Οι «κληρονόμοι» του Τομ Γουλφ

Το 1973 στην περίφημη πλέον εισαγωγή του βιβλίου «The New Journalism» ο εκλιπών Τομ Γουλφ (1934 – 2018) ισχυριζόταν ότι η «σημαντικότερη λογοτεχνία που γράφεται σήμερα στην Αμερική» είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από το μυθιστόρημα. Η δημοσιογραφία ειδικότερα ήταν η «βασική έκφραση της λογοτεχνίας».

Η «Νέα Δημοσιογραφία», με τις υπογραφές των Τρούμαν Καπότε, Τζόαν Ντίντιον, Μάικλ Χερ, Νόρμαν Μέιλερ, Γκέι Ταλίζ, Τζον Σακ κ.ά. περνούσε στην ιστορία για να ανακοινωθεί και ο δικός της «θάνατος» στη δεκαετία του 1980. Σήμερα ξέρουμε ότι ούτε το μυθιστόρημα είχε πεθάνει ούτε η Δημοσιογραφία ήταν τόσο Νέα ώστε να κόψει τους δεσμούς της με τη μεγάλη παράδοση της αμερικανικής λογοτεχνίας. Για τον Τομ Γουλφ το καινούριο είδος ήταν το προϊόν που όφειλε να «πουλήσει» για να εξασφαλίσει το μέλλον της καριέρας του.

Αυτό που δεν γνώριζε ήταν το γεγονός ότι μια νέα γενιά δημοσιογράφων – ρεπόρτερ θα έχτιζε πάνω στη Νέα Δημοσιογραφία εξελίσσοντας όχι πλέον τα όρια της αφήγησης ή της φόρμας, αλλά τον τρόπο με τον οποίο φτάνει κανείς στην είδηση. «Ο Γουλφ έμπαινε στο μυαλό των χαρακτήρων του. Η Νέα Νέα Δημοσιογραφία γινόταν μέρος της ζωής τους» σημειώνει εύστοχα ο Ρόμπερτ Σ. Μπόιντον στον τόμο «The new New Journalism» (Vintage, 2005), ο οποίος περιέχει συνεντεύξεις με τους καλύτερους nonfiction γραφιάδες της εποχής. Ακολουθούν ορισμένα αποσπάσματα από τις απαντήσεις των πρωταγωνιστών αυτού που ονομάστηκε «η λογοτεχνία της καθημερινής ζωής».

Τουρίστας ή ταξιδιώτης;

«Νομίζω πως αυτό που επιδιώκω μοιάζει με τη διάκριση μεταξύ τουρίστα και ταξιδιώτη. Οι εμπειρίες του τουρίστα είναι επιφανειακές και ενθουσιώδεις. Ο ταξιδιώτης είναι που αναπτύσσει βαθύτερη σχέση με το περιβάλλον του. Επενδύει στις καταστάσεις – μένει περισσότερο στα μέρη που επισκέπτεται, κάνει σχέδια, επιλέγει κατευθύνσεις και συνήθως ταξιδεύει μόνος. Αυτή η μοναχική διαδρομή και η μοναχική συμμετοχή στα πράγματα, αν και πιο δύσκολη συναισθηματικά, παράγουν πιθανότατα μια καλή ιστορία»

(Ο Τεντ Κονόβερ, που κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Κριτικών για την ιστορία Newjack, όπου αφηγούνταν τις εμπειρίες του από το σωφρονιστικό σύστημα στις φυλακές Σινγκ Σινγκ, όπου εργάστηκε ως φύλακας κατόπιν αίτησης)

Πρόβες απαντήσεων

«Όταν πηγαίνω σε συνέντευξη δεν προετοιμάζω τις ερωτήσεις. Δεν έχω καν σημειωματάριο – αλλά και αν έχω, δεν το βγάζω ποτέ μπροστά. Κοιτάζω απλώς τον συνεντευξιαζόμενο και του εξηγώ την κατάσταση. Του εξηγώ το δικό μου πρόβλημα. Όταν έπαιρνα συνεντεύξεις από τους προεδρικούς υποψηφίους (σ.σ.: στις εκλογές του 1988) τους έλεγα: “Ξέρετε τι πρόβλημα έχω; Δεν μπορώ να φανταστώ τη στιγμή που ομολογείτε στον εαυτό σας ότι εσείς έπρεπε να είστε υποψήφιος.

