» και η Γαλλοελληνική Εταιρεία, τα «Μεταλλεία Καμάριζας».

Με την λειτουργία του ο εργατικός συνοικισμός του 1867 αναπτύσσεται και θα μεταβληθεί στην αρχή του 20ου αιώνα σε πόλη 10.000 κατοίκων. Οι δύο εταιρίες είναι υπεύθυνες για την λειτουργία της πόλης. Οι κατοικίες και τα καταστήματα τούς ανήκουν, οι ίδιες χτίζουν νοσοκομεία και φαρμακεία, κατασκευάζουν σχολεία, εκκλησίες, λιμενικές εγκαταστάσεις. Στην πορεία των χρόνων το Λαύριο θα στιγματιστεί ανεξίτηλα από την λειτουργία τους και από τους αγώνες των εργατών τους για καλύτερες συνθήκες δουλειάς και ζωής μέχρι την σταδιακή παρακμή τους.

Headlines