Μια υπόθεση που ξεκινά το 2013 και ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί έρχεται να θυμίσει τις δυσκολίες στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς έναντι της διαρκούς πίεσης τα ακίνητα του δημοσίου να «αξιοποιηθούν».

Το 2013 και 2014, με δύο κοινές Υπουργικές Αποφάσεις της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων (ΔΕΑΑ) που δημοσιεύτηκαν στα ΦΕΚ 2883/Β/2013 και 571/Β/2014 μεταβιβάστηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή άνευ ανταλλάγματος 36 ακίνητα που ανήκαν στην κυριότητα και τη διαχείριση του Υπουργείου Πολιτισμού.

Πρόκειται για τα γνωστά ακίνητα στην περιοχή της Πλάκας, που είχαν απαλλοτριωθεί  από το υπουργείο Πολιτισμού αποκλειστικά για αρχαιολογικούς σκοπούς, εξαιτίας της αρχαιολογικής, πολιτιστικής, αρχιτεκτονικής σπουδαιότητάς τους. Πολλά από αυτά είναι χαρακτηρισμένα ως νεώτερα μνημεία ή ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία που χρήζουν ειδικής προστασίας. Άλλα είχαν τη δική τους πρόσφατη ιστορία, όπως το σπίτι στην οδό Τριπόδων 32 και Ραγκαβά, όπου έγιναν ορισμένα από τα γυρίσματα της ταινίας «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα» με τον Γ. Κωνσταντίνου και τη Μάρω Κοντού. Άλλα ακίνητα στεγάζουν υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού. Πολλά από αυτά τα ακίνητα αυτά είχαν απαλλοτριωθεί στο πλαίσιο της πολιτικής βούλησης κυρίως της Μελίνας Μερκούρη να αναπλαστεί η περιοχή της Πλάκας και να αποδοθεί ως μια περιοχή παραδοσιακής γειτονιάς και περιπάτου γύρω από τον βράχο της Ακρόπολης.

Όταν τα ακίνητα πέρασαν στο ΤΑΙΠΕΔ, με τη συνεργασία της τότε γενικής γραμματέως του υπουργείου Πολιτισμού Λ. Μενδώνη και συνεργατών της,  το ΤΑΙΠΕΔ θα προσπαθήσει να εκποιήσει τα ακίνητα αυτά μέσω ηλεκτρονικής δημοπρασίας. Τον Οκτώβριο του 2014 το ΤΑΙΠΕΔ ανακοίνωσε ότι υπήρξαν 27 προσφορές για 7 ακίνητα στην Πλάκα. Τελικά για τρία από τα ακίνητα δεν θα υπάρξει τελικά ενδιαφέρον, όμως, για τα υπόλοιπα τέσσερα ακίνητα ανακοινώθηκε ότι το ΤΑΙΠΕΔ εισέπραξε 1,34 εκατομμύρια ευρώ από τη διάθεσή τους μέσα ηλεκτρονικής δημοπρασίας. Η μορφή πώλησης ήταν συμβάσεις δικαιώματος επιφανείας για 99 χρόνια, έτσι ώστε το τέλος η κυριότητα να επιστρέψει στο δημόσιο. Μικρή λεπτομέρεια: όταν το ΤΑΙΠΕΔ δημοπράτησε τα ακίνητα, δεν είχε φροντίσει να τα μεταγράψει στο υποθηκοφυλακείο!

Όταν, όμως, ήρθε η ώρα να γίνει η μεταβίβαση, το υποθηκοφυλακείο ζήτησε τη σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου Πολιτισμού. Με την κυβερνητική αλλαγή του 2015, οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, αντέδρασαν έντονα εξηγώντας ότι επειδή ακριβώς πρόκειται για ακίνητα που έχουν απαλλοτριωθεί για αρχαιολογικούς σκοπούς και άρα το υπουργείο δεν μπορεί να συναινέσει στη μεταβίβασή τους -και άρα την αλλαγή χρήσης τους.

Εμπόδια

Ο τότε υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Αριστείδης Μπαλτάς με έγγραφό του προς το Υποθηκοφυλακείο Αθηνών τον Νοέμβριο του 2015 υποστήριξε ότι κωλύεται η μεταγραφή των ανωτέρω συμβάσεων, επειδή πρόκειται για ακίνητα που είτε απαλλοτριώθηκαν για αρχαιολογικούς σκοπούς είτε κρίθηκαν απαλλοτριωτέα και στη συνέχει αγοράστηκαν με τη συναίνεση των ιδιοκτητών τους. Υπενθυμίζουμε ότι Διευθυντής του γραφείου του Α. Μπαλτά ήταν ο νυν υφυπουργός πολιτισμού Κ. Στρατής. Ανάλογο έγγραφο απέστειλε και η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, κ. Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη. Με αυτό τον τρόπο δεν ολοκληρώθηκε η πώληση και μεταγραφή αυτών των ακινήτων.

