Πώς ο Τσίπρας έγινε «πνευματικό παιδί» του Ιερωνύμου

Οι συμπτώσεις και οι τυχαίες συναντήσεις γίνονται πάντα για κάποιον λόγο. Ολα στη ζωή μας συνδέονται. Μια ολόκληρη επιστημονική θεωρία, αυτή της «συγχρονικότητας», υποστηρίζει τα παραπάνω.

Τον Φεβρουάριο του 2008 όμως ουδείς μπορούσε να φανταστεί ότι αυτή η θεωρία θα έβρισκε σχεδόν την τέλεια εφαρμογή στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο και τον Αλέξη Τσίπρα. Στις 7 Φεβρουαρίου 2008 η Ιεραρχία της Εκκλησίας εξέλεγε τον τότε μητροπολίτη Θηβών και Λεβαδείας Ιερώνυμο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. Και μόλις τρεις μέρες μετά, το 5ο Συνέδριο του Συνασπισμού εξέλεγε πρόεδρο του κόμματος τον Αλέξη Τσίπρα.

Οι δύο άνδρες μπορεί να μη συναντήθηκαν τότε διά ζώσης, όμως συνυπήρξαν για αρκετές ημέρες στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και στα τηλεοπτικά δελτία. Ασχέτως αν πιστεύει κανείς ή όχι στη θεωρία της συγχρονικότητας, Τσίπρας και Ιερώνυμος στη δεκαετία που ακολούθησε συντονίστηκαν απόλυτα. Ο Ιερώνυμος παραμένει στην κεφαλή της Εκκλησίας και ο Αλέξης Τσίπρας στην κεφαλή του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ανέλαβε και πρωθυπουργός.

Η σχέση δε, που απέκτησαν – όσο κι αν ακούγεται αντιφατικό και παράδοξο για έναν άθεο πολιτικό και τον κορυφαίο της Ιεραρχίας – είναι τόσο θερμή που έχει κάνει πολλούς να τους παρομοιάζουν με ένα απόλυτα ταιριαστό ζευγάρι τάνγκο. Μέσα σ’ αυτά τα δέκα χρόνια Τσίπρας και Ιερώνυμος ήρθαν πολύ κοντά με συχνές συναντήσεις, γεύματα, δείπνα, αμοιβαίες φιλοφρονήσεις.

Εντούτοις, όπως έδειξε και η ιστορία με το προσχέδιο συμφωνίας Εκκλησίας – Πολιτείας στο οποίο ήταν πρωταγωνιστές, μπορεί οι δυο τους να τα βρίσκουν, όμως δεν υπολογίζουν πάντα τις αντιδράσεις, ο καθένας του δικού του ακροατηρίου. Ακόμη περισσότερο δεν φαίνεται να υπολογίζουν ότι άνθρωποι που είναι κοντά τους μπορεί να ευθύνονται για την αποτυχία των φιλόδοξων σχεδίων τους.

Πηγές με άριστη γνώση της σχέσης Τσίπρα – Ιερώνυμου λένε πως πρόσωπα και από τις δύο πλευρές μπορεί να έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για το «φιάσκο» της περίφημης «ιστορικής» συμφωνίας. Η σχέση Τσίπρα – Ιερώνυμου πάντως δεν αναπτύχθηκε από τη μία στιγμή στην άλλη.

Οι πρώτες επαφές

Οι επαφές τους τα πρώτα χρόνια ήταν αναγνωριστικές. Ο τότε Συνασπισμός και ο επικεφαλής του δεν είχαν κάνει ακόμη την «ιερή» στροφή που θα εξέπληττε πολλούς αργότερα. Από την άλλη, ο Ιερώνυμος στα πρώτα του βήματα στην Αρχιεπισκοπή αναζητούσε διαύλους επικοινωνίας με όλους τους πολιτικούς. Σύντομα όμως φάνηκε ότι Τσίπρας και Ιερώνυμος οικοδόμησαν μια άλλου είδους σχέση.

Στην πρώτη του επίσκεψη στην Αρχιεπισκοπή τον Μάρτιο του 2010 ο Αλέξης Τσίπρας χαρακτήριζε τον Αρχιεπίσκοπο άνθρωπο «με νηφαλιότητα και πνευματικότητα» και τόνιζε πως είναι χρήσιμη εμπειρία «να συνομιλεί κανείς μαζί του». Και ο Αρχιεπίσκοπος είχε πει στους δημοσιογράφους πως του δόθηκε η ευκαιρία «να εκτιμήσει περισσότερο τα προσόντα και τις σκέψεις του κ. Τσίπρα».

