Αώος, ένας καταγάλανος ταξιδευτής

Ο Αώος είναι ίσως ένα από τα πιο μαγευτικά ποτάμια της Ευρώπης, ένας καταγάλανος ταξιδευτής που περνά μέσα από μεγαλόπρεπα βουνά, εντυπωσιακές χαράδρες και πολύχρωμες κοιλάδες.

Στο πέρασμά του όλα σφύζουν από ζωή, από το πιο μικρό χορταράκι στις όχθες του μέχρι τα γραφικά χωριά που απλώνονται κατά μήκος της κοίτης του. Χρώματα, ήχοι, οσμές και υφές συνθέτουν ένα πολύμορφο τοπίο, που συνεχώς εναλλάσσεται στο χώρο και στο χρόνο.

Ερχόμενος από τα οροπέδια του Μετσόβου, ο μακροκοίτης Αώος διασχίζει τη γραφική Βωβούσα και βρίσκει διέξοδο στο στόμιο της χαράδρας που σχηματίζουν οι οροσειρές του Σμόλικα και της Τύμφης.

Στους πρόποδες του λόφου του Λιατοβουνίου σμίγει με τον Βοϊδομάτη, και λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, προς τα ελληνοαλβανικά σύνορα, με τον Σαραντάπορο. Έτσι αρματωμένος περνά στην Αλβανία, ρέοντας μέσα σε μια πλούσια κοιλάδα έως την Κλεισούρα, διασχίζει στη συνέχεια τα Στενά του Αώου, όπου στην έξοδό τους ανταμώνει με τον Δρίνο, και εκβάλλει στην Αδριατική, στα νότια της Αρχαίας Απολλωνίας.

Το ποτάμι ήταν πάντα ένας σημαντικός υδάτινος δρόμος, που ενώνει πολιτισμούς, διευκολύνει την επικοινωνία και αποτελεί ζωοδότρα πηγή.

Δεν είναι τυχαίο ότι η περιοχή γύρω από τον Αώο και τον Βίκο αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα χερσαία εθνικά πάρκα της Ελλάδας, το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, το οποίο προστατεύεται με σειρά νόμων και διαταγμάτων. Στην περιοχή αυτή με τα πλούσια ενδιαιτήματα και τη μοναδική γεωλογική κληρονομιά ζει ένα πλήθος από ενδημικά, σπάνια και προστατευόμενα είδη πανίδας και χλωρίδας.

Φαίνεται πως τον ποταμό ετούτο με τους παραποτάμους του που διασχίζουν την Άπειρο Γαία τούς αγάπησαν πολλοί. Γι’ αυτό οι τόποι γύρω τους κατοικούνται από τους αρχαίους χρόνους. Τα πλούσια δάση, τα εύφορα λιβάδια στις πεδινές εκτάσεις και στα υψίπεδα, τα νερά που ρέουν άφθονα σε όλη την περιοχή και η βιοποικιλότητά της αποτέλεσαν διαχρονικά πόλο έλξης πολλών και διαφορετικών φύλων, που ανέπτυξαν τον πολιτισμό τους πάντα σε αρμονία με το περιβάλλον.

Έτσι, σήμερα πια μπορεί κανείς να ανακαλύψει απομεινάρια από τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες των προϊστορικών χρόνων, από τον πολιτισμό των Μολοσσών, αποτυπώματα της δραστηριότητας των κοινωνιών κατά τους ρωμαϊκούς και τους βυζαντινούς χρόνους, από τα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, αλλά και από την κατοίκηση του χώρου στη σύγχρονη εποχή.

Πέτρινα χωριά, τοξωτά γεφύρια, νερόμυλοι και νεροπρίονα, βρύσες και νεραϊδόβρυσες, ντοπιολαλιές και μουσικές παντρεύονται στο χώρο και το χρόνο συνθέτοντας έναν τόπο μοναδικό.

Παντού βρίσκουμε ίχνη της αρμονικής συνύπαρξης φύσης και ανθρώπου. Οι κοινωνίες που κατοίκησαν το συγκεκριμένο χώρο μέσα στην ιστορία λειτούργησαν με γνώμονα το σεβασμό στο περιβάλλον και αναπτύχθηκαν με βάση τις δυνατότητες που τους παρείχε αυτό. Γνώριζαν ότι εξαρτούν την ύπαρξή τους από την υγεία του και επεδίωκαν τη μεταξύ τους ισορροπία ως τη μόνη εγγύηση για την επιβίωση και την ευμάρειά τους.*

*Το πληροφοριακό υλικό προέρχεται από το διαδικτυακό τόπο του Οικομουσείου του ποταμού Αώου.