Η Ελλάδα στα απόνερα των εμπορικών πολέμων του Τραμπ

Κανένας ρεπουμπλικάνος υποψήφιος δεν κέρδισε την Προεδρία χωρίς την Πολιτεία του Οχάιο. Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε εμπεδώσει καλά αυτό το μάθημα, ήδη από την εποχή που διεκδικούσε το χρίσμα του ρεπουμπλικανικού κόμματος.

Και για να κερδίσει το Οχάιο στις προεδρικές εκλογές χρειαζόταν, εκτός όλων των άλλων, να κερδίσει παραδοσιακούς και ψηφοφόρους των Δημοκρατικών: πάνω από όλα να κερδίσει βιομηχανικούς εργάτες που είδαν τις θέσεις εργασίας τους να χάνονται και κατηγορούν για αυτό τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και την παγκοσμιοποίηση.

Και όταν μιλάμε για βαριά βιομηχανία μιλάμε και για μεταλλουργία, μιλάμε για υψικαμίνους και παραγωγή χάλυβα. Άλλωστε, για χρόνια η υψικάμινος και η γραμμή παραγωγής της αυτοκινητοβιομηχανίας ήταν οι δύο εικόνες που σήμαιναν βιομηχανική ανάπτυξη.

Όμως, τα χρόνια πέρασαν, νέες τεχνικές εμφανίστηκαν, νέα κέντρα παραγωγής διαμορφώθηκαν, και η απασχόληση στον κλάδο υποχώρησε. Ανάμεσα στο 1974 και το 1999 η απασχόληση στη βιομηχανία χάλυβα των ΗΠΑ υποχώρησε από τις 521.000 στις 153.000.

Ως αποτέλεσμα την ώρα που οι υψικάμινοι έσβηναν, οι εισαγωγές προϊόντων χάλυβα στις ΗΠΑ αυξάνονταν.

Πολλοί είναι αυτοί που κατηγορούν συμφωνίες όπως η NAFTA, το πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου αλλά και την επιθετική εμπορική πολιτική της Κίνας και άλλων χωρών για αυτές τις απώλειες θέσεων εργασίας.

Άλλοι επιμένουν ότι η αιτία της υποχώρησης στην απασχόληση δεν βρίσκονταν τόσο στις αυξημένες εισαγωγές αλλά στην αύξηση της παραγωγικότητας και στις νέες τεχνικές που επιτρέπουν μεγαλύτερη παραγωγή με λιγότερους εργαζομένους.

Ο Τραμπ και το «πρώτα η Αμερική»

Ο Ντόναλντ Τραμπ εξαρχής δεν έκρυψε την αντιπάθειά του για τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και ήδη από την προεκλογική εκστρατεία και το σύνθημα ‘America First’ επέμεινε ότι θα ενισχύσει τα συμφέροντα των αμερικανικών επιχειρήσεων απέναντι στους ξένους ανταγωνιστές.

Το υποστήριξε στην προεκλογική του εκστρατεία και προσπάθησε να το κάνει και πράξη όταν κέρδισε τις εκλογές. Έτσι, τον περασμένο Μάρτιο ανακοίνωσε ότι θα επέβαλε δασμούς 25% στον εισαγόμενο χάλυβα και 10% στο αλουμίνιο.

Μάλιστα, κατά την προσφιλή του συνήθεια έγραψε και το σχετικό tweet όπου υποστήριξε ότι «όταν μια χώρα (ΗΠΑ) χάνει στο εμπόδιο πολλά δισεκατομμύρια δολάρια με σχεδόν κάθε χώρα με την οποία συναλλάσσεται, τότε οι εμπορικοί πόλεμοι είναι καλοί και εύκολο να κερδηθούν».

Για να κάνει πράξη την κίνηση αυτή χρησιμοποίησε τις προβλέψεις της Ενότητας 232 της Πράξης για την Επέκταση του Εμπορίου του 1962 που επιτρέπει στον Πρόεδρο να διατάξει δασμούς, ύστερα από εισήγηση του υπουργού Εμπορίου, για λόγους που αφορούν την εθνική ασφάλεια. Η πρόβλεψη αυτή είχε χρησιμοποιηθεί σπάνια και ποτέ από το 1995 που άρχισε να λειτουργεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου.

Οι σύμμαχοί στο στόχαστρο

Παρότι οι περισσότεροι σκεπτόμαστε αυθόρμητα ότι τέτοιες κινήσεις κυρίως στρέφονται κατά της Κίνας, στην πραγματικότητα ο κύριος όγκος των εισαγωγών χάλυβα των ΗΠΑ γίνονται από παραδοσιακούς συμμάχους και εμπορικούς εταίρους.

Ενδεικτικά οι εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου στις ΗΠΑ για το 2017 είχαν ως εξής: Καναδάς: 12,4 δισ. δολάρια· Ευρωπαϊκή Ένωση: 7.7 δισ. δολάρια· Μεξικό: 2,9 δισ. δολάρια· Κίνα: 2,9 δισ. δολάρια· Ιαπωνία: 2 δισ. δολάρια.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι με τέτοιες ενέργειες υπονομεύει τις παραδοσιακές φιλίες και συμμαχίες τον ΗΠΑ.

Πάντως, ο ίδιος ο Τραμπ είχε κατηγορήσει τον πρωθυπουργό του Καναδά Τζάστιν Τριντό, ότι «είναι ανέντιμος και αδύναμος» και είχε υποστηρίξει ότι επιβάλλει δασμούς για να απαντήσει στους δασμούς 270% του Καναδά στα αμερικανικά γαλακτοκομικά προϊόντα.

