Θέογνης και Θεογνίδεια (Μέρος Β’)

Σε μιαν άλλη ομάδα ποιημάτων του Θέογνη κυριαρχεί ο έρωτας για ωραία αγόρια. Οι γυναίκες δεν κατέχουν μια εξίσου σημαντική θέση στην ποίησή του, αλλά σε ένα ωραίο δίστιχο αναφέρεται ότι δεν υπάρχει πιο γλυκιά ευτυχία από μια καλή γυναίκα.

Η ανησυχία για την κατάσταση της πολιτείας αποτελεί ένα σταθερό άξονα της συλλογής των ποιημάτων του Θέογνη. Όμως, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις ελεγείες του Καλλίνου και του Τυρταίου, η απειλή, ο κίνδυνος, πλην λιγοστών εξαιρέσεων (π.χ., περσικός κίνδυνος), δεν προέρχεται από το εξωτερικό, ούτε αποτελεί ζητούμενο η διάκριση στο πεδίο της μάχης, η ανάδειξη την ώρα της καθοριστικής μάχης.

Σε μια εποχή ραγδαίων ανακατατάξεων στο εσωτερικό της μεγαρίτικης πολιτείας και στον ελληνικό κόσμο εν γένει, σε μια περίοδο οικονομικής και πολιτικής ανέλιξης νέων στοιχείων από την κατώτερη τάξη, οι ελεγείες του Θέογνη απηχούν την οργή και τα παράπονα των αριστοκρατών.

Οι τελευταίοι, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες αριστοκρατικής καταγωγής, που είχαν ανατραφεί με ιπποτικό τρόπο, ήταν οι αγαθοί, οι εσθλοί, οι «καλοί», για τους οποίους ιδιοκτησία και αξία ταυτίζονταν. Ένα βαθύ χάσμα χώριζε άλλοτε τους αγαθούς από τους κακούς, τους δειλούς, που δεν είχαν τίποτα και δεν ήταν τίποτα.

Τα επίθετα αγαθός και κακός ορίζουν το κύριο αντιθετικό ζεύγος του αξιακού συστήματος της θεογνίδειας συλλογής, βάσει του οποίου ορίζονται και τα ζεύγη δίκη – ύβρις, μέτρον – κόρος: χαρακτηριστικά του αγαθού είναι το μέτρον και η δίκη, του κακού ο κόρος και η ύβρις.

Το επίθετο αγαθός δήλωνε εν προκειμένω ευγενική καταγωγή, πλούτο, κοινωνική θέση, ηθική ανωτερότητα, πολιτική και κοινωνική υπευθυνότητα, ικανότητα ανταπόκρισης και συμμετοχής στις ανάγκες της κοινότητας — όλα όσα συγκροτούν την αρετήν.

Το επίθετο κακός, από την άλλη πλευρά, συνιστούσε την άρνηση όλων αυτών των ιδιοτήτων, καθώς δήλωνε ταπεινή καταγωγή, απουσία οικονομικής δύναμης και κοινωνικής ισχύος, ανάρμοστη συμπεριφορά, ακαταλληλότητα για συμμετοχή στα κοινά.

Θέογνης και Θεογνίδεια (Μέρος Α’)