Μεγάλη αύξηση των ελαφιών της Ρόδου

Μεγάλη αύξηση παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των ελαφιών στις δασικές περιοχές της Ρόδου, ενός ζώου που αποτελεί σύμβολο για το νησί.

Ενώ πράγματι τις περασμένες δεκαετίες ο αριθμός των ελαφιών είχε μειωθεί δραματικά (υπολογίζεται τότε ότι ήταν λιγότερα από 100), τα πράγματα έχουν αντιστραφεί.

Εδώ και δέκα χρόνια υπάρχει εντυπωσιακή αύξηση και ήδη, ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες. Για την καταγραφή τους μάλιστα, αναμένεται μέσα στις επόμενες μέρες να πραγματοποιηθεί σύσκεψη στο υπουργείο Περιβάλλοντος, στη διάρκεια της οποίας θα συζητηθούν και ζητήματα που αφορούν τα προβλήματα που δημιουργούνται στον πρωτογενή τομέα από τον υπερπληθυσμό των ελαφιών.

Όπως έγινε γνωστό στη σύσκεψη θα κληθούν μεταξύ άλλων να πάρουν μέρος η Αποκεντρωμένη διοίκηση Αιγαίου, ο δήμος Ρόδου, η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, η διεύθυνση δασών, και σε αυτήν θα προεδρεύσει ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σωκράτης Φάμελλος.

Σημειώνεται ότι ο κ. Φάμελλος με αφορμή την επίσκεψή του στη Ρόδο, στο πλαίσιο του αναπτυξιακού συνεδρίου της περιφέρειας που έγινε τον περασμένο μήνα ενημερώθηκε σε πρώτη φάση για το θέμα και γνωρίζει αρκετά γύρω από το τι συμβαίνει στο νησί.

Στη σύσκεψη θα συζητηθεί και η πρόταση εκπόνησης μελέτης για την καταγραφή του πληθυσμού των ελαφιών στο νησί, καθώς κανένας δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πόσα είναι σήμερα τα ελάφια.

Βέβαια κατά το παρελθόν, εκδηλώθηκε ενδιαφέρον προς την περιφέρεια για τη σύνταξη τέτοιας μελέτης από πανεπιστημιακό ίδρυμα, όμως το διάστημα των τριών ετών που θα διαρκέσει λειτουργεί αποτρεπτικά καθώς μετά τα τρία χρόνια και πάλι τα νούμερα θα είναι άκαιρα, αφού ο πληθυσμός θα έχει αυξηθεί ακόμα περισσότερο.

Παράλληλα τα 300.000 ευρώ που είναι και το κόστος της μελέτης είναι ποσό υπέρογκο που η περιφέρεια δεν μπορεί να καλύψει μόνη της, γι’ αυτό και αν τελικά συνταχθεί μελέτη θα πρέπει να μοιραστεί τη δαπάνη και με άλλους φορείς, στην περίπτωση που το υπουργείο δεν μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση.

Πάντως το κυριότερο θα είναι αν τελικά εκπονηθεί κάποια μελέτη, να προταθούν και συγκεκριμένες λύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος του υπερπληθυσμού στο νησί. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μεγαλύτερος αριθμός ελαφιών εντοπίζεται στους πρώην δήμους Ατταβύρου, Καμείρου και ειδικά της Νότιας Ρόδου, με τις υπηρεσίες να κάνουν λόγο για πληθυσμό περίπου 2000 ελαφιών αλλά οι εκτιμήσεις των κατοίκων είναι ότι ο πληθυσμός σήμερα πλησιάζει τα 15.000 ελάφια.

Σύμφωνα με τους ίδιους, κατεβαίνουν στα πεδινά, και ειδικά στα χωράφια με τα σπαρτά, και τις κηπευτικές καλλιέργειες, και μάλιστα παρατηρούνται κοπάδια των 50-60 ζώων.

Όσοι μπορούσαν να φτιάξουν περιφράξεις στο πλαίσιο των σχεδίων βελτίωσης το έκαναν και έσωσαν τις καλλιέργειές τους όμως οι περισσότεροι, δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα καθώς έχουν και πολλά αγροτικά τεμάχια και μεγάλα.

Το φαινόμενο όμως έχει και την τραγική του όψη καθώς, εκτός από το ότι πολλά ελάφια παγιδεύονται στις συρμάτινες περιφράξεις, σημειώνονται πολλά τροχαία ατυχήματα, που προκαλούνται από τα ελάφια, τα οποία «ξεφυτρώνουν» καταμεσής του δρόμου κατά τη διάρκεια αναζήτησης τροφής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα και τα ίδια να χάνουν τη ζωή τους αλλά και να προξενούν ζημιές στα αυτοκίνητα, βάζοντας σε κίνδυνο και ανθρώπινες ζωές…

Αξίζει να σημειωθεί ότι για να δοθούν αποζημιώσεις θα πρέπει να χαρακτηριστεί το ελάφι άγριο ζώο, κάτι το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει. Οι πληθυσμοί των ελαφιών δεκαετίες πριν ήταν μικροί και προστατεύονταν. Όμως, σήμερα αυξήθηκαν ανεξέλεγκτα με αποτέλεσμα να προκαλούν ζημιές, αφού είναι αδύνατο να βρουν επαρκή τροφή.

