«Should I stay or should I go?» – «Να μείνω ή να φύγω;», το τραγούδι του βρετανικού συγκροτήματος Clash είναι σχεδόν 40 χρόνων ωστόσο για τους νέους στην Ελλάδα το ερώτημα εξακολουθεί να παραμένει επίκαιρο. Βασικός λόγος είναι η έλλειψη επαγγελματικής προοπτικής. Το ποσοστό της ανεργίας στους νέους παραμένει με πάνω από 40% υψηλό. Ο αριθμός των ατόμων που εγκατέλειψαν την περίοδο της κρίσης τη χώρα ξεπερνά τις 400.000.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, σχεδόν οι μισοί από αυτούς είναι νεαροί στην ηλικία πτυχιούχοι και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις το brain drain, δηλαδή η διαρροή επιστημονικού δυναμικού, θα συνεχιστεί. Το 76% των ελλήνων εφήβων σκέπτεται να σπουδάσει ή να εργαστεί στο εξωτερικό.

Αυτοί που έμειναν

Παρ΄ όλα αυτά, υπάρχουν και νέοι άνθρωποι που μένουν στην Ελλάδα ή ακόμη που επιστρέφουν. Για παράδειγμα η Μαριάννα Σκυλακάκη. Μετά από οκτώ χρόνια αφήνει τη θέση που είχε σε μια μεγάλη διεθνή τράπεζα επενδύσεων στο Λονδίνο και γυρίζει το 2014 σε μια Ελλάδα της κρίσης και της αβεβαιότητας. Οι λόγοι της επιστροφής δεν ήταν μόνο προσωπικοί: «Νομίζω ότι μέσα στην κρίση υπάρχουν ευκαιρίες. Αν κανείς χτίσει μια γερή βάση στο εξωτερικό μπορεί να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες στην Ελλάδα με έναν τρόπο πιο καλό σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια που τα πράγματα ήταν πιο κλειστά, όπου η επιχειρηματικότητα συναντούσε πιο πολλά εμπόδια. Ενδεχομένως να υπήρχαν παλιότερα πιο πολλές ευκαιρίες – αλλά όμως για πιο βατές καριέρες. Αυτό έχει αλλάξει. Νομίζω ότι παρ΄ όλα τα στραβά, σήμερα σου δίνεται η δυνατότητα να κάνεις πιο δημιουργικά πράγματα σε πιο μικρή ηλικία και να δεις τι μπορείς να χτίσεις μόνος σου».

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ιδρύει την καθημερινή ηλεκτρονική εφημερίδα «αθήΝΕΑ» (www.a8inea.com) την οποία εξακολουθεί να διευθύνει. Η Μαριάννα Σκυλακάκη ήταν μια από τους τέσσερις έλληνες προσκεκλημένους του γερμανικού πολιτικού ιδρύματος Friedrich Ebert στο Βερολίνο για να μιλήσουν σε ειδική εκδήλωση για τους λόγους που τους οδήγησαν να μείνουν ή ακόμη να φύγουν από την Ελλάδα. Σε αντίθεση με πολλούς άλλους στο άμεσο περιβάλλον της η Στεύη Κίτσου επέλεξε να μείνει. Όπως διαβεβαιώνει, πρόκειται για μια συνειδητή επιλογή που σε μεγάλο βαθμό σχετίζεται με την άνοδο του ρατσισμού, του εθνικισμού αλλά και του νεοφασισμού στη χώρα. Στόχος της δραστηριότητας της είναι η ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών, διευκρινίζει η δικηγόρος και ακτιβίστρια της προάσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πάντως, χωρίς το κουράγιο που αντλεί από έναν κύκλο ομοϊδεατών της δύσκολα να έμενε στην Ελλάδα.

Αυτοί που έφυγαν

Με υποτροφία έχει έρθει στη Γερμανία ο Αντώνης Εκίζος, ο οποίος εργάζεται ως επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Αθλητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Χούμπολντ του Βερολίνου. Πιθανώς αν επέστρεφε στην Ελλάδα να έβρισκε απασχόληση. Αυτό όμως δεν θα σήμαινε ότι θα είχε τις δυνατότητες να πραγματοποιήσει τις επιστημονικές έρευνες που θα ήθελε.

Όπως πιστεύει για να μετατραπεί η διαρροή επιστημονικού δυναμικού, το brain drain, σε brain gain, δηλαδή σε εισαγωγή επιστημονικού δυναμικού, χρειάζονται περισσότερα από επαγγελματικές προοπτικές: «Έχει σημασία για μένα να δημιουργηθούν κάποιες δυνατότητες, για παράδειγμα επαγγελματικές, κοινωνικές που θα σου επιτρέψουν να δώσεις αυτά που έχεις αποκτήσει στο εξωτερικό ώστε να γίνει το brain drain σε brain gain. Δηλαδή να πάρει η Ελλάδα αυτά πίσω που έχει κανείς μάθει στο εξωτερικό – νέες τεχνολογίες, νέες ιδέες, πολυπολιτισμικότητα κτλ.».

Επιστροφή στην Ελλάδα; Το ερώτημα αυτό δεν τίθεται πλέον για τον πιανίστα κλασσικής μουσικής Παναγιώτη Ηλιόπουλο. Στο Βερολίνο όπου ζει εδώ και 13 χρόνια του προσφέρονται περισσότερες ευκαιρίες απ΄ ότι θα είχε ποτέ στην Ελλάδα. Ο λόγος είναι απλός. Στη Γερμανία ο κύκλος των ανθρώπων που ενδιαφέρεται για κλασική μουσική είναι πολύ μεγαλύτερος σε σύγκριση με την Ελλάδα. Η προσωπική του κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της διαρροής επιστημονικού δυναμικού: «Το ζήτημα του brain drain πρέπει να λυθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Να υπάρξει ένα κοινωνικό κράτος, ένα κράτος πρόνοιας πανευρωπαϊκά ούτως ώστε κάποιος να μπορεί να μένει στην πατρίδα του εφόσον το θέλει. Αντίστοιχα να υπάρξει και ένα brain gain στην Ελλάδα, δηλαδή να έρχονται ευρωπαίοι πολίτες για να εργαστούν στους τομείς που προσφέρει η χώρα – τουρισμός, βιολογικά προϊόντα κτλ. Δεν πρέπει να το βλέπουμε μόνο αρνητικά, αλλά πρέπει να υπάρξει δίχτυ προστασίας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο που να το επιτρέπει.»

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Headlines