Ανάβατος: Ο «Μυστράς» της Χίου

Ανάβατος (αυτός στον οποίον δεν είναι δυνατόν να ανεβεί κάποιος) και όχι Αναβατός (αυτός στον οποίον μπορεί να ανεβεί κάποιος): η ονομασία του φημισμένου οικιστικού συνόλου της Χίου υποδηλώνει τον κατεξοχήν αμυντικό-οχυρωματικό χαρακτήρα του μεσαιωνικού οικισμού.

Τόπος μοναδικής ομορφιάς, γεμάτος ιστορία, τέχνη και θρύλους, ο Ανάβατος, ο «Μυστράς» της Χίου, στέκει περήφανος στην πλευρά ενός απόκρημνου βράχου, φύσει οχυρή θέση στην καρδιά του νησιού.

Η μεσαιωνική πολιτεία με το μεγάλο ιστορικό και πολεοδομικό-αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον γνώρισε περίοδο ακμής κατά τους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας, αλλά δέχτηκε ισχυρά πλήγματα τόσο από τους Τούρκους κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης (σφαγή της Χίου, Μάρτιος-Απρίλιος 1822) όσο και από τον καταστρεπτικό σεισμό του 1881.

Το ένδοξο παρελθόν και τη μεσαιωνική δομή τού αρμονικά δεμένου με το τραχύ φυσικό περιβάλλον οικισμού συναντά ο επισκέπτης σε κάθε βήμα του: στα πέτρινα κτίσματα, φτιαγμένα από την αναβατούσικη πέτρα, στις καμάρες, στις εκκλησίες της Παναγίας και του Tαξιάρχη.

Ο οικισμός του Ανάβατου αποτελείται από τρία τμήματα (τόσες είναι και οι οικιστικές φάσεις): την Ακρόπολη, στην κορυφή του βραχώδους εξάρματος, το Μεσοχώρι (αναπτύχθηκε περί το τέλος της Γενουατοκρατίας) και το Νέο Χωριό, που απλώνονται στην ανατολική κλιτύ του βράχου.

Τα κτίσματα του οικισμού είναι μικρά, διώροφα ως επί το πλείστον (το ισόγειο χρησιμοποιείται ως αποθηκευτικός χώρος ή στάβλος, ενώ στον όροφο κατοικεί η οικογένεια), τα λιγοστά ανοίγματα, τοξωτά και μικρού μεγέθους, τοποθετούνται στον όροφο, οι δε υπαίθριοι χώροι είναι ελάχιστοι.

Η γνωριμία με τον ξακουστό Ανάβατο μπορεί κάλλιστα να συνδυαστεί με μια επίσκεψη στα Αυγώνυμα, χωριό με ρομαντικό χρώμα και μεσαιωνική ατμόσφαιρα, αλλά και στον όρμο της Ελίντας με τα γαλαζοπράσινα νερά.