Ηταν η ίδια περίοδος που ο Ιερώνυμος, σύμφωνα με πληροφορίες των «ΝΕΩΝ», είχε αρχίσει να αποκαλεί τον πρόεδρο του Συνασπισμού σκέτο «Αλέξη». Τότε δε ο ΣΥΡΙΖΑ διαλαλούσε στο πρόγραμμά του πως η Εκκλησία έχει μεγάλη περιουσία που πρέπει να φορολογηθεί και ο Αρχιεπίσκοπος απαντούσε πως αυτά είναι «μύθος». Και έλεγε με νόημα στους συνομιλητές του: «Του τα λέω αυτά του Αλέξη…».

Τα παραπάνω είναι μόνο μερικά δείγματα της καλής χημείας που καλλιεργούνταν σιγά σιγά ανάμεσά τους. Ο Αρχιεπίσκοπος, που ποτέ δεν είχε ξεχάσει το λειτούργημα του δασκάλου – ήταν φιλόλογος σε σχολεία -, δεν αποκλείεται να έβλεπε στον 36χρονο τότε Αλέξη Τσίπρα τον… νεαρό μαθητή και ήθελε να τον συμβουλέψει. Αλλά και ο πρόεδρος του ΣΥΝ ίσως αναζητούσε – εκτός του Αλέκου Φλαμπουράρη – ακόμη έναν μέντορα. Βέβαια δίπλα στη θερμή και λειτουργική σχέση τους υπάρχουν πάντα και οι στρατηγικές.

Οσο ο ΣΥΡΙΖΑ ανέβαζε τα ποσοστά του και πλησίαζε σιγά σιγά προς την εξουσία, ο Αλέξης Τσίπρας πύκνωνε τις επαφές του με την Εκκλησία – πήγε στον Αγιον Ορος, στο Βατικανό, στα Θεοφάνια πέταξε το περιστέρι – και με τον Ιερώνυμο ειδικότερα ευελπιστώντας σε διεύρυνση της εκλογικής του επιρροής. Και προσδοκούσε ότι διά μέσου αυτής της στενής επαφής με τον Αρχιεπίσκοπο θα μπορούσε στο μέλλον να περάσει αλλαγές στην Εκκλησία που θα είχαν αριστερό πρόσημο και θα ικανοποιούσαν το ακροατήριο του κόμματός του.

Ταυτόχρονα, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος που είχε ως βασική του επιδίωξη από την ενθρόνισή του κιόλας να αξιοποιηθεί η εκκλησιαστική περιουσία με τη συνδρομή της πολιτείας είχε αντιληφθεί πως για να πετύχει κάτι τέτοιο έπρεπε να χτίζει γέφυρες επικοινωνίας με όλα τα κόμματα. Είχε δε την ικανότητα να αξιολογεί το πολιτικό σκηνικό, που μάλιστα τότε ήταν και εξαιρετικά ρευστό, και να προετοιμάζεται εγκαίρως για να συνεργαστεί ειδικά μ» αυτούς που προαλείφονταν για τη θέση του πρωθυπουργού.

Οι εκπλήξεις

Στα τέλη Οκτωβρίου του 2012, όταν δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν δεύτερο κόμμα στη Βουλή, μια κίνηση του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου προκάλεσε έκπληξη σε πολλούς, αλλά φανερώνει ότι η σχέση των δύο ξεπερνούσε τα αυστηρά, τυπικά όρια του προκαθημένου της Ελλαδικής Εκκλησίας με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο Αρχιεπίσκοπος τηλεφωνεί στον Αλέξη Τσίπρα για να του συλλυπηθεί για τον θάνατο του πατέρα του και παράλληλα εκφράζει την επιθυμία να χοροστατήσει στην εξόδιο ακολουθία του.

Αλλά και το 2017, όταν δηλαδή ο Τσίπρας ήταν ήδη πρωθυπουργός, αίσθηση είχε κάνει μία άλλη φράση του Αρχιεπισκόπου: «Λυπάμαι τον Τσίπρα για όλα αυτά που τραβάει. Επεσε στα βάτα. Εχει διάθεση, αλλά…».

Το 2015 ήταν η σειρά του Αλέξη Τσίπρα. Στις 26 Ιανουαρίου ο Αλέξης Τσίπρας, προτού ορκιστεί με πολιτικό όρκο πρωθυπουργός, πέρασε από την Αρχιεπισκοπή και συναντήθηκε με τον Ιερώνυμο για να πάρει την… ευχή του. Και τον περασμένο Ιανουάριο έκανε και πάλι την έκπληξη προκαλώντας και αντιδράσεις καθώς περνούσε τις πύλες της Αρχιεπισκοπής για να ενημερώσει τον Αρχιεπίσκοπο για το Μακεδονικό πριν καν ενημερώσει τα κόμματα.

