Ιστορίες ξεχωριστών ανθρώπων: Κώστας Θωκταρίδης, o πρωτοπόρος των καταδύσεων στην Ελλάδα

O Κώστας Θωκταρίδης, επαγγελματίας δύτης και εκπαιδευτής, έχει καταφέρει να συνδέσει όσο κανείς άλλος το όνομά του με το βυθό των ελληνικών θαλασσών και τα σημαντικότερα ναυάγια στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο. Ο ίδιος δηλώνει με σεμνότητα ότι έχει απλώς την τύχη να ασχολείται με κάτι όχι τόσο συνηθισμένο, το οποίο αγαπά πολύ.

Αγαπητέ κύριε Θωκταρίδη, το όνομά σας είναι αναμφίβολα το πρώτο που έρχεται στο μυαλό των περισσότερων Ελλήνων και των περισσότερων Ελληνίδων όταν γίνεται λόγος για το βυθό των ελληνικών θαλασσών, αλλά και για τα σημαντικότερα ναυάγια στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο. Πώς νιώθετε γι’ αυτό;

Χαίρομαι που η δουλειά μου έχει ανταπόκριση στον κόσμο, αλλά η αναγνωρισιμότητα δεν ήταν ποτέ αυτοσκοπός για μένα. Απλά έχω την τύχη να ασχολούμαι με κάτι όχι τόσο συνηθισμένο που αγαπώ πολύ, και το γεγονός ότι όλο αυτό προσελκύει και άλλους ανθρώπους οι οποίοι το παρακολουθούν με ενδιαφέρον με τιμά ιδιαίτερα.

Πότε πραγματοποιήσατε τις πρώτες σας καταδύσεις; Υπήρξε κάποιος άνθρωπος ή κάποιο γεγονός που σας έκανε να αγαπήσετε τις καταδύσεις, να αποκτήσετε αυτό το πάθος για τη θάλασσα και το βυθό;

Γεννήθηκα το 1968 και ξεκίνησα τις καταδύσεις το 1986, σε ηλικία 18 ετών. Ο καλός μου φίλος Στέφανος Καλοβούρης με παρότρυνε να ασχοληθώ με τη σπηλαιολογία. Έλαβα μέρος σε σπηλαιολογικές εξερευνήσεις, που ήταν πολύ εντυπωσιακές. Αυτό που με γοήτευσε πιο πολύ ήταν το νερό που βρίσκαμε στις σπηλιές και οι σπηλαιοκαταδύσεις. Θέλησα λοιπόν να ασχοληθώ μ’ αυτό το χόμπι. Μου είπαν όμως ότι για να γίνει αυτό πρέπει να γίνω πρώτα αυτοδύτης. Το Σαββατοκύριακο πήγαμε σε ένα σπήλαιο στη Μάνη, τη Δευτέρα άρχισα τα μαθήματα καταδύσεων στη θάλασσα. Ασχολήθηκα εντατικά και μέσα σε δύο χρόνια είχα φτάσει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο. Από το ξεκίνημα λοιπόν έπεσα στα βαθιά, γιατί η σπηλαιοκατάδυση είναι το πιο απαιτητικό είδος κατάδυσης και η βάση πάνω στην οποία θα στήριζα στη συνέχεια όλα τα υπόλοιπα.

Τι είναι εκείνο που νιώθετε κατ’ αρχήν κατά τη διάρκεια μιας κατάδυσης και σας ελκύει ξανά και ξανά στο βυθό των ελληνικών θαλασσών; Υπάρχει άραγε, ακόμη και για έναν επαγγελματία με τη δική σας πείρα, το αίσθημα του φόβου σε κάποιο βαθμό;

Μου αρέσει η αίσθηση της απόλυτης ελευθερίας κινήσεων που νιώθω υποβρυχίως και η ηρεμία που βιώνει κάποιος όταν βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ακόμα, με συναρπάζει η εξερεύνηση ναυαγίων από τον πρώτο και δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, που έχουν τη δική τους ιστορία να πουν.

Ο φόβος είναι ο καλύτερός μου φίλος. Με βοηθάει να προστατεύω τον εαυτό μου, να σέβομαι τη θάλασσα και να αντιλαμβάνομαι ότι είναι ένα περιβάλλον ξένο προς την ανθρώπινη φύση, που απαιτεί μεγάλη συγκέντρωση και προσοχή όταν διεισδύει κανείς στα άδυτά του.

