Ο άλλος λαϊκισμός

Βαρύγδουπη δήλωση υπ» αριθμόν ένα: «Επιτρέψτε μου να μεταφέρω ένα μήνυμα από όλους εμάς στην Ευρώπη, όλους εκείνους τους συντρόφους σας που παλεύουμε τώρα να πάρουμε πίσω τις πόλεις μας, τον κόσμο μας, το περιβάλλον μας. Θέλουμε να βάλει ο Μπέρνι Σάντερς υποψηφιότητα για πρόεδρος».

Βαρύγδουπη δήλωση υπ» αριθμόν δύο: «Η Μέρκελ υπήρξε μια καταστροφή. Και θα μας λείψει, γιατί αυτός που θα τη διαδεχθεί θα είναι ασφαλώς χειρότερος».
Οταν ο Γιάνης Βαρουφάκης εκδιώχθηκε τον Ιούλιο του 2015 από την κυβέρνηση Τσίπρα προκειμένου να αναζητηθεί μια συμφωνία με τους δανειστές, πολλοί προέβλεψαν ότι ένα τέτοιο στέλεχος δεν θα πήγαινε χαμένο. Μπορεί να κόντεψε να ρίξει την Ελλάδα στα βράχια, μπορεί να προκάλεσε με την αλαζονεία του την απομόνωση τόσο της χώρας του όσο και του ίδιου, αλλά η φήμη που είχε αποκτήσει σίγουρα θα έφερνε κόσμο στις διαλέξεις του. Και θα ανέβαζε τις πωλήσεις των βιβλίων του.

Οι προβλέψεις εκείνες ήταν ασφαλώς άτολμες. Τρία χρόνια μετά την περιπέτειά του στο ελληνικό υπουργείο Οικονομικών, ο Βαρουφάκης καλείται από τον γερουσιαστή Μπέρνι Σάντερς σε συνάντηση «αριστερών ηγετών» στο Βερμόντ και μεταφέρει μήνυμα των «ευρωπαίων συντρόφων» του. Φιλοξενείται σε εκτενές ρεπορτάζ των New York Times για την κληρονομιά της καγκελαρίου Μέρκελ. Και θέτει στη Γερμανία υποψηφιότητα για ευρωβουλευτής με το πανευρωπαϊκό κίνημά του.

Η άποψη του πρώην υπουργού και των συναγωνιστών του είναι ότι για να αντικρουστεί ο λαϊκισμός του Τραμπ, του Ορμπαν και του Σαλβίνι, χρειάζεται ένας αριστερός λαϊκισμός που δεν θα κρύβεται πίσω από τείχη και δεν θα επισείει την απειλή των μεταναστών. Πρόκειται για τη γνωστή θεωρία της βελγίδας φιλοσόφου Σαντάλ Μουφ, χήρας του θεωρητικού των ριζοσπαστικών κινημάτων Ερνέστο Λακλάου, η οποία θέλει να απενοχοποιήσει την έννοια του λαϊκισμού προκειμένου να οικοδομηθεί ένα ευρύ κοινωνικό μέτωπο αντίστασης σε τριάντα χρόνια νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας που έχουν οδηγήσει στην έκρηξη των ανισοτήτων ανάμεσα στους υπερ-πλούσιους και τις μεσαίες τάξεις.

Η θεωρία έχει ενδιαφέρον. Είναι δυνατόν όμως ένα τέτοιο μέτωπο να αναθέτει ηγετικούς ρόλους σε έναν συμπαθή, αλλά απόμαχο πλέον γερουσιαστή και σε έναν άνθρωπο που ετοιμαζόταν να οδηγήσει τη χώρα του σε επικίνδυνες ατραπούς με κάτι απίθανα σχέδια για συστήματα παράλληλου νομίσματος ή, εν πάση περιπτώσει, παράλληλων πληρωμών; Ο Βαρουφάκης έχει μια μανιχαϊστική άποψη για την πολιτική – το καλό και το κακό, το φως και το σκοτάδι – και χαρακτηρίζεται από μια απόλυτη αδυναμία να προχωρήσει σε συνθέσεις μέσα από τον διάλογο. Η λέξη συμβιβασμός ισοδυναμεί γι» αυτόν με προδοσία.

«Μετά την οικονομική κρίση του 2008», είπε στο Βερμόντ, «δύο είδη ανθρώπων συνασπίστηκαν διεθνώς: οι τραπεζίτες και οι φασίστες. Οι μόνοι που δεν μπόρεσαν να ενωθούν ήταν οι προοδευτικοί». Και θα τους ενώσει εκείνος;