Κάλυμνος, μια σχέση ερωτική

Η Κάλυμνος είναι ένα μελαγχολικό νησί, παράξενο και μυστηριώδες. Στους δρόμους βλέπεις γέρους ή γριές με μαύρες μαντίλες και θλιμμένα πρόσωπα, θλιμμένο βλέμμα, κουρασμένο περπάτημα, σκυμμένη πλάτη. Έχουν χάσει τους γιους τους στα σφουγγαράδικα, στις θανατηφόρες καταδύσεις για να βγάλουν τα ανεκτίμητα σφουγγάρια, που τους σκοτώνουν ή, ακόμη χειρότερο, τους αφήνουν παράλυτους. Τώρα πια ευτυχώς έχει πάψει αυτή η τραγωδία. Τα μηχανήματα κατάδυσης έχουν τελειοποιηθεί. Σήμερα, η κατάσταση στα σφουγγαράδικα είναι πολύ καλύτερη. Δεν γίνονται πια δυστυχήματα. Τα παιδιά κατεβαίνουν κάτω στα βάθη για να μαζέψουν σφουγγάρια χωρίς κίνδυνο.
[…]
Πήρα ένα ταξί και του είπα: «Πήγαινέ με να δω λίγο θέα, αν υπάρχει». Φύγαμε από το λιμάνι, αρχίσαμε να περνάμε μπροστά από απίστευτες παραλίες με πέτρες κατάμαυρες, φαγωμένες απ’ τη θάλασσα, παραλίες που μοιάζανε με ηφαίστεια. Η θάλασσα ήταν καταπράσινη, είχε βγει κι ο ήλιος. Ερωτεύτηκα την Κάλυμνο κεραυνοβόλα. Ανεβήκαμε κάτι βουνά. Βλέπαμε τη θάλασσα από ψηλά να λαμποκοπάει στον ήλιο, περάσαμε από αμέτρητες παραλίες.
Το απόγεμα κατεβήκαμε στο λιμάνι. Πάλι η ίδια μελαγχολία, τα θλιμμένα γυναικεία ρυτιδωμένα πρόσωπα. Πάλι η επιθυμία μου να φύγω από την Κάλυμνο μεγάλη, να φύγω τώρα, αμέσως. Η θάλασσα είχε πάλι φουσκώσει. Ούτε πλοίο υπήρχε, ούτε το μικρό καραβάκι που σε πάει απέναντι στην Κω. Η σχέση μου με την Κάλυμνο ήταν και παραμένει και τώρα παράξενη, σαν τον έρωτα. Αντιφατική και παράδοξη, μίσος και έλξη, συγχρόνως. Όταν ήμουν εκεί, μία ήθελα να φύγω, μία να μείνω αιώνια. Νομίζω ότι, απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας, μόνο η Κάλυμνος σού προκαλεί τέτοια συναισθήματα.
[…]
Τα σφουγγάρια της Καλύμνου εξάγονται παντού. Στο εξωτερικό κοστίζουν ακριβά. Έχω δει στο Παρίσι να πουλάνε στους δρόμους σφουγγάρια, κι έχω συγκινηθεί πολύ.
[…]
Είχα δημοσιεύσει στο γαλλικό περιοδικό «Autrement» ένα άρθρο για την Ύδρα, με τίτλο «Ύδρα: Άσπρη μαγεία – Μαύρη μαγεία». Για την Κάλυμνο δεν ξέρω τι θα έλεγα: Άσπρη ή μαύρη μαγεία; Νομίζω πως ισχύουν πάλι και τα δύο.
Εκτός από τις Κυκλάδες, νομίζω πως όλα τ’ άλλα ελληνικά νησιά αναδύουν και τα δύο αυτά στοιχεία. Θλίψη και χαρά, φόβο και γαλήνη, μαγικές ιδιότητες, άσπρες και μαύρες. Τα ελληνικά νησιά, για μένα, είναι τα πιο ωραία μέρη του κόσμου. Όπως και η Ελλάδα είναι η πιο ωραία χώρα του κόσμου, με την ωραιότερη θάλασσα, τα ωραιότερα βουνά, τα ωραιότερα φυτά και λουλούδια. Συνδυάζει μοναδικά τη θάλασσα με το βουνό. Αιγαίο πέλαγος, Ιόνιο, Κρητικό, μοναδικά στον κόσμο.
Την πέμπτη μέρα έφυγα σαν κυνηγημένη. Μια ακατανίκητη ώθηση να φύγω. Δεν περίμενα καν το μεγάλο καράβι που θα ερχόταν αργότερα. Πήρα το μικρό καραβάκι που πήγαινε στην Κω και είχα την αίσθηση ότι είχα σωθεί από ένα φοβερό κίνδυνο.
Κάλυμνος: Άσπρη μαγεία; Μαύρη μαγεία; Και τα δύο, βέβαια.

Τα ανωτέρω αποσπάσματα προέρχονται από κείμενο της πεζογράφου Μαργαρίτας Καραπάνου για την Κάλυμνο, που είχε περιληφθεί στο υπ’ αριθμόν 127 (ειδικό) τεύχος του λογοτεχνικού περιοδικού Η Λέξη (Μάιος-Ιούνιος 1995), που συνεξέδιδαν και συνδιηύθυναν ο Αντώνης Φωστιέρης και ο Θανάσης Νιάρχος.

* Η Μαργαρίτα Καραπάνου (1946-2008), κόρη της συγγραφέως Μαργαρίτας Λυ­μπεράκη και του ποιητή Γιώργου Καραπάνου, γεννήθηκε στην Αθήνα. Μεγάλωσε στην Ελλάδα και τη Γαλλία και σπούδασε κινηματογράφο στο Παρίσι. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, εργάστηκε για ένα διάστημα ως νηπιαγωγός.

Τα βιβλία της Η Κασσάνδρα και ο λύκος, Ο υπνοβάτης και Rien ne va plus εκδόθηκαν στην Ελλάδα, στη Γαλλία, στην Αγγλία, στις ΗΠΑ, στη Σουηδία, στο Ισραήλ, στη Γερμανία, στην Ολλανδία και στην Ιταλία.

Η Κασσάνδρα και ο λύκος απέσπασε παγκοσμίως θερμούς επαίνους από κριτικούς και συγγραφείς, όπως τον Jean-Pierre Faye, τον John Updike και τον Jerome Charyn.

Ο υπνοβάτης, το 1988, τιμήθηκε στο Παρίσι με το «Βραβείο του καλύτερου ξένου μυθιστορήματος», που επίσης έχει δοθεί στον Laurence Durrell, τον Borges, τον Στρατή Tσίρκα και τον Gabriel Garcia Marquez.

Αργότερα εκδόθηκαν τα βιβλία της: Ναι, Lee και Lou, Μαμά, Μήπως; (συνομιλίες με τη Φωτεινή Τσαλίκογλου) και Η ζωή είναι αγρίως απίθανη.

Αποσπάσματα των έργων της ανθολογήθηκαν σε βιβλία και σε σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά.

* Τα στοιχεία που αφορούν τη ζωή και το έργο της Μαργαρίτας Καραπάνου προέρχονται από το διαδικτυακό τόπο των Εκδόσεων Καστανιώτη.