Ποια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα όταν αντικρίζετε ένα ναυάγιο που γνωρίζετε εκ των προτέρων ότι συνδέεται με την απώλεια ανθρώπινων ζωών;

Αν πρόκειται για ιστορικό ναυάγιο , τότε το βλέπω σαν ένα ταξίδι στο χρόνο που θα φέρει στο φως νέα στοιχεία για να συμπληρώσουν το παζλ της ιστορίας. Αν μιλάμε για σύγχρονο ναυάγιο, όπως συνέβη με το Εξπρές Σάμινα, την πυραυλάκατο Κωστάκος ή το ελικόπτερο στα Ίμια, εκεί συναισθήματα όπως η θλίψη και η απώλεια είναι πιο έντονα και η διαχείρισή τους δύσκολη. Σε κάθε περίπτωση, η εξερεύνηση ή αυτοψία γίνεται με απόλυτο σεβασμό, διότι πρόκειται για υγρούς τάφους.

Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον ναυάγιο των ελληνικών θαλασσών από καταδυτικής απόψεως;

Οι ελληνικές θάλασσες κρύβουν πολλά εντυπωσιακά ναυάγια. Ο Βρετανικός, αδελφό πλοίο του Τιτανικού κι ένα από τα μεγαλύτερα ναυάγια στον κόσμο, που βρίσκεται σε βάθος -117 μέτρων μεταξύ Τζιας και Μακρονήσου, προσελκύει συνέχεια αυτοδύτες απ’ όλο τον κόσμο. Από την άλλη, στο βρετανικό υποβρύχιο H.M.S. PERSEUS στα -52 μέτρα έχω κάνει κάποιες από τις συγκλονιστικότερες καταδύσεις μου, καθώς πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα υποβρύχια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και βρίσκεται ατόφιο στο βυθό, έχοντας μόνο ένα ρήγμα στην πλώρη του από την πρόσκρουση σε νάρκη που ήταν και η αιτία της βύθισής του. Στο συγκεκριμένο ναυάγιο έχω πραγματοποιήσει και διείσδυση στο εσωτερικό του, για να μπορέσω να βρω στοιχεία που θα επιβεβαίωναν το γεγονός ότι από αυτόν τον υγρό τάφο 60 ανθρώπων υπήρξε ένας επιζών, ο οποίος κατάφερε να ανοίξει την ανθρωποθυρίδα διαφυγής και να σωθεί βγαίνοντας από το βυθισμένο υποβρύχιο και κολυμπώντας μέχρι την Κεφαλονιά. Είχα την τύχη να δω εικόνες που μόνο σε ταινίες αντικρίζει συνήθως κάποιος.

Θα μπορούσατε να αναφερθείτε σε κάποιες ξεχωριστές στιγμές που έχετε βιώσει σε αυτά τα τριάντα και πλέον χρόνια καταδυτικής δραστηριότητας;

Το υποθαλάσσιο βασίλειο μού έχει χαρίσει μοναδικές εμπειρίες όλα αυτά τα χρόνια. Από τις ωραιότερες στιγμές ήταν όταν αντίκρισα για πρώτη φορά το βρετανικό υποβρύχιο H.M.S. PERSEUS στο βυθό της Κεφαλονιάς. Ένα από τα μεγαλύτερα υποβρύχια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, υγρός τάφος 60 ανδρών, το οποίο αγνοούνταν από το Δεκέμβριο του 1941 και εντοπίστηκε για πρώτη φορά από την ομάδα μας ανήμερα των Χριστουγέννων το 1997. Συγκλονιστική ήταν και η στιγμή που κατά τη διάρκεια καταδύσεων στο ναυάγιο του ατμόπλοιου Α/Τ ΧΕΙΜΑΡΑ, που βρίσκεται βυθισμένο στο Νότιο Ευβοϊκό από το 1947 και θεωρείται ο Τιτανικός της ελληνικής ακτοπλοΐας, βρήκαμε θαμμένα στη λάσπη προσωπικά αντικείμενα των ναυαγών, καθώς επίσης εφημερίδες και αλληλογραφία της εποχής που είχαν διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση! Πρόκειται για εξαιρετικά σπάνια ευρήματα, καθώς, απ’ όσο γνωρίζω, η μόνη άλλη φορά που έχουν βρεθεί έγγραφα διατηρημένα στο βυθό είναι στο ναυάγιο του Τιτανικού.

Ποιες είναι οι πιο απολαυστικές καταδύσεις σας; Προτιμάτε να καταδύεστε μόνος ή μαζί με κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο;

Προτιμώ να καταδύομαι με την κόρη μου Αγάπη – Ωκεανίδα, η οποία είναι 16 ετών και γοητεύεται από το θαλάσσιο κόσμο και τα μυστήρια του. Είναι μεγάλη χαρά και συγκίνηση να μπορείς να μοιράζεσαι τέτοιες στιγμές με το παιδί σου.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο βάθος στο οποίο έχετε καταδυθεί στις ελληνικές θάλασσες; Πού συνέβη αυτό;

Την πιο βαθιά κατάδυση που έχω κάνει με αυτόνομες αναπνευστικές συσκευές την έκανα στον κόλπο της Επιδαύρου, όταν χρειάστηκε να κατέβω στα -212 μέτρα προκειμένου να προετοιμαστώ για μια αυτοψία σε βυθισμένο τουριστικό σκάφος, μέσα στο οποίο υπήρχαν αγνοούμενοι.

