Ανεξέλεγκτος ο Ερντογάν εισβάλλει στα ανατολικά του Ευφράτη παρά τις αμερικανικές απειλές

Η εξέλιξη του συριακού πολέμου έχει φέρει την Τουρκία αντιμέτωπη με έναν από τους χειρότερους φόβους της: το ενδεχόμενο να διαμορφωθεί μια οιονεί κουρδική κρατική οντότητα στη Συρία και σε περιοχές που συνορεύουν με τις κουρδικές περιοχές της Τουρκίας.

Ο κίνδυνος αυτός αναδείχτηκε από τη στιγμή που οι ΗΠΑ διαπίστωσαν την αντοχή της κυβέρνησης Άσαντ (λόγω και της στήριξης από τη Ρωσία) και συνάμα την πραγματική απειλή από το Ισλαμικό Κράτος.

Σε εκείνη τη φάση οι ΗΠΑ διαπίστωσαν ότι οι εμπειροπόλεμες αντάρτικες δυνάμεις του PYD (της αδελφής οργάνωσης του PKK στη Συρία) ήταν ο καλύτερος σύμμαχος που μπορούσαν εκείνη τη στιγμή να βρουν, ιδίως από τη στιγμή που οι κούρδοι μαχητές είχαν φανεί ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στην πάλη κατά των ισλαμιστών.

Αυτό οδήγησε σε μια συστηματική ενίσχυση των ένοπλων ανταρτών του PYD που περιλάμβανε εξοπλισμό αλλά και σημαντική παρουσία αμερικανών στρατιωτών σε αυτή την περιοχή. Σε αυτή τη βάση διαμορφώθηκαν οι «Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις» που περιλαμβάνουν κυρίως Κούρδους αλλά και άραβες και ασσυρίους.

Όμως, για την Τουρκία αυτό ξύπναγε τους χειρότερους φόβους για το ενδεχόμενο να είναι αυτή η εξέλιξη η αφετηρία για την διαμόρφωση μιας κουρδικής κρατικής οντότητας, στοιχείο που θα διαμόρφωνε σοβαρή αμφισβήτηση συνολικά της τουρκικής πολιτικής για το Κουρδικό ζήτημα. Ουσιαστικά, θα ήταν μια ακόμη πιο επικίνδυνη επανάληψη των όσων έγιναν στο Ιρακινό Κουρδιστάν.

Η τουρκική εμπλοκή στη Συρία και το κουρδικό ζήτημα

Γι’ αυτό και η εμπλοκή της Τουρκίας στη συριακή κρίση από ένα σημείο και μετά είχε λιγότερο τον αρχικά διακηρυγμένο στόχο της ανατροπής της κυβέρνησης Άσαντ, αλλά πολύ περισσότερο την αποτροπή των χειρότερων σε σχέση με το κουρδικό.

Αυτό στην περίοδο 2016-2017 αποτυπώθηκε αρχικά στην επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» που επεδίωξε να κατοχυρώσει μια τουρκική παρουσία στην βόρεια Συρία και να αποτρέψει την ενοποίηση όλων των περιοχών που ήλεγχαν οι Κούρδοι. Αργότερα είχαμε ανάλογες επιχειρήσεις στην Ιντλίμπ, τη μεγάλη επιχείρηση για την κατάληψη της Αφρίν αλλά και τις συνεχείς διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ ώστε η Τουρκία να αποκτήσει τον έλεγχο της Μανμπίζ.

Όλα αυτά επηρεάζονταν και από τις συνολικότερες εξελίξεις στη συριακή κρίση και κυρίως την κατοχύρωση του ρόλου της Ρωσίας ως της βασικής εγγυήτριας της μεταπολεμική κατάστασης, γεγονός που σε συνδυασμό με την αυξημένη τουρκική καχυποψία προς τις ΗΠΑ την επαύριον του πραξικοπήματος οδήγησε και σε μια αναγκαστική προσέγγιση και με τη Μόσχα που αποτυπώθηκε π.χ. στη Ρωσική ανοχή στην επιχείρηση στην Αφρίν αλλά και στην τελικά πιο «διαλλακτική» στάση της Ρωσίας που δέχτηκε να μην κλιμακωθεί με βάση τον αρχικό σχεδιασμό η επίθεση κατά της Ιντλίμπ, που έβαζε στο στόχαστρο και εκείνες τις δυνάμεις της συριακής αντιπολίτευσης τις οποίες υποστηρίζει (και εξοπλίζει) η Τουρκία.

Όλα αυτά είχαν πάντα ένα όριο: τον ποταμό Ευφράτη. Η Τουρκία είχε κινηθεί μέχρι τότε στα δυτικά του Ευφράτη. Στα ανατολικά του Ευφράτη δρούσαν οι δυνάμεις του PYD, όμως εκεί ήταν και το βασικό σημείο στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή και αυτό εξηγεί και την απροθυμία μέχρι τώρα των τουρκικών δυνάμεων να πάνε προς τα εκεί.

Η Τουρκία θέλει να κινηθεί ανατολικά του Ευφράτη

Τα πράγματα φαίνεται τώρα να αλλάζουν και η Τουρκία θέλει να δοκιμάσει μια πιο επιθετική τακτική. Αυτή προκύπτει και ως αντίδραση στην απόφαση των ΗΠΑ να παρατείνουν χρονικά τη στρατιωτική παρουσία τους στην περιοχή εξοπλίζοντας και εκπαιδεύοντας 35-40.000 μαχητές των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων. Κάτι τέτοιο στα μάτια της Τουρκίας φαντάζει ως βήμα προς τη διαμόρφωση τακτικού στρατού, κάτι που παραπέμπει ευθέως σε μια δυνάμει κρατική οντότητα.