Όμως, το 2016 ήρθε ο νόμος που περιλάμβανε και τη συγκρότηση του Υπερταμείου, στο οποίο ανήκε πλέον κατά 100% και την ΕΤΑΔ ΑΕ. Σύμφωνα με την παρ. 7 του άρθρου 196 του Ν.4389/2016, τα ακίνητα του ΤΑΙΠΕΔ, με λίγες εξαιρέσεις, μεταβιβάστηκαν στην ΕΤΑΔ ΑΕ και το Υπερταμείο. Άρα και τα ακίνητα της Πλάκας μεταβιβάστηκαν στο Υπερταμείο.

Όπως είχε φανεί ήδη από το 2014 για το ΤΑΙΠΕΔ αρχικά και για την ΕΤΑΔ και το Υπερταμείο, τα ακίνητά αυτά ήταν φιλέτα προς πώληση. Γι’ αυτό το λόγο και ξεκίνησε πάλι μια προσπάθεια αξιοποίησης και αυτών των ακινήτων, ξεκινώντας από το ακίνητο επί της οδού Βρυσακίου 17 και Ποικίλης στην Πλάκα.

Ωστόσο, με τα ακίνητα αυτά υπάρχουν πολλαπλά εμπόδια στην εκποίησή τους. Καταρχάς πρόκειται, όπως αναφέραμε ήδη, για ακίνητα που απαλλοτριώθηκαν για αρχαιολογικούς σκοπούς ή κρίθηκαν απαλλοτριωτέα και στη συνέχεια αγοράστηκαν από τους αρχικούς ιδιοκτήτες.

Εδώ προκύπτει ένα σοβαρό θέμα, που σχετίζεται άμεσα με το Σύνταγμα: αν το δημόσιο πουλήσει σε άλλον ιδιώτη ή αλλάξει ουσιωδώς χρήση σε ένα ακίνητο που έχει απαλλοτριωθεί για συγκεκριμένο σκοπό, τότε ο αρχικός ιδιοκτήτης μπορεί να εγείρει τα δικαιώματα της ατομικής ιδιοκτησίας του, που  στερήθηκε λόγω της απαλλοτρίωσης.

Κοινώς, αν ένας από τους αρχικούς ιδιοκτήτες προσφύγει ενάντια στην αγοραπωλησία, μάλλον το ΤΑΙΠΕΔ θα τα βρει πολύ σκούρα τα πράγματα.

Απαλλοτριώσεις

Επιπλέον, όπως προείπαμε, τα ακίνητα αυτά δεν είναι απλώς μεμονωμένα κτίσματα και οικόπεδα. Συνολικά στην Πλάκα από το 1924 έως το 2000 έγιναν 124 απαλλοτριώσεις ακινήτων. Τα ακίνητα αυτά ανήκουν σε μια ιστορική γειτονιά του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, που «αγκαλιάζει» τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης. Χάρη σε αυτές τις απαλλοτριώσεις όχι μόνο προστατεύτηκαν αρχαιολογικοί χώροι, αλλά και διατηρήθηκε και αναδείχτηκε ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της Πλάκας, αναδεικνύοντάς την από την κακόφημη γειτονιά που έτεινε να γίνει κατά τη δεκαετία του 1970 σε ένα μέρος που σήμερα επισκέπτονται εκατομμύρια τουρίστες.

Κι όμως, τα ακίνητα αυτά είναι από τα μνημεία που δεν φαίνεται να εξαιρούνται από την πρόβλεψη του Ν. 4329, είναι όμως από τα ακίνητα τα οποία η σημερινή πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού έχει πει ότι θέλει να παραμείνουν στην κυριότητα και τη διαχείριση του Υπουργείου Πολιτισμού.

Είναι ταυτόχρονα και «φιλέτα» για το χαρτοφυλάκιο του Υπερταμείου. Σε αυτό το πλαίσιο έχει ενδιαφέρον να δούμε εάν τελικά η κυβέρνηση θα πάρει όντως την πρωτοβουλία για πλήρη κατοχύρωση της εξαίρεσης όλων αυτών των μνημείων από την μεταβίβαση στο Υπερταμείο, με νομοθετική ρύθμιση ώστε να μην υπάρχει καμία αμφισβήτηση, όπως είναι και το αίτημα του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.

Headlines