Αρχικό γράμμα με κεφαλαίο ή με πεζό; (Μέρος Α’)

Τι ισχύει άραγε ως προς τη χρήση του κεφαλαίου ή του αντίστοιχου πεζού (μικρού) γράμματος στην αρχή μιας λέξης; Υπάρχουν απολύτως δεσμευτικοί κανόνες που πρέπει να τηρούμε ή μήπως υπεισέρχονται εν προκειμένω και άλλοι παράγοντες, όπως τα συμφραζόμενα, το προσωπικό ύφος ενός συγγραφέα, το είδος ενός κειμένου ή και η παραδοσιακή γραμμή που ακολουθεί, παραδείγματος χάριν, ένας εκδοτικός οίκος;

Η σύγχρονη γλωσσική πραγματικότητα φανερώνει ότι η χρήση του αρχικού κεφαλαίου ή πεζού γράμματος δεν υπόκειται σε απόλυτους κανόνες. Παρά ταύτα, υφίστανται ορισμένοι κανόνες γενικής αποδοχής, κι αυτούς θα παραθέσουμε στο παρόν άρθρο, όπως και στο αμέσως επόμενο.

Με κεφαλαίο γράφεται το αρχικό γράμμα:

• των κύριων ονομάτων (Γιώργος, Ελένη, Βενιζέλος, Καραϊσκάκης, Βουκεφάλας, Μινώταυρος, Ιλιάδα, Παρθενώνας, Ευρώπη, Κυανή Ακτή, Γη του Πυρός, Λευκά Όρη, Μεσόγειος Θάλασσα, Κεράτιος Κόλπος, Ελλάδα, Πάτρα, Άνω Βόλος, Δευτέρα, Μάρτιος, Πρωτοχρονιά, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστος κ.λπ.)
• των εθνικών ή πατριδωνυμικών (Έλληνας, Ιταλός, Πατρινός, Κοζανίτης κ.λπ.)
• των γεωγραφικών όρων που προηγούνται τοπωνυμίων τα οποία δεν αποτελούν αυθύπαρκτο γεωγραφικό όνομα (Λουτρά Ωραίας Ελένης, Ακρωτήριο Καλής Ελπίδας, Κοιλάδα του Θανάτου κ.λπ.)
• της λέξης που σημαίνει το υπέρτατο ον, το δημιουργό των πάντων και το λυτρωτή του κόσμου στη χριστιανική πίστη, των συνωνύμων και των συγγενικών ονομάτων (Θεός, Κύριος, Πατήρ, Βασιλεύς του Κόσμου, Πανάγαθος, Παντοδύναμος, Υιός, Χριστός, Εσταυρωμένος, Μεσσίας, Άγιο Πνεύμα, Παναγία, Παρθένος, Θεοτόκος, Κεχαριτωμένη, Οδηγήτρια, Γλυκοφιλούσα, Μεγαλόχαρη κ.λπ.)
• των επιθέτων άγιος και όσιος, όταν αυτά συντίθενται με ένα κύριο όνομα, προκειμένου να δηλωθεί ιερός τόπος ή λατρευτικό κτίσμα (κρύπτη Αγίου Δημητρίου, ναός Αγίου Γεωργίου, μονή Αγίας Λαύρας, Όσιος Λουκάς κ.λπ.)
• των προσωνυμιών αγίων (Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Δημήτριος ο Μεγαλομάρτυς, Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος κ.λπ.)
• των καθιερωμένων ονομασιών εκκλησιαστικών θεσμών και οργανισμών (Ανατολική Εκκλησία, Δυτική Εκκλησία, Αγία Έδρα, Οικουμενικό Πατριαρχείο, Αρχιεπισκοπή Κρήτης, Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής, Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών κ.λπ.)
• των ονομασιών επιστημών και τεχνών, όταν αυτές χρησιμοποιούνται ως επίσημοι όροι (η επιστήμη της Φυσικής, το μάθημα του Ενοχικού Δικαίου, ο κλάδος της Βιοϊατρικής Τεχνολογίας, το μάθημα της Μουσικής κ.λπ.)
• επιστημονικών/εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και καθιερωμένων λογοτεχνικών/καλλιτεχνικών σχολών ή κινημάτων (Ακαδημία Αθηνών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Πρότυπη Σχολή Αναβρύτων, Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, Βρετανικό Συμβούλιο, Επτανησιακή Σχολή, Νέα Αθηναϊκή Σχολή, Γενιά του Μεσοπολέμου, Σχολή του Μονάχου κ.λπ.)
• των καθιερωμένων ονομασιών γεωγραφικών οντοτήτων και εθνικών ή πολιτικών ενοτήτων με ιδιαίτερη σημασία (Δύση, Μέση Ανατολή, Άπω Ανατολή, Κεντρική Αμερική, Βόρεια Ήπειρος, Μεγαλόνησος κ.λπ.)

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Μεσόγειος Θάλασσα.