Την ίδια στιγμή η Τουρκία δεν πείθεται από την επίσημη αμερικανική ρητορική ότι όλα αυτά πρωτίστως παραπέμπουν στην πάλη κατά του Ισλαμικού Κράτους. Ο Ερντογάν έχει δημόσια μιλήσει σχεδόν χλευαστικά για αυτή τη δικαιολογία, υποστηρίζοντας ότι πλέον η απειλή του ISIS «είναι μια φαντασίωση» και υπενθυμίζοντας ότι ο ίδιος είχε κάνει σαφές στον Ντόναλντ Τραμπ ότι θα μπορούσε η Τουρκία να αντιμετωπίσει με τις δικές της δυνάμεις το πρόβλημα.

Στην ένταση του τελευταίου διαστήματος συνέβαλε και η ανέγερση τριών παρατηρητηρίων των αμερικανικών δυνάμεων στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας, όλα σε περιοχές υπό αμερικανικό έλεγχο στο Κομπάνι, στο Τελ Αμπιάντ και το Ρας αλ-Αΐν. «Γνωρίζουμε ότι τα παρατηρητήρια και τα ραντάρ που εγκαθιστούν οι ΗΠΑ δεν έχουν ως στόχο την προστασία της χώρας μας από τους τρομοκράτες, αλλά την προστασία των τρομοκρατών από την Τουρκία», ήταν η χαρακτηριστική δήλωση του Ερντογάν.

Η συνολικότερη ένταση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις

Όλα αυτά δεν είναι άσχετα από τη συνολικότερη ένταση στης αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Ούτως ή άλλως όχι μόνο λόγω της στήριξης των Κούρδων αλλά και εξαιτίας των ερωτημάτων για το δημοψήφισμα η Τουρκία δείχνει πολύ πιο επιφυλακτική έναντι των ΗΠΑ και διάφορα επεισόδια από την μέχρι τώρα άρνηση των ΗΠΑ να εκδώσουν τον Γκιουλέν μέχρι τον απόηχο της υπόθεσης Κασόγκι έχουν ενισχύει το κλίμα έντασης και καχυποψίας.

Το ίδιο ισχύει και σε σχέση με τις εξορύξεις στην Ανατολική Μεσόγειο όπου η Τουρκία αισθάνεται ότι κινδυνεύει να μείνει έξω από τη δυνατότητα εκμετάλλευσης μεγάλων κοιτασμάτων την ώρα που π.χ. οι ΗΠΑ έχουν νομιμοποιήσει το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας για εξορύξεις στο Οικόπεδο 10 της Κυπριακής ΑΟΖ.

Από την άλλη, οι ΗΠΑ καλούνται να βρουν μια λεπτή και δύσκολη ισορροπία, καθώς από τη μια δεν θέλουν να χάσουν τις δυνατότητες στρατιωτικής παρουσίας που έχουν στο Συριακό έδαφος, στοιχείο ιδιαίτερα κρίσιμο από τη στιγμή που δε θα ήθελαν να παραχωρήσουν περισσότερο χώρο στη Ρωσία, την ίδια ώρα που δεν θέλουν να χάσουν τη μόνη άλλη χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ στην περιοχή.

Όμως, και οι απειλές Ερντογάν δεν είναι τόσο εύκολο να πραγματοποιηθούν. Η περιοχή ανατολικά του Ευφράτη έχει πολύ μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική παρουσία από ό,τι δυτικά. Τυχόν επιθετική ενέργεια προς τα εκεί δεν θα έχει την ίδια δυνατότητα κινήσεων με π.χ. την επιχείρηση στην Αφριν, όπου ούτε οι ΗΠΑ (που απλώς έκαναν φραστική κριτική) ούτε η Ρωσία έκαναν κάτι να αποτρέψουν την επέλαση των τουρκικών δυνάμεων.

Παρά τη δήλωση Ερντογάν ότι «στόχος της Τουρκίας ποτέ δεν ήταν οι στρατιώτες των ΗΠΑ που βρίσκονται στην περιοχή, αλλά τα μέλη της τρομοκρατικής ομάδας», είναι σαφές ότι τυχόν επιθετική ενέργεια της Τουρκίας ανατολικά του Ευφράτη τη φέρνει σε αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ.

Άλλωστε, ήδη οι ΗΠΑ έχουν κάνει σαφές ότι δεν μπορούν να ανεχτούν «μονομερείς» ενέργειες της Τουρκίας. «Η μονομερής στρατιωτική δράση στη βορειοανατολική Συρία από οποιαδήποτε πλευρά, ειδικά καθώς ενδέχεται να βρίσκονται στην περιοχή στελέχη των ένοπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, θα ήταν πολύ ανησυχητική. Θα θεωρήσουμε οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια απαράδεκτη», ήταν η χαρακτηριστική δήλωση του εκπροσώπου του Πενταγώνου, αντιπλοίαρχου Σον Ρόμπερτσον.

Σε αυτό το φόντο δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν παρατηρήσει ότι είναι κάπως παράδοξο να προαναγγέλλεται ένα τέτοιο παράτολμο σχέδιο με τόσο σημαντικές αμερικανικές αντιρρήσεις και ότι είναι αρκετά πιθανό με τη ρητορική του ο Ερντογάν να επιδιώξει κυρίως να μιλήσει σε ένα εσωτερικό τουρκικό ακροατήριο, παίζοντας το χαρτί του εθνικισμού, ιδίως από τη στιγμή που έχει μπροστά του και την κρίσιμη μάχη των δημοτικών εκλογών.