Επειδή κανείς απ’ όσους γνωρίζω δεν θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο. Αυτό λοιπόν που θέλω να μου πείτε είναι τι συνέβη τη στιγμή που το αποφασίσατε. Ποιο ήταν το τελευταίο πράγμα που σκεφτήκατε πριν ανταλλάξετε την παλιά σας ζωή με την καινούρια. Και η σύζυγός σας; Τι σκέφτηκε άραγε;”

Οπότε ο συνεντευξιαζόμενος δεν μπορεί να με ξεπετάξει με μια προσχεδιασμένη ανακοίνωση, επειδή ποτέ δεν πρόβαρε απαντήσεις σ’ αυτού του είδους τις ερωτήσεις. Ξαφνικά βρίσκεται σ’ ένα πρωτόγνωρο πεδίο δημοσιογραφίας.

Ή θα επιχειρήσει να μου απαντήσει ή θα αστειευτεί σχετικά ή θα ζητήσει χρόνο για να το σκεφτεί. Ό,τι κι αν κάνει, θα με αφήσει να παρακολουθήσω πώς αντιδρά όταν κάτι απρόσμενο έρχεται καταπάνω του – αυτό δηλαδή που σημαίνει να είσαι Πρόεδρος των ΗΠΑ!»

( Ο Ρίτσαρντ Μπεν Κράμερ κέρδισε Πούλιτζερ το 1979 για την κάλυψη των ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ Ανουάρ Σαντάτ και Μεναχίμ Μπεγκίν και έχει γράψει μία εξαντλητική βιογραφία του Τζο Ντι Μάτζιο)

Καθαρότητα, οικονομία, υπαινιγμός

«Αυτό που κάνω δεν μοιάζει με τη δουλειά του Τομ Γουλφ. Δεν διαθέτω την ικανότητα ούτε το χάρισμα για να δοκιμάσω τα λογοτεχνικά πυροτεχνήματα του δικού του αποθέματος… Όταν ξεκινούσα με εντυπωσίαζε περισσότερο το εξωστρεφές γράψιμο – πίστευα ότι αυτό που έλεγε ένας δημοσιογράφος ήταν λιγότερο σημαντικό από το πώς το έλεγε. Σήμερα με ελκύει η καθαρότητα, η οικονομία και ο υπαινιγμός. Αλλά ο Τομ Γουλφ και οι άλλοι πρωτοπόροι της Νέας Δημοσιογραφίας ετοίμασαν το έδαφος για να γράψω ένα βιβλίο όπως το “Into the wild”, που δεν είναι φαντεζί γράψιμο υπό οποιαδήποτε κριτήρια, αλλά περιέχει ορισμένες αποστροφές όχι και τόσο ξένες για τη Νέα Δημοσιογραφία. Υπ’ αυτή την έννοια οφείλω πολλά στις τολμηρές καινοτομίες του Τομ Γουλφ»

(Ο Τζον Κρακάουερ κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Περιοδικών για την καταγραφή της ανάβασης στο Έβερεστ το 1996 με άλλα 22 άτομα, οκτώ εκ των οποίων έχασαν τη ζωή τους)

Περί μακιγιάζ

«Δεν ηχογραφώ τις συνεντεύξεις, επειδή πολύς από το χρόνο που ξοδεύω με τους συνεντευξιαζόμενους είναι αερολογία. Μιλάμε πολύ για πράγματα άσχετα με το αντικείμενο της έρευνας, για να πάρω μια αίσθηση με ποιον έχω να κάνω. Μπορώ να μιλάω επί ώρες για ένα ζήτημα όπως το μακιγιάζ. Αλήθεια, τώρα, θα ήθελε κανείς να ηχογραφεί ώρες επί ωρών γι’ αυτό το πράγμα;»

(Η Σούζαν Όρλιαν κατέγραφε «ασυνήθιστες ιστορίες συνηθισμένων ανθρώπων» για το New Yorker τη δεκαετία του 1990)

Εν αρχή η εισαγωγή

«Ξεκινάω πάντα από την εισαγωγική παράγραφο. Είτε είναι μία σκηνή είτε μία φράση, αυτήν σκέφτομαι πρώτα όταν ξεκινάω να γράφω. Αυτό είναι για μένα το σημαντικότερο στοιχείο. Μια καλή εισαγωγή ενσωματώνει πολλά από την ουσία της ιστορίας – το ρυθμό, την εστίαση, τον “τόνο”»

(Ο Ρον Ρόζενμπάουμ έχει γράψει το εξαιρετικό βιβλίο «Ερμηνεύοντας τον Χίτλερ», εκδ. Κέδρος, με όλες τις θεωρίες για τη «φύση του χιτλερικού Κακού». Για τη συγγραφή του συνάντησε τους εκπροσώπους κάθε «θεωρίας»)