Οι σφήνες

Στις μιλόνγκες (βραδιές τάνγκο) υπάρχει πάντα ο κίνδυνος για ένα ζευγάρι που χορεύει άριστα, κάποια άλλα ζευγάρια να μπουν σφήνα στη γραμμή χορού και να το αναγκάσουν να κάνει ελιγμούς ή τελικά να χάσει εντελώς τα βήματά του. Κάτι ανάλογο, όπως όλα δείχνουν, έχει συμβεί και στον κοινό βηματισμό Τσίπρα – Ιερώνυμου. Υπάρχει, για παράδειγμα, μία άποψη στους κόλπους της Ιεραρχίας που διατυπώθηκε και τις προηγούμενες ημέρες, πως ο Αρχιεπίσκοπος και ο πρωθυπουργός είχαν ήδη συμφωνήσει από το καλοκαίρι του 2016 να μην υπάρξουν αλλαγές στο Σύνταγμα που θα προκαλούσαν ρήξη με την Ιεραρχία, ενώ συζητήσεις είχαν γίνει και για την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας.

Από τότε όμως μεσολάβησαν πολλά. Μητροπολίτες καταλογίζουν βαρύτατες ευθύνες για την αποτυχία του προσχεδίου συμφωνίας 15 σημείων στον κυβερνητικό εκπρόσωπο Δημήτρη Τζανακόπουλο. «Αυτός φταίει. Δεν φταίει ο Αρχιεπίσκοπος» έλεγε μητροπολίτης μετά την επεισοδιακή συνάντηση της Ιεραρχίας. Θεωρούν, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι ο Δημήτρης Τζανακόπουλος έπαιξε καθοριστικό ρόλο και στο σχέδιο και, μετά την ανακοίνωσή του, στις σφοδρές αντιδράσεις ιερέων όταν πρώτος βγήκε και δήλωσε ότι «απελευθερώνονται 10.000 θέσεις δημοσίων υπαλλήλων».

Μία από τις κατηγορίες που του εκτοξεύουν είναι ότι παρέσυρε και τον Αρχιεπίσκοπο και τον πρωθυπουργό. Παράλληλα δε, μερίδα ιεραρχών ισχυρίζεται πως παρόμοιο ρόλο έχει παίξει και ο σημερινός διοικητής του Αγίου Ορους και διευθυντής του φιλανθρωπικού οργανισμού της Αρχιεπισκοπής «Αποστολή», Κωστής Δήμτσας. Του χρεώνουν δηλαδή ότι λόγω των φιλικών σχέσεων που διατηρεί με το οικογενειακό πρωθυπουργικό περιβάλλον – ενώ ταυτόχρονα είναι και στενός συνεργάτης του Αρχιεπισκόπου – είχε συμβολή στη σύνταξη του συγκεκριμένου σχεδίου Εκκλησίας – Πολιτείας, το οποίο περιελάμβανε και το θέμα – αιτία πολέμου της εξόδου των ιερέων από το Δημόσιο.

Χαρακτηριστικό είναι πως ο μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος στο κείμενο της εισήγησής του στην Ιεραρχία κατήγγειλε τον ρόλο του, παρακαλώντας τον Αρχιεπίσκοπο «ο λαϊκός συνεργάτης της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντίνος Δήμτσας να πάψει να αναμειγνύεται και να διαμορφώνει τη στάση της κυβερνήσεως έναντι των θεμάτων αυτών και να αποτελεί τον «διαμεσολαβητή».

Επιπλέον, αρκετοί είναι οι ιεράρχες που ακόμη και σήμερα, δύο χρόνια μετά την αποχώρησή του από το υπουργείο Παιδείας, χαρακτηρίζουν ως persona non grata τον Νίκο Φίλη. Υποστηρίζουν δηλαδή ότι τότε παρέσυρε τον Αλέξη Τσίπρα σε ακραίες αριστερές απόψεις κυρίως για το θέμα της διδασκαλίας των Θρησκευτικών.

Αλλά και στην κυβέρνηση υπάρχει η άποψη ότι η θερμή σχέση Τσίπρα – Ιερώνυμου δεν αποδίδει όσους καρπούς θα μπορούσε διότι τορπιλίζεται από τους συντηρητικούς και «ακραίους» μητροπολίτες της Ιεραρχίας. Προχθές, για παράδειγμα, ο Νίκος Φίλης κατήγγειλε ότι η αντίδραση οφείλεται πρωτίστως στην απροκάλυπτη πολιτικοποίηση της Ιεραρχίας.

Εντός του ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να υπάρχει η άποψη ότι ένα μεγάλο κομμάτι της Ιεραρχίας είναι ενταγμένο σ» αυτό που αποκαλείται «δεξιά του Κυρίου» και έχει προνομιακές σχέσεις με τη ΝΔ και κόμματα στα δεξιά της. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, μητροπολίτες φέρονται να βάζουν «τρικλοποδιές» στον Ιερώνυμο και επιχειρούν να σαμποτάρουν κάθε συνεργασία του με την κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ.