Θέρμο, το «Κρυφό Σχολειό» του Κοσμά του Αιτωλού

Γραφική κωμόπολη της Περιφερειακής Ενότητας Αιτωλοακαρνανίας, ανατολικά της λίμνης Τριχωνίδας, το Θέρμο διατηρεί το παραδοσιακό χρώμα του. Τα πετρόχτιστα σπίτια, η πλακόστρωτη πλατεία, τα τρεχούμενα νερά και τα πλατάνια, ο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος και οι απαράμιλλες φυσικές ομορφιές της ευρύτερης περιοχής προσελκύουν πολλούς ταξιδιώτες όλες τις εποχές του χρόνου.

Ο αρχαίος Θέρμος υπήρξε σπουδαίο πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο των Aιτωλών. Η πόλη, όπως φανερώνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, κατοικήθηκε από τους Προϊστορικούς Χρόνους. Το ιερό του Θέρμου καταστράφηκε από το μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Ε’ το 218 και το 206 π.Χ. Στο βορειονατολικό τμήμα του ιερού ήταν χτισμένος ο ναός του Θερμίου Απόλλωνα, στον οποίο διακρίνονται δύο κύριες αρχιτεκτονικές φάσεις (αρχαϊκή και 3ου αιώνα π.Χ.).

Στην ευρύτερη περιοχή του Θέρμου βρίσκονται τα χωριά Αγία Σοφία και Μέγας Δένδρος, καθώς και ο οικισμός Μάνδρα.

Την Αγία Σοφία στολίζουν εντυπωσιακές πηγές, πλατάνια, νερόμυλοι και ο κοιμητηριακός ναός του Αγίου Νικολάου – Ταξιάρχη, που οικοδομήθηκε στη θέση ναού της Άρτεμης (στην κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε αρχαίο οικοδομικό υλικό).

Ο Μέγας Δένδρος είναι ο τόπος όπου γεννήθηκαν ο ξακουστός δάσκαλος του Γένους Kοσμάς ο Aιτωλός (1714-1779), ο γνωστός για τις προφητείες του Πατροκοσμάς, και ο Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός, λόγιος μοναχός και συγγραφέας του 17ου αιώνα. Σημαντικό ιερό προσκύνημα του χωριού είναι η μονή του Αγίου Κοσμά.

Τέλος, σε απόσταση 1,5 χλμ ΒΔ από τη Μάνδρα, στην κρύπτη της μονής της Αγίας Παρασκευής, οι ταξιδιώτες ανακαλύπτουν το «Κρυφό Σχολειό», μια μοναδική αναπαράσταση (με κέρινα ομοιώματα) του κρυφού σχολειού όπου, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, έμαθε τα πρώτα του γράμματα ο Κοσμάς ο Αιτωλός.