Οι πολύ βαθιές καταδύσεις διαρκούν πολλές ώρες κυρίως λόγω της διαδικασίας αποσυμπίεσης, κατά την οποία ο οργανισμός αποβάλλει τα εισπνεόμενα αέρια που έχουν απορροφηθεί κατά τη διάρκεια της κατάδυσης. Η συγκεκριμένη διήρκεσε πάνω από 5 ώρες και χρειάστηκε να μου στείλουν ένα φλασκί νερό και μια σοκολάτα, γιατί πεινούσα όσο περίμενα στην αποσυμπίεση. Τρώω υποβρυχίως, κατά τη διάρκεια των καταδύσεων. Για παράδειγμα, έχω πάντα μαζί μου ένα μπουκαλάκι με γλυκόζη. Το νερό επίσης είναι πολύ χρήσιμο, όχι γιατί πρέπει να ικανοποιήσει τη δίψα σου, αλλά γιατί σε βοηθάει να ενυδατώνεσαι και να αποβάλλεις καλύτερα τα αέρια. Μ’ αυτόν τον τρόπο είναι πιο ποιοτική η αποσυμπίεση. Η ενυδάτωση ξεκινάει από την προηγούμενη μέρα, και αν δεν έχεις ενυδατωθεί μπορεί να πάθεις μέχρι και νόσο! Εγώ έπινα νερό ακόμη και το βράδυ και κατανάλωνα πάνω από τρία λίτρα το 24ωρο. Πρέπει δε να συνεχίσεις να ενυδατώνεσαι ακόμη και κατά τη διάρκεια της αποσυμπίεσης . Το νερό έχει να κάνει πολύ με το αίμα και με την ανταλλαγή των αερίων. Αυτό που επίσης βοηθάει πολύ είναι η γλυκόζη. Οπότε εγώ έτρωγα σοκολάτες ή γλυκόζη, που την είχα μαζί μου σε μικρά μπουκάλια, αφού πρώτα τη ρευστοποιούσα. Άλλες φορές έτρωγα μήλα, μπανάνες ή παιδικές φρουτόκρεμες, που τις έβαζα σε μεγάλες σύριγγες εξασφαλίζοντας ένα πλήρες γεύμα.

Θέλετε να μας μιλήσετε για τη συνήθη προετοιμασία σας ενόψει μιας κατάδυσης; Ποια θεωρείτε ότι είναι η ενδεδειγμένη διατροφή για ένα δύτη πριν από μια κατάδυση;

Όπως προανέφερα, χρειάζεται πολύ καλή ενυδάτωση του οργανισμού από την προηγούμενη ημέρα. Επίσης, η διατροφή είναι πολύ σημαντική, καθώς πρέπει τα γεύματα να είναι ελαφριά αλλά και πλούσια σε υδατάνθρακες, ώστε να εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια. Μια πολύ καλή επιλογή είναι τα ζυμαρικά, τα οποία είναι κι ένα γρήγορο, νόστιμο και χορταστικό γεύμα, που μπορεί κανείς εύκολα να ετοιμάσει και πάνω σε σκάφος. Εννοείται ότι χρειάζεται και καλός ύπνος και αποχή από το αλκοόλ και την καφεΐνη.

Υπάρχει άραγε όριο ηλικίας στις καταδύσεις ή μήπως ο πλέον καθοριστικός παράγοντας είναι η καλή φυσική κατάσταση του δύτη;

Το βασικότερο κριτήριο είναι η καλή σωματική, πνευματική και ψυχολογική κατάσταση του αυτοδύτη, ώστε να είναι εφικτή και η τήρηση των κανόνων ασφαλείας και του κώδικα πρακτικής. Σε μεγαλύτερη ηλικία έχουμε και περισσότερη εμπειρία, που είναι πολύτιμο προσόν. Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι ο Κουστώ καταδυόταν ακόμα κι όταν ήταν σε αρκετά μεγάλη ηλικία.

Ποια είναι τα διδάγματα που έχετε αποκομίσει από τις πραγματικά μοναδικές καταδυτικές εμπειρίες σας; Πόσο καθοριστικά έχουν σταθεί όλα αυτά τα βιώματα στη διαμόρφωση της δικής σας φιλοσοφίας για τη ζωή;

Το υγρό στοιχείο πρέπει να το αντιμετωπίζεις με δέος, σύνεση και σεβασμό. Η εξειδίκευση του καθενός στο αντικείμενό του, η συνεχής ενημέρωση και βελτίωση φέρνουν και την αναμενόμενη εξέλιξη. Το μότο μου είναι «όταν κάνεις κάτι κάν’ το καλά, αλλιώς μην το κάνεις καθόλου».