Θέογνης και Θεογνίδεια (Μέρος Δ’)

Ο προσδιορισμός της εποχής στην οποία συγκροτήθηκαν τα Θεογνίδεια είναι μια δύσκολη υπόθεση. Πάντως, είναι μάλλον απίθανο να συγκροτήθηκε η συλλογή αυτή μονομιάς.

Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, τα γνήσια ποιήματα του Θέογνη αποτέλεσαν την αφετηρία μιας διαδικασίας που κατέληξε, πιθανώς μετά την παρέλευση αιώνων, στη σημερινή μορφή της συλλογής των Θεογνιδείων.

Υποστηρίζεται, μάλιστα, ότι ο ίδιος ο Θέογνης, καθώς τον έπαιρναν πια τα χρόνια, προέβη σε μια πρώτη συλλογή των ποιημάτων που αφορούσαν τον αγαπημένο του νέο, τον αριστοκράτη Κύρνο. Η συλλογή αυτή, σύμφωνα με την ίδια θεωρία, εμπλουτίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. με ξένες προσθήκες, ενώ από αυτό το υλικό προήλθε κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους η συρραφή που σώζεται σήμερα.

Σε ό,τι αφορά τον Κύρνο, στον οποίον αφιερώνει ο Θέογνης τη συλλογή του, δε γνωρίζουμε αν πρόκειται για ένα πρόσωπο ιστορικό ή, ενδεχομένως, για ένα προσωπείο, μια περσόνα.

Σε κάθε περίπτωση, είναι ένας άνθρωπος νεότερος του Θέογνη, που συνδέεται μαζί του με έναν «παιδαγωγικό έρωτα», κατά το έθος της αριστοκρατικής παιδείας. Η ιδιότυπη αυτή σχέση ανάμεσα στον ενήλικο εραστήν και τον έφηβο παίδα ξεκινούσε από την παλαίστρα και αναπτυσσόταν στα συμπόσια, συμπεριελάμβανε —μεταξύ άλλων— τη διδασκαλία του νεότερου από τον μεγαλύτερο σε θέματα συμπεριφοράς και ηθικής, πάντοτε υπό το πρίσμα της αριστοκρατικής ιδεολογίας, και οδηγούσε τελικά σε μια ισόβια σχέση φιλίας, αγάπης, στοργής και συμπάθειας.

Ενδιαφέρουσα είναι η άποψη σύμφωνα με την οποία ο Κύρνος αποτελεί μια γενολογική φιγούρα στην κεντρική ιδεολογική αντίθεση αγαθών – κακών, όπως εξάλλου και ο ίδιος ο Θέογνης: ο μεν Θέογνης αντιπροσωπεύει την τάξη και τη δικαιοσύνη, ο δε Κύρνος την ακριβώς αντίθετη έννοια, την ύβριν, και τη μερίδα εκείνη της αριστοκρατίας που έχει ξεπέσει ηθικά.

Σύμφωνα με το ίδιο σκεπτικό, η φιγούρα του Κύρνου αντιστοιχεί στους αριστοκράτες εκείνους που αποστασιοποιούνται από τις παλαιές παραδοσιακές αρχές χάριν του κέρδους σε μια εποχή ρευστότητας, όπου οι τάξεις αναμειγνύονται και οι έννοιες μεταλλάσσονται, νοθεύονται.

Θέογνης και Θεογνίδεια (Μέρος Α’)

Θέογνης και Θεογνίδεια (Μέρος Β’)

Θέογνης και Θεογνίδεια (Μέρος Γ’)