Πολιτική πόλωση και τρομοκρατία: το υπόγειο νήμα

Η τρομοκρατία στην Ελλάδα συνήθως συνδυάστηκε με μια πολιτική τοποθέτηση, ακροαριστερή ή αναρχική, που ερχόταν σε αντιπαράθεση με το σύνολο του πολιτικού σκηνικού. Με αυτή την έννοια, τις περισσότερες φορές ο πολιτικός λόγος τέτοιων οργανώσεων δεν έπαιρνε θέση στις διαιρέσεις της πολιτικής σκηνής.

Όμως, την ίδια στιγμή οι τρομοκράτες θέλουν να παρέμβουν πολιτικά. Θέλουν να στείλουν μηνύματα ή να πιστέψουν ότι εκπροσωπούν το λαϊκό συναίσθημα. Αυτό τους κάνει παρά τη συνολική τους αντίθεση στο σύνολο των «επίσημων» πολιτικών δυνάμεων, τελικά να ακολουθούν την πολιτική επικαιρότητα.

Τρομοκρατία και πολιτικές εξελίξεις

Αυτό ήταν ένα χαρακτηριστικό των ελληνικών τρομοκρατικών οργανώσεων ήδη από τη δεκαετία του 1970. Άλλωστε, αυτό που όρισαν ως «ένοπλη προπαγάνδα» προϋπέθετε την ικανότητά τους να παρεμβαίνουν στα κρίσιμα πολιτικά ερωτήματα που μπορεί να αναδύονταν.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει και την επιλογή των στόχων στη δεκαετία του 1970, όταν ο ισχυρός ακόμη αντιαμερικανισμός και η οργή για τα εγκλήματα της Χούντας οδήγησαν στη στοχοποίηση είτε στελεχών της CIΑ όπως ο Γουέλς είτε βασανιστών της Χούντας όπως ο Μάλλιος ή ο Μπάμπαλης.

Αργότερα μπορεί κανείς να παρατηρήσει, ιδίως στη δράση της 17Ν μια ιδιαίτερη επιθυμία όχι απλώς πολιτικής παρέμβασης αλλά και παρέμβασης στις πολιτικές εξελίξεις. Στοιχεία που αναδύονταν από τις πολιτικές αντιπαραθέσεις της εποχής, από τη σύγκρουση τότε της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ με ορισμένα από τα «παλιά τζάκια» των ελληνικών επιχειρήσεων μέχρι την όξυνση των αντιπαραθέσεων με την Τουρκία χρησιμοποιούνταν για τη δικαιολόγηση της επιλογής στόχων.

Αποκορύφωμα η επιλογή της δολοφονίας Μπακογιάννη, με όλο το συμβολισμό της δολοφονίας κάποιου που είχε πάρει μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα, στο όνομα τα καταγγελίας του «βρώμικου 89», ίσως η πιο τραγική στιγμή επιλογής «στόχου» με κριτήρια πολιτικού κλίματος.

Με αυτή την έννοια όσο αφελές και επικίνδυνο θα ήταν να πούμε, όπως αστόχαστα έχει ειπωθεί από διάφορες πλευρές, ότι η πολεμική του ΣΥΡΙΖΑ απέναντι σε συγκεκριμένα ΜΜΕ «όπλισε» το χέρι των τρομοκρατών, άλλο τόσο πραγματική είναι η διαπίστωση ότι επιλέγοντας μια «εντυπωσιακή» ενέργεια σε ένα μέσο ενημέρωσης όπως ο Σκάι οι τρομοκράτες δοκίμασαν να «εκπροσωπήσουν» ένα κλίμα που συναντά κανείς ενάντια στα ΜΜΕ και το οποίο δεν είναι άσχετο από τους όρους με τους οποίους διεξάγεται η πολιτική αντιπαράθεση.

Η πολιτική πόλωση σήμερα και ο ρόλος τα ενημέρωσης

Όλα αυτά αποκτούν ιδιαίτερη σημασία σε μία περίοδο που χαρακτηρίζεται από έντονη πολιτική πόλωση. Όπως έχει σχολιαστεί πολλές φορές το τελευταίο διάστημα η κυβέρνηση μην μπορώντας  να προσφέρει ένα θετικό κοινωνικό αφήγημα, προτιμά να πάει με τη μέγιστη ιδεολογική πόλωση, διαμορφώνοντας μια αντιπαράθεση ανάμεσα σε «δύο κόσμους».

Κομμάτια αυτού του αφηγήματος και η θέση ότι σήμερα μια κυβέρνηση της Αριστεράς, που εκπροσωπεί τους αδικημένους της κοινωνίας είναι στο στόχαστρο μιας κεντροδεξιάς που υιοθετεί την ατζέντα της ακροδεξιάς και επιχειρηματικών συμφερόντων που ελέγχουν τα ΜΜΕ και κάνουν φτηνή προπαγάνδα.