Η σύγκρουση για τους σωλήνες

Ένα μέρος της σύγκρουσης αφορά τους σωλήνες μεγάλης διαμέτρου. Ας μην ξεχνάμε ότι σε μια χώρα όπως οι ΗΠΑ όπου εκτός όλων των άλλων είναι σε εξέλιξη και η κατασκευή μεγάλων αγωγών, οι σωλήνες μεγάλης διαμέτρου αποτελούν μια σημαντική αγορά.

Στις 17 Ιανουαρίου μια σειρά από αμερικανικές εταιρείες κατασκευής χαλύβδινων σωλήνων μεγάλης διαμέτρου προσέφυγαν στο αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου και την αρμόδια Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου των ΗΠΑ, υποστηρίζοντας ότι εταιρείες από τον Καναδά, την Κίνα, την Νότια Κορέα, την Τουρκία, την Ινδία και την Ελλάδα πωλούν σωλήνες σε τιμές κάτω της εύλογης αξίας τους (Less Than Fair Value) και σε ορισμένες περιπτώσεις επιδοτούνται από τις κυβερνήσεις τους και άρα εμπίπτουν στις αμερικανικές διατάξεις ενάντια στο ντάμπιγκ.

Για την Ελλάδα αυτό αφορούσε και τους σωλήνες μεγάλης διαμέτρου που εξάγει η εταιρεία «Σωληνουργεία Κορίνθου» του ομίλου Cenergy Holdings.

Τον Μάρτιο του 2018 βγήκε το πόρισμα της επιτροπής που εκτίμησε ότι όντως υπάρχει βλάβη για την αμερικανική βιομηχανία από αυτές τις πωλήσεις σε τιμές κάτω της εύλογης αξίας τους, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

Στις 21 Αυγούστου το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου ανακοίνωσε ότι βγήκαν τα προκαταρκτικά αποτελέσματα και σύμφωνα με αυτά όντως εξαγωγείς από τον Καναδά, την Νότια Κορέα, την Ινδία, την Τουρκία και την Ελλάδα πωλούν χαλύβδινους σωλήνες μεγάλης διαμέτρου σε τιμές κάτω της εύλογης αξίας τους. Για την Ελλάδα υπολόγισε τη διαφορά στο 22,51% για τις σχετικές εισαγωγές που είναι ύψους 10,7 εκατομμυρίων δολαρίων.

Οι τελικές αποφάσεις για την Κίνα και την Ινδία θα ανακοινωθούν στις 6 Νοεμβρίου και για τις άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, στις 3 Ιανουαρίου.

Δασμοί με αντιφατικά αποτελέσματα

Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει υπερασπιστεί την πολιτική του αυτή, υποστηρίζοντας ότι χάρη σε αυτούς τους δασμούς οι αμερικανοί παραγωγοί χάλυβα ανοίγουν καινούρια εργοστάσια και προσλαμβάνουν περισσότερους εργάτες.

Στις 27 Ιουλίου ανακοίνωσε γεμάτος χαρά ότι η US Steel, μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες του κλάδου που επιμένει στο σύνθημα ‘Made in America’, θα ανοίξει 7 καινούρια εργοστάσια, ενώ λίγες μέρες μετά διόρθωσε αυτό το νούμερο, λέγοντας ότι θα ανοίξει 6 αλλά μπορεί τελικά να ανέβει ο αριθμός.

Βέβαια, όσοι παρακολουθούν τις οικονομικές εξελίξεις παρατήρησαν ότι η εταιρεία, που έχει ιστορία μεγάλη και αφετηρία τα εργοστάσια του μεγιστάνα Άντριου Κάρνεγκι, δεν έχει ανακοινώσει το άνοιγμα νέων εργοστασίων.

Αυτό που έχει ανακοινώσει είναι επενδύσεις 275-325 εκατομμυρίων δολαρίων στις εγκαταστάσεις της, συμπεριλαμβανομένων νέων γραμμών παραγωγής. Σίγουρα επενδύσεις που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας αλλά όχι της κλίμακας 6 νέων εργοστασίων. Πάντως και άλλες εταιρείες ανακοίνωσαν ότι προβλέπουν αύξηση της απασχόλησης μετά τους δασμούς.

Όμως, υπάρχουν και πολλοί που υποστηρίζουν ότι τελικά χαμένη είναι η αμερικανική οικονομία. Ο χάλυβας και το αλουμίνιο είναι κομβικά υλικά στην αμερικανική βιομηχανία και στο βαθμό που η εγχώρια παραγωγή δεν καλύπτει όλες τις ανάγκες εν τέλει οι κατασκευαστές θα μετακυλήσουν τους δασμούς στις τιμές των προϊόντων.

Είναι δε χαρακτηριστικό ότι μεγάλες εταιρείες του ενεργειακού κλάδου των ΗΠΑ όπως η Plains All American Pipeline, η Hess Corp και η Kinder Morgan Inc έχουν ζητήσει εξαιρέσεις από την πολιτική των δασμών, για να μπορούν να εισάγουν σωλήνες, ελπίζοντας ότι θα βρουν απήχηση μια που ο ενεργειακός κλάδος και δη οι μεγάλοι αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν επίσης την υποστήριξη του αμερικανού προέδρου.

Είναι σαφές ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έχει επιλέξει ένα διαφορετικό δρόμο για την υπεράσπιση των αμερικανικών συμφερόντων. Παρότι απέχουμε ακόμη από έναν γενικευμένο πόλεμο και παρότι σε μεγάλο βαθμό έχουμε να κάνουμε με διαπραγμάτευση παρά με ολομέτωπη σύγκρουση, το σίγουρο ότι διαμορφώνεται ένα διαφορετικό τοπίο που –όπως αποδεικνύεται– δεν αφήνει ανεπηρέαστη και την ελληνική οικονομία.