Σημειώνεται ότι οι κάτοικοι στα χωριά της νότιας Ρόδου όχι μόνο τα βλέπουν στα χωράφια τους αλλά και μέσα στις αυλές των σπιτιών, καθώς έχουν συνηθίσει την ανθρώπινη παρουσία και δε φοβούνται.

Το ελάφι της Ρόδου

Πολλές είναι οι λαϊκές ιστορίες που αναφέρονται στην προέλευση και παρουσία του ελαφιού στο νησί. Πολλοί ισχυρίζονται ότι το πλατόνι ήρθε στο νησί της Ρόδου με την άφιξη των Σταυροφόρων. Η θεωρία μάλιστα αυτή συσχετίζεται και με άλλα ιστορικά χαρακτηριστικά του νησιού.

Η Ρόδος αναφέρεται σε αρχαία κείμενα σαν «Οφιούσα», λέξη που σημαίνει, «η έχουσα πολλά φίδια». Σύμφωνα με την παραπάνω θεωρία οι Σταυροφόροι για να προστατέψουν τα στρατόπεδά τους από τα φίδια, εισήγαγαν το ελάφι και το χρησιμοποίησαν σαν φύλακα σε χώρους γύρω από αυτά.

Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι τα ελάφια εισήχθησαν από τους Ενετούς την περίοδο που είχαν στην κατοχή τους το νησί.

Όμως η Ρόδος αναφέρεται σε αρχαία κείμενα και σαν «Ελαφούσα» που σημαίνει ότι είχε, την εποχή εκείνη πολλά ελάφια, που φυσικά υπήρχαν στο νησί πολύ πριν έρθουν όλοι αυτοί οι κατακτητές. Αρχαιολογικά ευρήματα ενδεικτικά της ύπαρξης ελαφιών στο Ανατολικό Αιγαίο μας φέρνουν πίσω ίσως και από την 6η προ Χριστού χιλιετία, όπως αναφέρουν σε μελέτη τους οι δασολόγοι Νίκος Θεοδωρίδης και Κωνσταντίνα Παπαστεργίου.

Το γεγονός ότι οι δύο παραλλαγές μικρών ελαφιών του γένους Dama (οι οποίες πολλές φορές θεωρούνται από μερικούς συγγραφείς σαν δύο διαφορετικά είδη), που έχουν ως τώρα διασωθεί βρίσκονται στην περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου (Ρόδος) και στα Δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας (Thermessos National Park, Αττάλεια) το Dama dama και στο Ιράν το Dama mesopotamica, ενισχύουν τη θεωρία ότι το ελάφι ξεκόπηκε και παρέμεινε στο νησί της Ρόδου όταν τα νερά της Μεσογείου κατέκλυσαν την περιοχή του Αιγαίου και δημιουργήθηκαν τα νησιά.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι και τα δύο είδη αντιπροσωπεύουν στοιχεία πανίδας που χαρακτηρίζονται από την υποτροπική κατανομή του τέλους της τεταρτογενούς περιόδου.

Από όσα επίσης μέχρι σήμερα είναι γνωστά από παλαιοντολογικές και αρχαιολογικές ενδείξεις, τα ελάφια αυτά περιορίστηκαν στο τέλος της πλειστοκαίνου και τις αρχές της ολοκαίνου περιόδου, στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και την Μέση Ανατολή. Από άποψη κατάταξης, χαρακτηριστικών και συνηθειών το πλατόνι είναι μηρυκαστικό, θηλαστικό της οικογένειας των ελαφιδών. Είναι μετρίου μεγέθους ελάφι.

Το μήκος του είναι 1,5 μέτρο περίπου και το ύψος του, μέχρι το πάνω μέρος της πλάτης, φτάνει τα 90 περίπου εκατοστά. Ζυγίζει γύρω στα 100 κιλά αν και υπάρχουν πληροφορίες ότι μερικά ώριμα αρσενικά φτάνουν και τα 150 κιλά.

Είναι πολύ όμορφο ζώο. Η ομορφιά του οφείλεται κυρίως στην τέλεια αναλογία του σώματός του αλλά και στον πανέμορφο χρωματισμό του. Επί πλέον τα αρσενικά στολίζονται με τέλεια σε συμμετρία και ομορφιά, κέρατα.