Αυτό οδηγεί σε μια πόλωση που δεν στρέφεται μόνο ενάντια στη Νέα Δημοκρατία και τα στελέχη της, αλλά και στα «βοθροκάναλα της διαπλοκής», που αποτυπώθηκε και σε επιλογές όπως π.χ. το εμπάργκο ενάντια στο Σκάι από τη μεριά του ΣΥΡΙΖΑ.

Αυτή η πολεμική συντηρείται από την άλλη και από τον τρόπο με τον οποίο η Νέα Δημοκρατία επίσης κάποιες φορές προτιμά και αυτή μια ιδεολογική πόλωση που μπορεί να θυμίζει ακόμη και εμφυλιοπολεμικό κλίμα, σε μια προσπάθεια συσπείρωσης του ακροατηρίου και αποφυγή διαρροών προς τα δεξιά.

Συντηρείται επίσης και από μετατοπίσεις στο χώρο της ενημέρωσης. Οι αλλαγές στη δημοσιογραφία μετά από την υποχώρηση του γραπτού Τύπου, το άγχος για την τηλεθέαση και την επίδραση από το λόγο των «μέσων κοινωνικής δικτύωσης», οδηγούν συχνά σε μια μεγαλύτερη «στράτευση» των ΜΜΕ και σε ένα λόγο πολύ πιο φορτισμένο.

Μόνο που μια τέτοια στρατηγική της πόλωσης διαμορφώνει και ένα ανάλογο κλίμα στην κοινωνία. Σε ένα τέτοιο κλίμα π.χ. ο Σκάι τείνει να είναι απλώς ένα κανάλι με μια διακηρυγμένη από καιρό πολιτική θέση και γίνεται κομμάτι μιας σκληρής παραταξιακής αντιπαράθεσης με έντονες διαχωριστικές γραμμές.

Όμως, μια τέτοια κατάσταση όντως μπορεί να «οπλίσει» τους τρομοκράτες. Εάν σκεφτούμε ότι ένα στοιχείο της δράσης τους είναι ακριβώς να κάνουν το «κάτι παραπάνω» που θα κερδίσει τη συμπάθεια ή την ενεργή στήριξη της κοινωνίας, τότε είναι λογικό να θελήσουν να παρέμβουν σε μια τόσο έντονη διαιρετική γραμμή. Και εάν στο πλαίσιο της αναπαραγωγής τέτοιων διαιρέσεων είναι τα ΜΜΕ που μπαίνουν στο στόχαστρο, τότε γιατί να μην δοκιμάσουν μια «ενέργεια» που θα μπορούσε να εκπροσωπήσει αυτό που νομίζουν ότι είναι το «λαϊκό αίσθημα».

Την ίδια ώρα τέτοιες ενέργειες διαχρονικά λειτουργούν και αποπροσανατολιστικά. Επικεντρώνουν την πολιτική συζήτηση στο ίδιο το γεγονός, υποχρεώνουν το πολιτικό σύστημα σε ομοθυμία, αναδεικνύουν την ανάγκη αντιμετώπισης της τρομοκρατίας σε κεντρικό θέμα και τις περισσότερες φορές συγκαλύπτουν άλλα κρίσιμα ζητήματα, συχνά πιο σημαντικά από την όποια επιλογή στόχου.

Αντί να συζητάμε π.χ. τις πραγματικές διαστάσεις της υπόθεσης Πετσίτη και του κόστους που έχει για τον ΣΥΡΙΖΑ, αντί να συζητάμε για το εάν η ΝΔ διαμορφώνει ή όχι μια νέα σύνθεση «φιλελεύθερων» και «κοινωνικών μέτρων», αντί να αναζητούμε απαντήσεις στην κρίση του «ευρωπαϊκού ονείρου», σήμερα συζητάμε τη βομβιστική επίθεση στον Σκάι και τις αντιδράσεις των κομμάτων.

Όλα αυτά συγκλίνουν σε ένα βασικό αίτημα: χρειαζόμαστε επειγόντως άλλη πολιτική κουλτούρα. Από την πόλωση να πάμε στην αντιπαράθεση προγραμμάτων, από τις διαιρετικές γραμμές στο διάλογο και από την παραταξιοποίηση της ενημέρωσης στο σεβασμό της ανάγκης τα ΜΜΕ να κάνουν τη δουλειά τους.

Αυτή είναι μια ευθύνη που πρέπει να την αναλάβει το σύνολο του πολιτικού κόσμου.