Η ακριβής περιγραφή του χρώματος του τριχώματός του είναι πολύ δύσκολη, αφού εμφανίζει αποχρώσεις και παραλλαγές πολύ διαφορετικές, που εξαρτώνται από την ηλικία του ζώου αλλά και τις εποχές του έτους. Στα ώριμα αρσενικά, το καλοκαίρι, όλο σχεδόν το τρίχωμα στο επάνω μέρος του σώματος, στους μηρούς και στην ουρά είναι καστανοκόκκινο, ενώ τα κάτω μέρη του σώματος και τα εσωτερικά μέρη της γάμπας είναι κρεμ προς το άσπρο.

Οι τρίχες της ράχης είναι πολύ ανοιχτόχρωμες στις ρίζες, γίνονται καφέ στη μέση και σκούρες, σχεδόν μαύρες, στις κορυφές τους. Την εποχή (και κυρίως στην μέση) του χειμώνα η ράχη του ζώου, ο λαιμός και τα αυτιά του έχουν χρώμα σκούρο γκρι μέχρι γκριζοκάστανο. Το τρίχωμα στα κάτω μέρη και στο εσωτερικό της γάμπας είναι γκρίζο προς το κόκκινο.

Χαρακτηριστικές είναι οι άσπρες βούλες που είναι διάσπαρτες κυρίως στο πάνω μέρος (ράχη, πλάτη και καπούλια) του σώματός τους, που χρησιμεύουν κυρίως για το καμουφλάζ των ζώων. Έχει σχετικά μεγάλα και λεπτά πόδια με μάλλον κοντό κεφάλι, προεξέχοντα λάρυγγα και χοντρό αυχένα (σβέρκο). Τα αρσενικά ξεχωρίζουν από τη μεγάλη λειτουργική ακροποσθία, με τη χαρακτηριστικά προεξέχουσα τούφα που καλύπτει τους γεννητικούς αδένες.

Τα κέρατα που υπάρχουν μόνο στα αρσενικά είναι στρογγυλά στις ρίζες, ανοίγουν και πλαταίνουν πιο πάνω και καταλήγουν σχηματίζοντας χαρακτηριστικές μύτες. Μετά από μία πορεία κάθετη προς τη βάση ανεβαίνουν και λυγίζουν προς τα πίσω. Είναι χαρακτηριστικά και διαφέρουν από τα κέρατα όλων των άλλων ελαφιών, επειδή είναι παλαμοειδή. Σχεδόν πάντα είναι διαφορετικά, ανάλογα με την ηλικία του ζώου, και ως προς την ιδιαιτερότητα και ως προς την συμμετρία τους.

Τα κέρατα του πλατονιού, πέφτουν κάθε χρόνο τον Μάιο και ξαναφυτρώνουν σιγά-σιγά και είναι πλήρως ανεπτυγμένα τον Σεπτέμβριο. Για κάθε χρόνο ηλικίας του ελαφιού, προστίθεται στα καινούργια κέρατα και μία (1) μύτη στο πλατύκερο τμήμα.

Τα ώριμα αρσενικά ζουν συχνά μόνα τους ή το πολύ με παρέα 3-4 ζώων. Όσο μεγαλώνουν τους αρέσει περισσότερο η μοναξιά. Τα μικρά αρσενικά μαζί με τα θηλυκά και τα νεογέννητα μένουν ενωμένα σε κοπάδια. Γύρω στον Οκτώβριο εμφανίζονται τα ώριμα αρσενικά στο κοπάδι διώχνοντας τα νεαρά αρσενικά, τα οποία όμως δεν απομακρύνονται σε μεγάλες αποστάσεις αλλά τριγυρνούν γύρω από το κοπάδι των θηλυκών.

Η διέγερση των αρσενικών που ακολουθεί αυτήν την εποχή, που είναι η εποχή των ερώτων, είναι πολύ μεγάλη. Συχνά παλεύουν μεταξύ τους για ώρες, για την κατάκτηση των θηλυκών και την απασχόλησή τους αυτή εκμεταλλεύονται τα μικρά διωχθέντα αρσενικά.

Την εποχή αυτή τα αρσενικά γίνονται πολύ απρόσεχτα και μένουν πολλές φορές εκτεθειμένα στους ευτυχώς λίγους, ασυνείδητους λαθροθήρες.

Η εγκυμοσύνη των θηλυκών κρατάει οκτώ μήνες οπότε γεννούν γύρω στον Ιούλιο ένα με δύο μικρά.

Στη Ρόδο το πλατώνι ζει σε αμιγή δάση τραχείας πεύκης, μικτά δάση πεύκης και κυπαρίσσου, με πλούσιο υπότροφο από θάμνους (αείφυλλων πλατύφυλλων), σε θέσεις όπου υπάρχει νερό όλο το χρόνο ή εκεί που υπάρχουν ποτίστρες αιγοπροβάτων. Επίσης ζει και βόσκει σε θαμνοτόπους αείφυλλων πλατύφυλλων (κουμαριές, σχίνα, πουρνάρια, ξυλοκερατιές, κ.λ.π.)